UPRAWA KUKURYDZY NA ZIARNO

Przygotowanie gleby. Uprawa gleby na wiosnę

.

WYBRANE ELEMENTY AGROTECHNIKI KUKURYDZY

Uprawa roli. Do przygotowania pola pod kukurydzę przystępujemy już po zbiorze przedplonu. Sposób uprawy roli zależy od rodzaju przedplonu. Po roślinach zbożowych, strączkowych i mieszankach zbożowo-strączkowych należy wykonać podorywkę natychmiast po sprzęcie tych roślin i pole zabronować. Wschodzące chwasty niszczymy poprzez kilkakrotne bronowanie podorywki. Jesienią należy wykonać orkę przedzimową na głębokość 25-30 cm i pozostawić w ostrej skibie. Po roślinach okopowych, najczęściej po wyrównaniu pola, wykonujemy tylko orkę głęboką. Z kolei po motylkowatych, trawach i ich mieszankach należy wykonać talerzowanie (w razie potrzeby dwukrotnie), a następnie orkę przedzimową. Pod kukurydzę należy unikać orki wiosennej, stosować ją można wyjątkowo, np. dla przykrycia obornika.

Orka. Do orki przedzimowej korzystniej jest stosować pługi obracalne, ponieważ pole ma wówczas bardziej wyrównaną powierzchnię (brak bruzd i zwałów). Dzięki temu możliwe jest zaoszczędzenie około 10% paliwa przy jednoczesnym wzroście wydajności (krótsze przejazdy jałowe po polu). Pole po orce pługiem obracalnym, o ile nie jest nadmiernie wyskibione, można doprawić w jednym przejeździe agregatu uprawowego. Jednak pługi tego typu są cięższe (podwójna liczba korpusów), a co z tym bezpośrednio związane - droższe. Ponadto korpusy pługów obracalnych są zabezpieczane przed uszkodzeniem mechanizmami „non-stop" - sprężynowymi, hydraulicznymi, pneumatycznymi lub mechanicznie - zrywalnymi śrubami. W przypadku zabezpieczeń „non-stop" należy liczyć się ze wzrostem masy pługa w granicach kilkudziesięciu kilogramów na każdy korpus (najwięcej przy zabezpieczeniach sprężynowych), co może ograniczyć zastosowanie ciągników ze słabszą hydrauliką przy zawieszanych konstrukcjach tych narzędzi.

Uprawa przedsiewna. Przygotowanie gleby do siewu powinno nastąpić w możliwie malej liczbie przejazdów roboczych, a najlepiej tylko w jednym. Każdy dodatkowy przejazd po polu zwiększa nakłady paliwa i robocizny przy jednoczesnym spadku wydajności, co podnosi koszty. W efekcie następuje dodatkowe ugniatanie gleby, szczególnie na uwrociach. Przygotowanie roli do siewu w jednym przejeździe jest możliwe, jeżeli do doprawienia zostanie wykorzystany agregat do uprawy przedsiewnej (o budowie kompaktowej), odpowiednio dobrany do warunków polowych. Agregaty do uprawy przedsiewnej muszą posiadać konstrukcję ramową, podpartą z przodu i z tylu na wałach strunowych. Umieszczenie wału z przodu agregatu zapewnia wówczas jednakową głębokość pracy sekcji spulchniającej. Dla wyrównywania powierzchni pola stosowane są włóki o regulowanej głębokości pracy umieszczone za przednim wałem strunowym (w niektórych agregatach jako pierwszy element roboczy). Zęby spulchniające powinny być sztywne, zakończone gęsiostopką lub sprężyste, zakończone dwustronną redliczką. Zęby powinny być umieszczone stosunkowo gęsto, tak aby odstęp pomiędzy ich śladami mieścił się w przedziale 5-10 cm. Ich zagęszczenie powinno być uzależnione od głębokości uprawy - im płycej, tym gęściej. Jeśli w narzędziu nie można zagęścić zębów, to warto na nich zamontować gęsiostopki. Takie rozstawienie zębów gwarantuje w miarę równe podłoże, co stwarza jednakowe warunki do kiełkowania nasion.

