Podstawowe akty prawne
• Konstytucja RP : art. 31. 39, 47, 51
• Konwencja o ochronie praw człowieka - art. 8
• Ustawa o ochronie danych osobowych - art. 7, 24, 27
• Ustawa o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów z dnia 8 czerwca 2001 roku
Ustawa o ochronie danych osobowych
• 29 sierpnia 1997
• art. 7 pkt. 5 : Każda osoba powinna wyrazić zgodę na przetwarzanie swoich danych osobowych - „zgoda nie może być domniemana lub dorozumiana z oświadczenia woli o innej treści"
• art. 24 pkt. 1. - W przypadku zbierania danych osobowych od osoby, której one dotyczą, administrator danych jest obowiązany poinformować tę osobę o:
• 2. celu zbierania danych oraz o przewidywanych odbiorcach lub kategoriach odbiorców
• 3. prawie wglądu do swoich danych i ich poprawiania
• art. 27 pkt. 1 : Zabrania się przetwarzania danych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność wyznaniową, partyjną lub związkową, jak również danych o stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach lub życiu seksualnym (...)
Ustawa o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów
Zasady etyczne
• Pracując z innymi ludźmi, oddziaływując na nich, czy też podejmując decyzje dotyczące ich przyszłości, psycholog musi respektować podstawowe zasady etyczne.
• Wynika to z faktu, iż zawód psychologa należy do grupy zawodów zaufania publicznego podobnie, jak lekarze, adwokaci, notariusze itp.
• Oznacza to, że dzięki swojej specjalistycznej wiedzy i umiejętnościom wywierają znaczący wpływ na życie innych ludzi.
Zawód zaufania publicznego
- Specyfika każdego z tych zawodów powoduje, że tylko profesjonaliści z danej dziedziny potrafią ocenić, czy standardy są przestrzegane.
- Szczególne uprawnienia zawodów zaufania publicznego powodują, że ograniczenia wynikające z zawodowych zasad etycznych stają się koniecznością, a nie przywilejem.
Cechy zawodu zaufania publicznego
Konstytucja RP (1997), art.17 ust.1
„W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony”
Psycholog – zawód zaufania publicznego
• świadczy pomoc ludziom w sytuacjach ważnych życiowo oraz w sytuacjach zagrożenia dóbr osobistych
Cechy zawodu zaufania publicznego (Sarnecki, 1998)
• Obowiązek zachowywania tajemnicy zawodowej
• Kierowanie się w relacjach z klientem zasadami etyki zawodowej
• Posiadanie wykształcenia specjalistycznego, przygotowującego do wykonywania tego zawodu
• Uzyskiwanie od klienta informacji dotyczących prywatnych, intymnych spraw
Zawody spełniające te wymagania mają prawo zgodnie z Konstytucją RP tworzyć samorządy zawodowe jako formy organizacyjnej dbającej o standardy wykonywania zawodu
* Ustawa o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (2001) potwierdza prawnie status zawodu psychologa jako zawodu zaufania publicznego
Ustawa o zawodzie psychologa z dnia 8 czerwca 2001 r
• Ustawa określa:
- kto jest psychologiem
- jakie zadania wykonuje psycholog
- główne zasady wykonywania zawodu psychologa
- zasady nadzoru merytorycznego i organizacyjnego nad wykonywaniem zawodu (jak funkcjonuje samorząd zawodowy psychologów)
- odpowiedzialność dyscyplinarna psychologa
Rozdział 1. Przepisy ogólne
• Art. 4.
1. Wykonywanie zawodu psychologa polega na świadczeniu usług psychologicznych, a w szczególności na:
• diagnozie psychologicznej,
• opiniowaniu,
• orzekaniu, o ile przepisy odrębne tak stanowią,
• psychoterapii,
• udzielaniu pomocy psychologicznej.
2. Za wykonywanie zawodu psychologa uważa się także prowadzenie przez psychologa badań naukowych w dziedzinie psychologii lub działalność dydaktyczną w tym zakresie.
3. Usługi psychologiczne świadczyć można na rzecz:
• osób fizycznych,
• osób prawnych,
• a także jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej.
