Ryzyko badania sprawozdań finansowych w czasach kryzysu FINANSOWEGO

Slajd 2

Światowy kryzys Finansowy

Światowy Kryzys finansowy powstały na przełomie lat 2008-2009 jest najpoważniejszy od czasów Wielkiego Kryzysu przełomu lat dwudziestych i trzydziestych ubiegłego wieku.

Mimo, iż najbardziej pesymistyczne prognozy dla Polski nie potwierdziły się i nie doświadczyliśmy spektakularnych skutków kryzysu, to jednak spowolnienie gospodarcze było znaczące. Ponadto małe i duże przedsiębiorstwa doświadczyły poważnych problemów oraz musiały zmierzyć się ze specyficznymi zagrożeniami.

Kierownictwo jednostek działało w dynamicznie zmieniającym się środowisku gospodarczym, pod silną presją osiągnięcia wyników ekonomicznych i zapewnienia przedsiębiorstwom warunków przetrwania.

Slajd 4

KRYZYS FINANSOWY

to gwałtowne załamanie na runku finansowym, wynikające z braku płynności i wypłacalności podmiotów rynkowych oraz spadkiem produkcji lub jego pogłębianiem.

Rodzaje kryzysów finansowych:

• Kryzys walutowy

• Kryzys bankowy

• Kryzys zadłużenia zagranicznego

• Kryzys systemu finansowego

Slajd 5

Kryzys finansowy 2008/2009

W latach dziewięćdziesiątych amerykańskie władze z Williamem Clintonem na czele, prowadząc krótkowzroczną politykę głosili, iż każdy obywatel Stanów Zjednoczonych powinien mieć możliwość posiadania domu na własność.

Kredytodawcy zaczęli udzielać kredytów hipotecznych „ryzykownym” osobą, którzy w normalnych warunkach nigdy nie dostali by kredytu.

Kredyty hipoteczne zaciągane były przez osoby mało zarabiające.

W ciągu pierwszych kilku lat kredyty były nisko oprocentowane a następnie odsetki dramatycznie wzrastały.

Ludziom wmawiano, że kredyt zdołają spłacić w latach niskiego oprocentowania.

Ekonomiści ostrzegali ale USA nie słuchało, gdyż każdy był zadowolony i każdy zarabiał: banki, firmy budowalne, biura nieruchomości.

Slajd 6

„GDY USA kicha świat się przeziębia”

Gdy w latach 2005-2006 nadszedł czas spłaty
a odsetki poszły w górę, wielu właścicieli domów nie stać było na spłatę kredytu.

Banki i kredytodawcy sprzedali długi inwestorom
i bankom na całym świecie.

Do lipca 2008 największe banki i instytucje finansowe świata doniosły o stratach rzędu 435 miliardów dolarów.

Stworzony przez Stany kryzys finansowy może być jedynie przez nie naprawiony. A Europa może jedynie czekać i próbować ukryć się przed burzą.

Slajd 7 – 8

Kryzys w Polsce

W Polsce wystąpiły inne zjawiska niż w Stanach Zjednoczonych, gdyż nie dotknęła nas sprawa papierów wartościowych związanych z amerykańskimi kredytami hipotecznymi.

Udział w uniknięciu kryzysu miała Komisja Nadzoru Bankowego, która pomimo nacisków rządu, nie wytworzyła kredytów subprime.

Jednak Polska nie uniknęła innych problemów m.in. związanych z niestabilnością polskiego złotego i następstw z tym związanych.

Innym problemem Polski, który przyczynił się do kryzysu było i nadal jest duże uzależnienie od handlu zagranicznego.

Z jednej strony zagraniczni kontrahenci ograniczyli zamówienia na dobra z Polski a z drugiej osłabienie złotówki spowodowało wzrost ceny importowanych towarów m.in. ropy naftowej, które doprowadziły do wzrostu inflacji.

Slajd 9

A gdzie w tym wszystkim jest ryzyko badania sprawozdań finansowych?