Siew nasion. Kukurydza, niezależnie od kierunku uprawy, wymaga równomiernego rozmieszczenia nasion w rzędach, co najlepiej zapewniają siewniki punktowe. Siewniki precyzyjne, ze względu na system wysiewu, dzielą się na mechaniczne i pneumatyczne, a z kolei pneumatyczne - na nadciśnieniowe i podciśnieniowe. W praktyce rolniczej do siewu kukurydzy najczęściej są wykorzystywane siewniki punktowe pneumatyczne, których zaletą jest niewrażliwość na kształt i wielkość nasion. Ponadto część siewników pneumatycznych po wymianie niektórych elementów sekcji może być wykorzystana do siewu nasion innych roślin. Mechaniczne siewniki punktowe są rzadziej wykorzystywane do siewu kukurydzy, pomimo że są tańsze i charakteryzują się prostszą konstrukcją. Tym samym mogą być bardziej dostępne dla rolników uprawiających kukurydzę na mniejszych powierzchniach. Do siewnika mechanicznego należy starać się zakupić partię nasion o podobnej wielkości, a następnie dobrać tarczę z odpowiednią wielkością łyżeczek, aby uniknąć podczas siewu przepustów lub podwójnego wysiewu nasion. Przy wysiewie odmian drobnoziarnistych lub gruboziarnistych zachodzi konieczność wymiany tarczy z łyżeczkami.

Przydatność nawozów azotowych dla kukurydzy

Aby efektywność nawożenia azotem była wysoka należy go stosować w terminach zgodnych z rytmem wzrostu kukurydzy. Intensywne pobieranie składników pokarmowych przez kukurydzę rozpoczyna się w okresie wykształcenia 6-8 liści trwa do fazy zasychania znamion. Jest to zwykle okres od II dekady czerwca do II dekady sierpnia. W tym czasie rośliny pobierają około 85% całkowitej ilości azotu. Reszta jest pobierana w początkowym okresie wzrostu (3%) i podczas wypełniania ziarna (12%). W związku z tym znaczenia nabiera nie tylko wielkość dawki azotu, lecz i termin i technika jego stosowania. Fizjologicznie uzasadniony jest podział całkowitej, wyliczonej dawki N na przedsiewną(około 1/3 całkowitej) i pogłówną, zastosowaną w czasie wegetacji.

Szkodniki

Ochrona przed szkodnikami jest jednym z podstawowych zabiegów w uprawie kukurydzy. W wyniku występowania szkodników średnie straty wynoszą około 20% plonu kukurydzy, w sprzyjających warunkach mogą być dużo większe. Uszkodzenia młodych roślin mogą być niekiedy tak duże, że zachodzi konieczność likwidacji plantacji kukurydzy. Jednocześnie występowanie szkodników skutkuje gorszą jakością zarówno plonów ziarna jak i zielonej masy przeznaczonej na kiszonkę. Ponadto wiele szkodników oprócz szkodliwości bezpośredniej wykazuje szkodliwość pośrednią – powodowane przez nie uszkodzenia ułatwiają zainfekowanie roślin grzybami i wirusami, czy dodatkowego wtargnięcia innych szkodników.

Zwalczanie chorób i szkodników zabiegami wykonywanymi przed i w czasie siewu kukurydzy

Aby skutecznie ograniczyć straty w plonach kukurydzy, które mogą spowodować choroby i szkodniki, trzeba wykorzystać wszystkie dostępne metody zapobiegania oraz zwalczania. Duże znaczenie w utrzymaniu optymalnej zdrowotności roślin w ciągu całego okresu wegetacji mają działania organizacyjne oraz zabiegi uprawowe i chemiczne wykonane przed i w czasie siewu kukurydzy.

Ziarno kukurydzy

Ziarno kukurydzy zawiera dużo łatwo strawnych węglowodanów, a mało włókna, co powoduje, że ma najwyższą wartość energetyczną ze wszystkich zbóż uprawianych w Polsce. Zawiera mało białka o niskiej wartości biologicznej (mało aminokwasów egzogennych). Dawki pokarmowe z większym udziałem kukurydzy powinny być dokładnie bilansowane pod względem zawartości aminokwasów. Tłuszcz kukurydziany bogaty jest w witaminę E i ksantofile (barwniki), które nadają intensywne zabarwienie żółtku jaja kurzego i żółtawe zabarwienie skórze brojlera kurzego. Występują w nim również duże ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych, które powodują występowanie miękkości słoniny. Stąd słonina tuczników żywionych wysokimi dawkami ziarna kukurydzy ma nieodpowiednią konsystencję i zabarwienie. By tego uniknąć należy ograniczyć ilość kukurydzy w ostatnim okresie tuczu. Ziarno kukurydzy nie zawiera substancji antyodżywczych, jest smaczne i chętnie pobierane przez zwierzęta.

Powszechną obecnie metodą zbioru kukurydzy na ziarno jest zbiór i omłot kolb kukurydzy bezpośrednio na polu przystosowanymi kombajnami zbożowymi lub kombajnami specjalnymi. Przystosowanie kombajnów zbożowych do zbioru kukurydzy polega na zastąpieniu zespołu żniwnego przez adapter obrywający kolby oraz na dokonaniu zmian w zespole młócącym i czyszczącym kombajnu.