4. Minister właściwy do spraw zdrowia, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Psychologów, określi, w drodze rozporządzenia, standardy stosowania psychoterapii przez psychologów
wobec osób z chorobami i problemami zdrowotnymi określonymi w obowiązującej Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ogłaszanej przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).
• Art. 5.
1. Psychologowie tworzą samorząd zawodowy, zwany dalej "samorządem".
2. Osoby wykonujące zawód psychologa i psychologowie-stażyści stają się członkami samorządu psychologów z mocy prawa.
• Art. 6.
Nadzór nad wykonywaniem ustawy sprawuje minister właściwy do spraw pracy.
Prawo wykonywania zawodu psychologa
USTAWA z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa
i samorządzie zawodowym psychologów. (Dz. U. Nr 73, poz. 763)
• Art. 7.
Prawo wykonywania zawodu psychologa powstaje z chwilą dokonania wpisu na listę psychologów Regionalnej Izby Psychologów.
• Art. 8.
1. Na listę psychologów wpisuje się osobę, która łącznie spełnia następujące warunki:
- uzyskała w polskiej uczelni dyplom magistra psychologii lub uzyskała za granicą wykształcenie uznane za równorzędne w Rzeczypospolitej Polskiej,
- posiada pełną zdolność do czynności prawnych,
- włada językiem polskim w mowie i piśmie w zakresie koniecznym do wykonywania zawodu psychologa,
- odbyła podyplomowy staż zawodowy, pod merytorycznym nadzorem psychologa posiadającego prawo wykonywania zawodu, który ponosi odpowiedzialność za czynności zawodowe wykonywane przez psychologa-stażystę.
3. Wpisu na listę psychologów dokonuje Rada Regionalnej Izby Psychologów na wniosek zainteresowanego.
6. W trakcie podyplomowego stażu zawodowego psycholog uzyskuje ograniczone prawo wykonywania zawodu.
8. Psycholog, który nie wykonuje zawodu, jest obowiązany zawiadomić o tym Radę Regionalnej Izby Psychologów w terminie 3 miesięcy od dnia zaprzestania wykonywania zawodu.
Zamiar podjęcia wykonywania zawodu psychologa przed upływem 5 lat od dnia zaprzestania wykonywania zawodu podlega zgłoszeniu do Rady Regionalnej Izby Psychologów w terminie 30 dni od dnia podjęcia wykonywania zawodu.
9. Minister właściwy do spraw pracy w porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw zdrowia i edukacji określi, w drodze rozporządzenia, warunki odbywania podyplomowego stażu zawodowego, tryb i czas jego odbywania.
• Art. 9.
1. Wpis na listę psychologów następuje w ciągu 30 dni od dnia złożenia wniosku.
• Art. 10.
1. W razie uzasadnionego podejrzenia o niezdolności psychologa do wykonywania zawodu ze względu na stan zdrowia, Rada Regionalnej Izby Psychologów powołuje specjalistyczną komisję, złożoną z lekarzy odpowiednich specjalności, do orzeczenia o zdolności psychologa do wykonywania zawodu.
3. Jeżeli komisja, o której mowa w ust. 1, orzeknie o niezdolności psychologa do wykonywania zawodu, Rada Regionalnej Izby Psychologów skreśla psychologa z listy psychologów.
4. Jeżeli psycholog odmawia poddania się badaniu, Rada Regionalnej Izby Psychologów może zawiesić go w prawie do wykonywania zawodu na czas nie dłuższy niż 6 miesięcy.
5. Podstawą skreślenia z listy psychologów lub zawieszenia w prawie do wykonywania zawodu jest uchwała Rady Regionalnej Izby Psychologów, od której skreślonemu lub zawieszonemu w prawie wykonywania zawodu przysługuje odwołanie do sądu apelacyjnego właściwego ze względu na siedzibę Rady Regionalnej Izby Psychologów w terminie 14 dni od dnia doręczenia uchwały.
• Art. 11.
Skreślenie z listy psychologów następuje w przypadku:
1) śmierci psychologa,
2) wniosku psychologa,
3) ubezwłasnowolnienia psychologa prawomocnym orzeczeniem sądu,
4) pozbawienia prawa wykonywania zawodu psychologa prawomocnym orzeczeniem sądu lub komisji dyscyplinarnej,
5) określonym w art. 10 ust. 3.