Działalność każdego przedsiębiorstw funkcjonującego na rynku obarczona jest ogromnym ryzykiem.

Szczególną rolę odgrywa tu odpowiednie zarządzania ryzykiem finansowym, czyli zapewnienie odpowiedniej ochrony przed możliwością poniesienia straty w wyniku zmiany warunków rynkowych lub niedoskonałości wynikających z błędów ludzkich, co w efekcie może doprowadzić do bankructwa.

• Działalność każdego przedsiębiorstw funkcjonującego na rynku obarczona jest ryzykiem. 

• Ryzyko jest nieodzowną częścią prowadzenia działalności gospodarczej.

• W takim wypadku ogromnie ważne i istotne staje się właściwe i odpowiednie zarzadzanie ryzykiem finansowym, które ma na celu zapewnienie odpowiedniej ochrony przed możliwością poniesienia strat w wyniku zmian warunków rynkowych lub błędnymi decyzjami ludzi, co w efekcie może doprowadzić do bankructwa.

Slajd 10

A gdzie w tym wszystkim jest ryzyko badania sprawozdań finansowych?

Jednym z podstawowych źródeł informacji o sytuacji majątkowej, dochodowej i finansowej firmy jest sprawozdanie finansowe. Zgodnie z Ustawą o Rachunkowości[1] sprawozdanie to powinno cechować się prawidłowością, rzetelnością i jasnością. Niestety nie zawsze tak jest, wiele jednostek gospodarczych boryka się z problemem wiarygodności generowania informacji. Przyjmuje się, że sprawozdanie finansowe sporządzone zgodnie z wymaganymi standardami oddaje prawdziwy i uczciwy obraz sytuacji finansowej, co pozwala użytkownikom informacji na podejmowanie racjonalnych działań inwestycyjnych. W przeciwnym razie dane zawarte w nim mogą jedynie zniekształcić obraz, prowadząc do błędnych decyzji.

• Sprawozdanie finansowe jest jednym z podstawowych źródeł informacji o sytuacji majątkowej, dochodowej i finansowej przedsiębiorstwa.

• Zgodnie z Ustawą o Rachunkowości sprawozdanie to powinno cechować się prawidłowością, rzetelnością i jasnością. 

• Niestety wiele jednostek gospodarczych boryka się z problemem wiarygodności prezentowanych danych i informacji.

• Sporządzone sprawozdania zgodnie z przyjętymi i wymaganymi standardami gwarantuje prawdziwy i uczciwy obraz sytuacji finansowej, co pozwala użytkownikom informacji na podejmowanie racjonalnych decyzji w tym podjęcie działań inwestycyjnych.

Slajd 11

A gdzie w tym wszystkim jest ryzyko badania sprawozdań finansowych?

Aby przedsiębiorstwo mogło uniknąć błędów istotne jest, by sprawozdanie finansowe, przed udostępnieniem go użytkownikom podległo precyzyjnemu badaniu. Badanie to wykonywane jest przez niezależny od jednostki, uprawniony podmiot.

Niezmiernie ważne jest, aby podczas badania sprawozdania finansowego, biegły rewident wyeliminował z niego wszelkie dane, które mogłyby zniekształcić obraz jednostki.

Podczas przeprowadzania badania audytor narażony jest na ryzyko związane z wydaniem nieadekwatnej opinii na temat sprawozdania finansowego. Może to być wynikiem tego, że dowody badania uzyskiwane ze sprawozdania istotnie zniekształconego.

•  Aby ochronić przedsiębiorstwo przed błędnymi decyzjami, szczególnie w okresie kryzysu, istotne jest, aby sprawozdanie finansowe, przedstawiało właściwy i prawdziwy obraz jej kondycji finansowej.

• W tym celu przed udostępnieniem go odbiorcom i użytkownikom informacji należy poddać je precyzyjnemu badaniu.