Wykonywanie zawodu psychologa
USTAWA z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa
i samorządzie zawodowym psychologów. (Dz. U. Nr 73, poz. 763)
• Art. 12.
1. Podjęcie usług psychologicznych następuje za zgodą osoby (klienta) lub grupy osób (klientów) stanowiących podmiot diagnozowania i oddziaływania psychologicznego,
z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.
2. Zgoda nie jest wymagana w przypadkach określonych w przepisach Kodeksu karnego, Kodeksu postępowania karnego oraz w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535, z 1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr 113, poz. 731, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 1999 r. Nr 11, poz. 95 oraz z 2000 r. Nr 120, poz. 1268).
3. Zgoda na przeprowadzenie badań nie jest wymagana także w stosunku do poborowych, kierowanych do specjalności i funkcji zgodnie z kryteriami doboru poborowych do poszczególnych specjalności wojskowych, oraz osób ubiegających się o przyjęcie do zawodowej służby wojskowej.
• Art. 13.
1. Psycholog poinformuje klienta o celu postępowania, jego przebiegu, wynikach i sposobie ich udostępniania oraz powinien uzyskać akceptację planowanych czynności.
• Art. 14.
1. Psycholog ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z klientem, uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu.
2. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie.
3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, gdy:
1) poważnie jest zagrożone zdrowie, życie klienta lub innych osób,
2) tak stanowią ustawy.
• Art. 15.
1. Psycholog może uzyskać tytuł specjalisty w określonej dziedzinie psychologii po odbyciu szkolenia, określonego programem specjalizacji, i złożeniu egzaminu państwowego albo po uznaniu równorzędnego tytułu specjalisty uznanego za granicą.
2. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określi szczegółowe zasady, tryb i warunki uzyskiwania specjalizacji zawodowych przez psychologów, w tym tryb przeprowadzenia egzaminu państwowego, mając na uwadze zapewnienie wysokiego poziomu usług psychologicznych osobom z nich korzystającym.
• Art. 16.
1. Tworzy się Komisję Ekspertów do realizacji zadań zawartych w art. 17 ust. 3, art. 18 ust. 3 i art. 19 ust. 1.
2. Minister właściwy do spraw pracy powołuje Komisję Ekspertów w składzie 7 osób.
3. W skład Komisji Ekspertów wchodzą, dysponujący wiedzą w zakresie objętym ustawą:
1) przedstawiciel ministra właściwego do spraw pracy -jako przewodniczący,
2) przedstawiciel ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania,
3) przedstawiciel ministra właściwego do spraw zdrowia,
4) dwaj przedstawiciele Komitetu Nauk Psychologicznych Polskiej Akademii Nauk,
5) dwaj przedstawiciele Krajowej Rady Psychologów.
4. Członkowie Komisji Ekspertów nie mogą pełnić funkcji w organach samorządu psychologów.
5. Koszty działalności Komisji Ekspertów pokrywa minister właściwy do spraw pracy.
• Art. 17.
1. Psycholog ma prawo i obowiązek doskonalenia zawodowego w różnych formach kształcenia podyplomowego.
3. Krajowa Rada Psychologów w porozumieniu z Komisją Ekspertów określa standardy kształcenia podyplomowego.
4. Minister właściwy do spraw edukacji wydaje zezwolenia na prowadzenie kształcenia podyplomowego dla podmiotów określonych w ust. 2 pkt. 2, uwzględniając standardy określone w ust. 3.
• Art. 18.
1. Psycholog może wykonywać prywatną praktykę psychologiczną, jeżeli posiada:
1) prawo wykonywania zawodu oraz
2) wpis do Krajowego Rejestru Sądowego oraz do rejestru prywatnych praktyk psychologicznych prowadzonego przez właściwą Radę Regionalnej Izby Psychologów.
Odpowiedzialność dyscyplinarna
USTAWA z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów. (Dz. U. Nr 73, poz. 763)
• Art. 20.
Członkowie samorządu psychologów podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za:
1) zawinione naruszenie obowiązków zawodowych,
2) czyny sprzeczne z zasadami etyki określonymi w Kodeksie Etyki Zawodowej, o którym mowa
w art. 40 pkt 3,
3) uporczywe uchylanie się od płacenia składek członkowskich.
• Art. 21.
Karami dyscyplinarnymi są:
1) upomnienie,
2) nagana z ostrzeżeniem,
3) zawieszenie w prawie do wykonywania zawodu na czas od 3 do 12 miesięcy,
4) skreślenie z listy psychologów z pozbawieniem prawa wykonywania zawodu.
• Art. 23.
Regionalny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej przed wniesieniem sprawy do Regionalnej Komisji Dyscyplinarnej przeprowadza postępowanie przygotowawcze polegające na zebraniu niezbędnych informacji od osób i instytucji. Niezależnie od wyników tego postępowania wniesienie sprawy następuje nie później niż w ciągu 90 dni od wpłynięcia wniosku.
2. Komisja dyscyplinarna, na wniosek Regionalnego Rzecznika Odpowiedzialności Dyscyplinarnej, może zawiesić obwinionego w prawie wykonywania zawodu na czas trwania postępowania nie dłużej niż 6 miesięcy.
Samorząd psychologów
2. Jednostkami organizacyjnymi samorządu są:
1) Krajowa Izba Psychologów, która jest samorządem psychologów na szczeblu krajowym i posiada osobowość prawną,
2) Regionalne Izby Psychologów.
• Art. 31.
1. Siedzibą Krajowej Izby Psychologów jest miasto stołeczne Warszawa.
• Art. 37.
1. Kadencja organów samorządu trwa cztery lata, ale działają one do czasu ukonstytuowania się nowo wybranych organów.
2
Krajowa Izba Psychologów
USTAWA z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa
i samorządzie zawodowym psychologów. (Dz. U. Nr 73, poz. 763)
• Art. 38.
Najwyższą władzą Krajowej Izby Psychologów jest Krajowy Zjazd Psychologów.
Do zadań Krajowego Zjazdu Psychologów należy:
1. uchwalanie statutu samorządu psychologów,
3. uchwalenie Kodeksu Etyki Zawodowej,
Do zakresu działania Zarządu Krajowej Rady Psychologów należy:
1. kierowanie bieżącymi pracami Krajowej Rady Psychologów,
2. przygotowanie projektów uchwał dla Krajowej Rady Psychologów,
3. realizacja uchwał Krajowej Rady Psychologów,
4. realizacja budżetu samorządu,
5. przedkładanie sprawozdań Krajowej Radzie Psychologów z realizacji budżetu
i innych uchwał Krajowej Rady Psychologów.
Działalność samorządu jest finansowana:
• ze składek psychologów i psychologów -stażystów,
• z działalności gospodarczej,
• z innych źródeł, a w szczególności z zapisów, darowizn, dotacji, grantów.
Rozdział 8. Przepis karny
• Art. 61.
1. Osoba, która świadczy usługi psychologiczne nie mając prawa wykonywania zawodu psychologa podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.
Przepisy przejściowe i końcowe
USTAWA z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa
i samorządzie zawodowym psychologów. (Dz. U. Nr 73, poz. 763)
• Art. 62.
1. Minister właściwy do spraw pracy w porozumieniu z istniejącymi ogólnopolskimi stowarzyszeniami zrzeszającymi psychologów i związkami zawodowymi psychologów, powoła w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, Komitet Organizacyjny Izb Psychologów, zwany dalej"Komitetem".
Ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2006 roku, ale....
Kodeks etyki zawodowej
• Ogólne zasady etyczne formułowane w wielu kodeksach zawodowych wyrażają wartości i wzorce uprawiania zawodu.
• Kodeks jest rodzajem przewodnika, który wskazuje psychologowi, jak dążyć do najlepszego sposobu uprawiania zawodu.
Kodeks etyczny APA
• Zasady ogólne sformułowane przez APA (2002 - Kodeks etyczny Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego) są podstawowymi drogowskazami etycznymi dla psychologów, do których odwołują się inne kodeksy.
• Szczegółowe zasady etyczne i zasady postępowania dotyczą działalności psychologów w następujących dziedzinach:
• ocena, diagnoza i interwencja
• terapia
• nauczanie, superwizja, badania naukowe
• psychologii sądowej
• wystąpień publicznych, reklamy usług psychologicznych
• rozwiązywania dylematów etycznych
Zasady etyczne APA
1.Działanie na rzecz dobra klienta i nieszkodzenie mu.