• Badanie to wykonywane jest przez niezależny od jednostki, uprawniony podmiot - biegłego rewidenta

• Niezmiernie ważne jest, aby podczas badania sprawozdania finansowego, biegły rewident wyeliminował z niego wszelkie dane, które mogłyby zniekształcić obraz jednostki.

Slajd 12

Czym jest RYZYKO?

Nie można jednoznacznie określić czym jest właśnie ryzyko. Zdefiniowanie ryzyka jest zadaniem dość trudnym, a podanie jednoznacznej, precyzyjnej definicji jest wręcz niemożliwe.

Ryzyko jest definiowane na płaszczyźnie różnych dziedzin m.in. w ekonomii, naukach behawioralnych, naukach prawnych, psychologii, statystyki, ubezpieczeniach, teorii prawdopodobieństwa i innych.

Samo słowo ryzyko pochodzi od starowłoskiego „risicare”, które oznacza odważyć się. Można powiedzieć, że ryzyko jest raczej wyborem. Wiążąc ryzyko z wyborem, potwierdzamy nierozerwalny związek ryzyka z czasem.

Elementy ryzyka pojawiają się zarówno w życiu prywatnym, rodzinnym, przy wykonywaniu codziennych obowiązków jak i podczas działalności biznesowej. Występują one niemal w każdej fazie procesów związanych z projektowaniem, produkcją, przetwarzaniem i dystrybucją dóbr i usług.

Obecnie w języku potocznym za ryzyko przyjmuje się jakąś miarę lub ocenę zagrożenia wystąpienia jakiegoś niepożądanego zjawiska na skutek podjęcia przez nas jakiejś decyzji lub z prawdopodobnych zdarzeń od nas niezależnych.

Tak więc możemy powiedzieć, iż ryzyko:

Ryzyko definiowane jest najczęściej jako prawdopodobieństwa przyszłych strat o określonej wartości: tym większe ryzyko, im bardziej straty te są prawdopodobne i/lub im większa ich wartość.

Wyróżnić można bardzo wiele rodzajów ryzyka np.

Ryzyko ubezpieczeń

• Ryzyko Bankowe

• Ryzyko zawodowe

• Ryzyko psychospołeczne w pracy

Slajd 13

Jednym z przekładów ryzyka jest RYZYKO BADANIA, które zgodnie z definicją Międzynarodowego Standardu Rachunkowości Finansowej 400 określa ryzyko badania (RB) jako :

ryzyko wyrażenia przez biegłego rewidenta w wyniku badania niewłaściwej opinii w przypadku, gdy sprawozdanie finansowe zawiera istotne nieprawidłowości

Slajd 14

Ryzyko badania obejmuje trzy składniki:

Ryzyko nieodłączne (RN) Niezależnie od biegłego rewidenta

Ryzyko kontroli wewnętrznej (RK) Niezależnie od biegłego rewidenta

Ryzyko przeoczenia (RP) Zależne od biegłego rewidenta

Slajd 15

Zgodnie z definicją Międzynarodowego Standardu Rachunkowości Finansowej 400 poszczególne ryzyka określa się jako:

Ryzyko nieodłączne:

Oznacza podatność salda konta lub grupy transakcji danego rodzaju na nieprawidłowości, które mogą być istotne osobno lub łącznie z nieprawidłowościami innych sald lub grup transakcji, przy założeniu, że nie zastosowano odpowiedniej kontroli wewnętrznej

RN zależy m. in. od:

1. Czynników makroekonomicznych w tym np.:

• rodzaju działalności

• Zmian w technologii

2. Czynników wewnętrznych w tym np.:

• wiedzy i uczciwości kierownictwa,

• podatność sald kont na nieprawidłowości w wyniku oszustw

• rodzaju transakcji

• stopnia wykorzystania szacunków do wyceny

Ryzyko nieodłączne

Polega na tym, że uchybienia zawarte w sprawozdaniu finansowym nie zostają uchwycone. Towarzyszy ono każdej działalności, wysokość tego ryzyka zależy od czynników zewnętrznych (np. czynniki makroekonomiczne, warunki w branży, zmiany w technologii) i wewnętrznych (np. nieudolne albo nieuczciwe kierownictwo, poziom księgowości, podatność sald kont na nieprawidłowości w wyniku oszustw). Sprawnie działający system kontroli wewnętrznej zmniejsza to ryzyko.