2.Odpowiedzialność wobec klientów i społeczności, wierność standardom zawodowym.
3. Integralność, uczciwość zawodowa.
4. Sprawiedliwość.
5. Respektowanie praw człowieka i jego godności.
Zasada działania na rzecz dobra klienta i nieszkodzenie mu
Dobro klienta
• Działanie zawodowe psychologa (opinie, wskazówki) ma wpływ na losy i życie ludzi, z którymi pracuje - dlatego psycholog zobowiązany jest dbać o dobrostan i chronić przed stratą, czy minimalizować cierpienie.
Jak to robić?
• dbać o własne kompetencje zawodowe
- Psycholog powinien pamiętać o stałym dokształcaniu i podnoszeniu własnych umiejętności zawodowych.
- Samoświadomość - określenie granic własnych kompetencji
- Wiedza z obszaru innej profesji
- Umiejętność współpracy z innymi profesjonalistami.
- Dbałość o własną kondycję psychiczną i fizyczną.
Zasada odpowiedzialności zawodowej
Odpowiedzialność zawodowa
• Psycholog tworzy ze swoim klientem relację opartą na zaufaniu - podstawa działania
i współpracy.
• Świadomość tego oraz odpowiedzialność zawodowa wobec klienta oznacza ścisłe przestrzeganie roli zawodowej i unikanie sytuacji konfliktu ról społecznych.
• Nieprzestrzeganie tej zasady może narazić klienta na cierpienie lub poczucie wykorzystania.
Odpowiedzialność zawodowa
- Troska o właściwe warunki pracy z klientem
- Dotrzymywanie warunków kontraktu - przerywanie relacji bez wyraźnych powodów i bez zapewnienia dalszej opieki innego psychologa jest niedopuszczalne
- Pokora i świadomość własnych kompetencji (korzystanie z konsultacji innego psychologa)
- Społeczne kształtowanie obrazu psychologii i psychologów (np. występując w mediach)
Uczciwość zawodowa
•Psycholog stosuje w pracy tylko sprawdzone i naukowo uzasadnione metody diagnozy, czy pomocy psychologicznej
•Metody eksperymentalne - tylko badawczy aspekt pracy psychologa
•Refleksja nad własnym systemem wartości - analiza osobistych przekonań pozwala uniknąć zniekształcenia relacji z klientem (co sądzisz o aborcji?)
•Podejmowanie tylko tych zadań, które należą do profesji psychologa
•przesłuchanie dziecka -wsparcie i zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, a nie ustalanie przebiegu zdarzeń
Zasada sprawiedliwości
• Każdy klient, ma prawo do jednakowego traktowania w relacji z psychologiem
•Jednakowy dostęp dla wszystkich do usług psychologicznych
•Stała kontrola własnych przekonań, postaw oraz gotowość na rozszerzenie swojej wiedzy, doświadczenia
Zasada respektowania praw człowieka i poszanowania jego godności
Prawa klienta
•Poszanowanie prawa klienta do:
1. autonomii, podmiotowości
2. godności
3. intymności, prywatności
4. poufności (tajemnica zawodowa)
• Relacja klienta z psychologiem ma w większości charakter dobrowolny. Są jednak pewne ograniczenia:
• prawne - np. poborowi
• psychologiczne - rodzice z niechętnym do współpracy dziecko; rekrutacja itp.
• Relacja klient-psycholog jest niesymetryczna: psycholog ma wiedzę i kompetencje, ale nie wolno jej wykorzystać przeciwko klientowi
Autonomia, podmiotowość klienta
• autonomia - wolność działania oraz wolność wyboru własnych sądów i przekonań
• wyraża się w uzyskaniu od klienta dobrowolnej zgody na współpracę na podstawie przekazanych informacji o zasadach współpracy, celach i zamierzonych efektach
• zgoda w odniesieniu do relacji i metod
• podmiotowość - możliwość podejmowania własnych decyzji i wyrażania własnych opinii
• wyraża się w prawie do:
- informacji zwrotnej o wyniku diagnozy,
- postępach terapii oraz
- wynikach badań naukowych
2. Poszanowanie godności
• Godność człowieka jest bezwarunkowa i niezbywalna - szacunek dla człowieka jako wartość samą w sobie
• Ważne szczególnie, gdy do psychologa trafia na diagnozę osoba oskarżona
3. Prywatność i intymność
• Prawo do prywatności i jej ochrona zawarte jest w art.45 i 51 Konstytucji RP
• Psycholog nie ma prawa wkraczać we wszystkie sfery życia prywatnego klienta, jego przemyśleń, poglądów, marzeń itd. - tylko tyle, ile wymaga diagnoza, terapia; w granicach określonych przez kontrakt
4. Tajemnica zawodowa
1. wszystko to, czego dowiedział się psycholog w związku z wykonywaniem zawodu
2. obejmuje również psychologa niesprawującego bezpośredniej opieki nad pacjentem
3. obowiązuje również po śmierci pacjenta
4. dopuszczeni do informacji uzyskanych od klienta są inni psychologowie - superwizorzy (bez danych identyfikacyjnych)
• Ochrona tajemnicy zawodowej obejmuje także:
- zasady prowadzenia i przechowywania dokumentacji, nagrań
- używanie studiów przypadku w nauczaniu psychologii
- odpowiedzialności za osoby współpracujące, które nie są psychologami
Regulacje prawne
• Art. 266. - Kodeks karny
• Art. 51. - Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego
• Art. 52.1. - Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego
4. Tajemnica zawodowa
• Zwolnienie z obowiązku przestrzegania tajemnicy zawodowej regulują przepisy Kodeksu postępowania karnego.
• Art. 180.
Kodeks zawodu psychologa
• Tekst Kodeksu Etyczno-Zawodowego Psychologa w obecnej wersji zatwierdzony został przez Walne Zgromadzenie Delegatów Polskiego Towarzystwa Psychologicznego w 1991 roku.
• Kodeks ten stanowi podstawową wykładnię zasad etycznych obowiązujących członków Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, co zostało wyrażone w statucie Towarzystwa.
•Naczelną wartością dla psychologa jest dobro drugiego człowieka.
• Celem jego działalności profesjonalnej jest niesienie pomocy innej osobie w rozwiązywaniu trudności życiowych i osiąganiu lepszej jakości życia na drodze rozwoju indywidualnych możliwości oraz ulepszaniu kontaktów międzyludzkich.
• Kontakt nawiązywany w celach badawczych nie powinien przynieść uszczerbku osobom uczestniczącym w badaniach.
• Granice ingerencji psychologa wyznaczone są z jednej strony - jego kompetencjami profesjonalnymi, z drugiej strony – celami i oczekiwaniami formułowanymi przez osoby zgłaszające się po pomoc psychologiczną.
•Współpracując z przedstawicielami innych zawodów, psycholog nie przekracza granic swoich kompetencji i szanuje kompetencje innych specjalistów.
*W przypadku rezygnacji z wykonywania zawodu psychologa na rzecz innych ról zawodowych (np. administracyjnych) osoba z wykształceniem psychologicznym nie powinna celowo wykorzystywać związanej z kierunkiem wykształcenia wiedzy oraz umiejętności poznawania ludzi i oddziaływania na nich w sposób niezgodny z etyką zawodową psychologa.
Zasady ogólne
• Psycholog z racji swojego zawodu poczuwa się do udzielania pomocy psychologicznej w każdych okolicznościach, gdy zachodzi taka potrzeba.
• Powinien znać granice swoich kompetencji i nie podejmuje się zadań przekraczających jego możliwości.
• Dokłada wszelkich starań, aby zapewnić jak najwyższy poziom wykonywanej pracy.
• Przyjmując określoną postawę wobec norm moralnych i obyczajowych w życiu prywatnym psycholog zdaje sobie sprawę, że jego decyzje w sprawach osobistych mogą wpływać na jakość jego czynności zawodowych, a także rzutować na zaufanie społeczne do psychologii i psychologów.
• Obowiązkiem psychologa jest stały rozwój zawodowy i dążenie do stałego rozwoju osobistego.