Slajd 16

Ryzyko kontroli wewnętrznej

Oznacza ryzyko, że systemy księgowości i kontroli wewnętrznej nie zapobiegną powstawaniu nieprawidłowości lub nie doprowadzą do wykrycia i poprawienia w odpowiednim czasie nieprawidłowości dotyczących sald lub grup transakcji, które mogą być istotne osobno lub łącznie z nieprawidłowościami innych sald lub grup transakcji

RK zależy m. in. od:

• poziomu ryzyka nieodłącznego

• poprawności funkcjonowania systemu kontroli wewnętrznej

• poprawności koncepcji przyjętych zasad sprawdzania, dokumentowania i księgowania operacji gospodarczych

Ryzyko kontroli wewnętrznej

Wynika z faktu, że system kontroli wewnętrznej nie zapobiega powstawaniu, nie wychwytuje i nie poprawia błędów. Istnieje ono zawsze z uwagi na wewnętrzne ograniczenia każdego systemu kontroli. Jego wielkość zależy od poprawności funkcjonowania systemu kontroli wewnętrznej. Biegły rewident przy szacowaniu ryzyka kontroli opiera się na ocenie koncepcji systemu kontroli wewnętrznej oraz wynikach testów zgodności.

Slajd 17

Ryzyko przeoczenia

Oznacza ryzyko, że zastosowane przez biegłego rewidenta procedury badania wiarygodności nie doprowadzą do wykrycia nieprawidłowości sald kont lub grup transakcji, które mogą być istotne osobno lub łącznie z nieprawidłowościami innych sald lub grup transakcji (ryzyko zaniżonego/ nadmiernego zaufania przy badaniu zgodności, ryzyko nieprawidłowego odrzucenia/ nieprawidłowej akceptacji przy badaniu wiarygodności)

• RP jest związane z pracą biegłego rewidenta

Ryzyko przeoczenia

Polega na tym, że istotne błędy zawarte w badanym sprawozdaniu finansowym, spowodowane ryzykiem nieodłącznym lub kontroli, nie zostaną wykryte przez biegłego rewidenta. Również to ryzyko nie jest możliwe do zupełnego wyeliminowania, pomimo, że jest to jedyne ryzyko, na które biegły rewident ma wpływ.

Reasumując na ryzyko badania wpływają łącznie:

niezależne od biegłego rewidenta, właściwe badanej jednostce:

• RN, wynikające zarówno z czynników zewnętrznych, jak i wewnętrznych oraz

• RK, polegające na tym, że system kontroli wewnętrznej jednostki nie zapobiega powstaniu uchybień ani ich nie wykrywa i nie poprawia;

zależne od biegłego rewidenta:

• RP uchybień na skutek niewłaściwego doboru rodzajów badania oraz zakresu, terminów lub sposobu ich przeprowadzenia.

Slajd 18-19

SZACOWANIE / POMIAR RYZYKA BADANIA

Rb = (Rn • Rk • Rp) • 100

Związki zachodzące między składnikami ryzyka badania:

ryzyko przeoczenia jest odwrotnie proporcjonalne do wypadkowej ryzyka nieodłącznego i kontroli.

gdy ryzyko nieodłączne jest wysokie, a ryzyko kontroli średnie, to w celu ograniczenia ryzyka badania do możliwego do przyjęcia niskiego poziomu, ryzyko przeoczenia powinno być niższe, co wymaga zastosowania odpowiednich co do zakresu, rodzaju i terminu procedur badania.

gdy ryzyko nieodłączne i ryzyko kontroli są niskie, to dla ograniczenia ryzyka badania do możliwego do przyjęcia poziomu można zaakceptować najwyższy, możliwy poziom ryzyka przeoczenia; pozwala to ograniczyć badania wiarygodności