• Kwalifikacje psychologa powinny odzwierciedlać aktualny poziom wiedzy i technik psychologicznych.
• Psycholog korzysta z dorobku nauki światowej.
Relacje między psychologami
• Psycholog nie jest obojętny na odstępstwa od zasad etyki zawodowej ze strony innych psychologów.
• Stwierdzając nieetyczne postępowanie kolegi w sprawach zawodowych lub dowiadując się o takim zachowaniu, psycholog stara się przekonać go o niewłaściwości jego czynów, korzystając gdy trzeba, z pomocy innych kolegów.
• Psycholog wykazuje stałą troskę o prestiż i poziom wykonywania zawodu.
• Nie udostępnia specyficznych technik diagnozy psychologicznej osobom nieprzygotowanym
do ich kompetentnego stosowania.
• Psycholog przeciwstawia się podejmowaniu działalności psychologicznej, a zwłaszcza stosowaniu specyficznych technik diagnostycznych i terapeutycznych przez osoby nie posiadające kwalifikacji psychologicznych.
•Psycholog nie może akceptować warunków pracy, które ograniczają jego niezależność zawodową, a zwłaszcza takich, które uniemożliwiają stosowanie zasad etyki zawodowej.
• Psycholog powinien domagać się poszanowania dla własnej niezależności, bez względu na pozycję jaką zajmuje w hierarchii zawodowej.
Psycholog jako praktyk
• Podejmując działalność praktyczną, psycholog akceptuje fakt, że jego
odpowiedzialność zawodowa przybiera wówczas konkretna formę odpowiedzialności za drugiego człowieka, czy grupę osób.
• Psycholog powinien wykonywać swoje czynności zawodowe dążąc do osiągnięcia możliwie najwyższego poziomu swej pracy,
• W szczególności intencja niesienia pomocy i staranność w wykonywaniu czynności zawodowych przez psychologa nie zależy od takich właściwości klienta, jak: pozycja społeczna, sytuacja , materialna, poglądy polityczne, światopogląd i system wartości, rasa, narodowość i wiek, a także charakter problemów wymagających interwencji psychologicznej.
• Psycholog powinien poinformować klienta o ewentualnym ryzyku związanym ze stosowanymi metodami terapeutycznymi oraz o istniejących metodach alternatywnych, z uwzględnieniem metod nie-psychologicznych.
• Jeśli psycholog nie jest w stanie udzielić skutecznej pomocy wskutek braku kwalifikacji potrzebnych w danym wypadku lub powstania wadliwej relacji z klientem, kieruje go do innego psychologa lub do innego specjalisty.
• Psycholog podejmuje się jedynie tych czynności zawodowych, do których posiada kwalifikacje
•Rozpoczynając pracę, psycholog każdorazowo uzgadnia z klientem cel i zakres swoich oddziaływań oraz zasadnicze sposoby postępowania.
•Ustalenia te mają charakter wstępny i mogą ulec zmianie w toku dalszych kontaktów.
• Psycholog respektuje system wartości klienta i jego prawo do podejmowania własnych decyzji,
• Osoby zgłaszające się do psychologa nie z własnej inicjatywy zarówno dorośli jak dzieci powinny być przez niego informowane o celu postępowania, stosowanych metodach, wynikach i sposobie ich udostępnienia.
• Psycholog stara się uzyskać akceptację planowanych czynności zawodowych przez te osoby.
• Podstawową zasadą psychologa w pracy z osobami małoletnimi jest ich dobro, co oznacza, że osoby te w kontaktach z psychologiem mają prawa nie mniejsze niż klienci dorośli.
• Kontakty z psychologiem w żadnym razie nie mogą być realizowane pod presją ze strony instytucji i osób dorosłych decydujących w imieniu małoletniego.
• Psycholog ma moralny obowiązek stać w obronie praw małoletniego.
• Psycholog ma prawo i też obowiązek respektować decyzję małoletniego jako osoby ludzkiej
w zakresie kontaktów z nim.
• Psychologa obowiązuje przestrzeganie tajemnicy zawodowej.
• Ujawnienie wiadomości objętych tajemnicą zawodową może nastąpić jedynie wtedy, gdy poważnie zagrożone jest bezpieczeństwo klienta lub innych osób.
• Współpracując ze specjalistami z innych dziedzin lub korzystając z ich konsultacji (tj. wykonując badanie na ich zlecenie), psycholog udostępnia wyniki własnych badań tylko w takim stopniu, w jakim jest to potrzebne.
Psycholog jako badacz
• Psycholog przestrzega zasady dobrowolności uczestniczenia w badaniach psychologicznych, a także respektuje prawo uczestników do wycofania się w dowolnym momencie z dalszego udziału w badaniach.
• Psycholog nie podejmuje badań, które mogłyby narazić osoby uczestniczące na cierpienia
lub utratę cenionych wartości.
• Przed rozpoczęciem badań psycholog ma obowiązek poinformowania uczestników
o ich celu, przebiegu, a zwłaszcza o tych aspektach badania, co do których w sposób uzasadniony można oczekiwać, że będą wpływać na gotowość uczestniczenia oraz wyjaśnić wszystkie inne aspekty badania, o które pytają uczestnicy i uzyskać ich zgodę.
• Jeżeli planuje się zastosowanie urządzeń rejestrujących zachowanie uczestników badań (kamera, magnetofon albo obserwacja z ukrycia ) bezwzględnie należy o tym poinformować badanych i uzyskać ich zgodę. Dotyczy to zarówno dorosłych jak i dzieci.
• W wyjątkowych wypadkach informację te można przekazać po zakończeniu badań, należy jednak wtedy zapewnić badanym możliwość odmowy zgody na wykorzystanie uzyskanych od nich danych.
• W każdym przypadku powoływania się na konkretne wyniki badań psycholog usuwa z nich wszystko, co mogłoby się przyczynić do identyfikacji osób uczestniczących.
• Psycholog dba o rzetelne przedstawienie wyników swych badań i stara się zapobiec ich niewłaściwemu wykorzystaniu.
• Psychologa obowiązuje prawdziwe i wyczerpujące informowanie o źródłach, z których korzystał.
• Uczestnicząc w pracach zespołowych, psycholog respektuje prawa autorskie innych członków zespołu i dba o ochronę własnych praw autorskich.
Psycholog jako nauczyciel i popularyzator
•Występując w roli nauczyciela pokazującego wiedzę psychologiczną, psycholog powinien zaznaczyć, kiedy prezentuje osobisty punkt widzenia; obowiązuje go jednak znajomość i rzetelne przedstawienie innych stanowisk.
• Przygotowując studentów i absolwentów do praktycznego wykonywania zawodu, należy kłaść nacisk na jego aspekty etyczne, akcentując naczelne wartości etyczne zawodu.
etycznego postępowania w sprawach zawodowych.
• Psycholog jako nauczyciel, zwłaszcza przy nauczaniu umiejętności praktycznych, zdaje sobie sprawę, że jego postępowanie w stosunku do klientów, czy podopiecznych kształtuje postawy zawodowe uczniów.
• W zajęciach dydaktycznych, podczas których prowadzone są demonstracje osób lub wytworów, psycholog unika momentów o charakterze widowiskowo-sensacyjnym.
• Zajęcia w charakterze laboratoryjno -ćwiczeniowym dostarczające uczestnikom okazji do wglądu we własne problemy emocjonalne mogą być prowadzone jedynie przez psychologów posiadających odpowiednie przeszkolenie.
• Psycholog w miarę swoich możliwości przeciwdziała nauczaniu psychologii przez osoby nie posiadające wykształcenia psychologicznego, np. zgłaszając takie fakty do Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
• Upowszechniając wiedzę psychologiczną, psycholog dba o zgodność przekazywanych treści ze współczesnym stanem nauki, uwzględnia różnice między hipotezami i dobrze udokumentowanymi twierdzeniami i w sposób rzetelny przedstawia praktyczne możliwości psychologii.
• Wstępując do Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, psycholog przyjmuje na siebie zobowiązanie skrupulatnego przestrzegania zasad Kodeksu Etyczno-Zawodowego Psychologa
i upowszechniania ich wśród psychologów niezrzeszonych w PTP.
• Postępowanie członka PTP sprzeczne z Kodeksem Etyczno-Zawodowym pociąga za sobą sankcje,
o których orzeka Sąd Koleżeński.