Charakterystyka poziomów ryzyka – składników ryzyka badania

Slajd 20

Podejście biegłego rewidenta do ryzyka:

• składniki RB rozpatruje się oddzielnie dla poszczególnych stwierdzeń dotyczących danej grupy operacji lub sald

• wstępnie przyjmuje się, że poziom RN i RK są wysokie, co nie pozwala uznać systemu księgowości i kontroli wewnętrznej jednostki za godny zaufania

• ocena RK jako średnie lub niskie wymaga przekonania się, na podstawie wyników badań zgodności, że pogląd taki jest uzasadniony

Slajd 21

Jako, że sam proces badania sprawozdani finansowego przez biegłego rewidenta ma na cela

1. badanie jego wiarygodności (służy uzyskaniu dowodów badania mówiących, że stwierdzenia dotyczącej określonej pozycji bilansu lub grupy operacji, uznanych za ważne, są wiarygodne)

2. badanie jego zgodności (kontroli) (dotyczy badania i oceny działania systemu księgowości i kontroli wewnętrznej. Audytor przeprowadza testy polegające na badaniu w dokumentów operacji w celu znalezienia potwierdzenia (lub zaprzeczenia), że te kontrole wewnętrzne, na których biegły rewident chce polegać działają właściwie.)

• Proces badania sprawozdani finansowego przez biegłego rewidenta ma na cela badanie jego wiarygodności oraz badanie jego zgodności (kontroli) w związku z powyższym z pojęciem ryzyka badania powiązana jest również ISTOTNOŚĆ BADANIA

Slajd 22

Z pojęciem ryzyka badania powiązana jest również ISTOTNOŚĆ BADANIA czyli:

Granica, do których ujawnione uchybienia mogą bez szkody dla jakości sprawozdania finansowego i prawidłowości stanowiących podstawę jego sporządzenia ksiąg rachunkowych nie być korygowane, gdyż zaniechanie takich korekt nie spowoduje wprowadzenia w błąd czytelnika sprawozdania finansowego lub rażącego naruszenia postanowień UoR

Dane informacje są istotne, jeżeli ich pominięcie lub zniekształcenie może wpłynąć na decyzje gospodarcze podejmowane przez użytkowników na podstawie sprawozdania finansowego.

Istotność jest granicą do której biegły rewident jest skłonny tolerować uchybienia sprawozdania finansowego.

Zawarty w sprawozdaniu finansowym błąd jest istotny, jeżeli jego niewykrycie lub nieskorygowanie wpływa na decydentów podejmujących decyzje na podstawie zweryfikowanego sprawozdania finansowego.

Istotność możemy podzielić na istotność ogólna i cząstkową.

ISTOTNOŚĆ OGÓLNA:

Ustalana jest na poziomie sprawozdania finansowego

ISTOTNOŚĆ CZĄSTKOWA:

Ustalana jest dla poszczególnych sald bilansu lub grup operacji wynikowych. Jest to najwyższy dopuszczalny błąd, który wyznacza się biorąc pod uwagę wielkość ogólnej istotności oraz rodzaj i charakter danego salda lub grupy operacji i związane z nim ryzyko badań.

Istotność badania – znaczenie:

• ułatwia dobór właściwych w danych okolicznościach rodzajów, zakresu i terminów badania (istotność jest odwrotnie proporcjonalna do poziomu ryzyka badania),

• ułatwia ocenę wagi ujawnionych w rezultacie badania uchybień i ich wpływu na sprawozdanie finansowe rozpatrywane jako całość

Wskaźniki istotności:

• 5 – 10% zysku brutto

• 0,5 – 1% sumy bilansowej

• 0,5 – 1% wartości sprzedaży podstawowej

• 0 – 2% wartości kapitałów własnych

Slajd 23

Kryteria istotności są zależne od subiektywnej oceny biegłego rewidenta, opartej na:

• znajomości podmiotu sprawozdawczego

• przeprowadzonych wcześniej badaniach podobnych podmiotów

• zaufania do kierownika jednostki

• zaufania do kwalifikacji działu finansowego

Slajd 24

Relacje pomiędzy istotnością i ryzykiem

• im wyższa istotność, czyli prawo do błędu, tym mniejsze ryzyko badania,

• im wyższe, niezależne od biegłego rewidenta ryzyko nieodłączne i ryzyko kontroli, do którego musi się dostosować, tym niższe musi być ryzyko przeoczenia,

• Im niższe ma być ryzyko przeoczenia, tym więcej badań wiarygodności należy przeprowadzić

Slajd 25

Badanie sprawozdań finansowych należy do trudnych i jednocześnie niezmiernie odpowiedzialnych zadań. Biegły rewident w pełni odpowiada za wyrażoną przez siebie opinię. Tak więc musi zdobyć wszystkie zbędne informacje i zdefiniować wszystkie istotne obszary ryzyka w obrębie każdej pozycji sprawozdawczej tak by ocenić ich wpływ na jakość sprawozdania.

Wszystko to przeprowadzane jest podczas zaledwie kilkutygodniowej pracy z audytowaną spółką.- audytor wyraża opinię o zdarzeniach gospodarczych z całego roku ujętych w sprawozdaniu. W większości jest zdany na informacje płynące ze spółki- podstaw do badania najczęściej dostarczają pracownicy i zarząd spółki.

Ryzyko jest ogromne, gdy projekt audytowi przeprowadzany jest przez pracowników z nieodpowiednimi kwalifikacjami lub za małym doświadczeniem lub gdy Zarząd ogranicza biegłemu dostęp do pewnych danych czy informacji. Sytuacji nie pewnych, problemowych i ryzykownych jest wiele i nie sposób ich wszystkich wymienić. Należy jednak zauważyć, że każdorazowo wydana opinia obaczona jest pewnym ryzykiem błędu.

Podsumowując

• Biegły rewident bada informacje i zdarzenia ujęte w sprawozdaniu finansowym a następnie wydaje opinie za którą w pełni odpowiada

• W celu prawidłowej oceny musi zrozumieć jednostkę, otoczenie, w jakim funkcjonuje, poznać stosowany w niej system kontroli wewnętrznej oraz zdobyć wszystkie niezbędne informacje, które pozwolą mu zdefiniować wszystkie istotne obszary ryzyka w obrębie każdej pozycji sprawozdawczej tak by ocenić ich wpływ na jakość sprawozdania.

• W większości jest zdany na informacje płynące ze spółki- danych do badania najczęściej dostarczają pracownicy i zarząd spółki.

• Wiedza i spostrzeżenia uzyskane podczas oszacowania ryzyka mogą zostać wykorzystane przez biegłego rewidenta do przekazania kierownictwu jednostki praktycznych uwag i sugestii dotyczących minimalizacji lub ograniczenia ryzyka.

• Ryzyko niewłaściwej oceny sprawozdania wzrasta gdy badanie przeprowadzane jest przez pracowników z nieodpowiednimi kwalifikacjami, zbyt małym doświadczeniem lub gdy Zarząd ogranicza dostęp do pewnych danych czy informacji.

• Sytuacji nie pewnych, problemowych i ryzykownych jest wiele i nie sposób ich wszystkich wymienić. Należy jednak zauważyć, że każda wydana opinia obaczona jest pewnym ryzykiem błędu.

DODATKOWE

Cechy sytuacji ryzykownych:

• Niepewność rezultatu (+/-)

• Prawdopodobieństwo porażki

• Zmienność lub dyspersja skutków

• Niepożądane skutki

• Negatywne konsekwencje lub straty

• Wartość lub znaczenie tych strat

• Niepewność związana z prawdopodobieństwem tych rezultatów

RYZYKO = PRAWDOPODOBIEŃSTWO PONIESIENIA STRATY X JEJ WIELKOŚC