Jakość wymłóconego ziarna zależy głównie od jego wilgotności. Zbiór przy wilgotności w ziarnie wynoszącej ponad 35% sprzyja wzrostowi strat przy oddzielaniu ziarna od kolb oraz zwiększaniu jego niedomłotu. Towarzyszy temu także wzrost uszkodzeń ziarna, który szybko rośnie wraz ze wzrostem wilgotności. Dlatego zaleca się przeprowadzać zbiór kukurydzy na ziarno w dojrzałości pełnej, przy wilgotności nie przekraczającej 35%, a za dopuszczalną granicę wilgotności, przy której może jeszcze pracować kombajn, uważa się 38-40%.

W momencie zbioru ziarno kukurydzy zawiera 30-35% wody, gdyż koniec lata i początek jesieni nie sprzyja oddawaniu wody i wysychaniu ziarna. Przy tej wilgotności następuje bardzo szybki rozwój bakterii i pleśni i - w konsekwencji - psucie się ziarna. Powinno ono zaraz po omłocie zostać zakonserwowane przez: suszenie, kiszenie lub dodatek preparatów chemicznych.

Jest wiele rodzajów urządzeń do suszenia ziarna. Mają one różną wydajność, co umożliwia wykorzystanie ich we wszystkich typach gospodarstw. Wysuszone ziarno umieszcza się następnie w magazynach lub silosach, gdzie może być przechowywane przez dłuższy czas. Suszone ziarno kukurydzy stanowi cenny komponent mieszanek paszowych (do 80%) dla wszystkich gatunków zwierząt. Zalecane jest szczególnie dla młodych zwierząt, które wymagają wyższej koncentracji energii w paszy.

W przypadku, gdy po zbiorze ziarna na polu pozostały nierozdrobnione łodygi kukurydzy, należy przed przyoraniem je rozdrobnić. Do rozdrobnienia słomy kukurydzianej mogą być wykorzystywane rozdrabniacze resztek pożniwnych i gałęzi, które zapewniają dokładne rozdrobnienie łodyg zarówno wzdłuż, jak i w poprzek włókien. W tym celu można również stosować sieczkarnie zbierające wyposażone w przyrządy do zielonek niskich lub ścinacze bijakowe. Wymagają one przed rozpoczęciem pracy dokonania zmian w kształcie kanałów wyrzutowych w celu zapewniania równomiernego rozrzucenia rozdrobnionej słomy po powierzchni pola. Utrudnieniem dla pracy sieczkarni będzie przygniecenie części rzędów z łodygami przez koła kombajnu, w wyniku czego nawet połowa słomy może być pozostawiona na polu, gdyż nie zostanie zebrana przez przyrząd do zielonek niskich. Do rozdrobnienia mniejszych ilości suchej słomy kukurydzianej z równoczesnym jej wymieszaniem można będzie (ale z gorszym skutkiem) wykorzystać też ciężkie brony talerzowe, którymi należy pracować ukośnie do kierunku rzędów w dwa ślady.

DOSUSZANIE I PRZECHOWYWANIE KUKURYDZY

W procesie produkcji ziarna kukurydzy największe koszty ponosi się na suszenie. Stanowią one ok. 30% ogólnych kosztów produkcji kukurydzy na ziarno. W 2004 r. z uwagi na wysoką wilgotność zbieranego ziarna (wynoszącą 35-40%) koszty suszenia byty szczególnie duże. Dlatego należy poszukiwać rozwiązań pozwalających obniżyć koszty suszenia, które w ubiegłym roku (przy klasycznym suszeniu) kształtowały się od 70 do 100 zł na tonę ziarna kukurydzy. Na obniżenie tych kosztów pozwala m.in. zastosowanie metody dwuetapowego procesu suszenia. Polega ona na tym, że w pierwszym etapie ziarno kukurydzy suszy się wysoką temperaturą do obniżenia wilgotności do ok. 17%, Dalsze obniżanie wilgotności przez suszenie wysoką temperaturą wymagałoby szczególnie dużych nakładów energii, dlatego w drugim etapie zaleca się składowanie gorącego ziarna przez ok. 10 godzin w pomieszczeniu poza suszarnią, a następnie jego przewietrzanie i schładzanie zimnym powietrzem w celu obniżenia wilgotności do 14%, tj. bezpiecznej do długookresowego przechowywania.

Kierunki użytkowania przemysłowego

Wykorzystanie przemysłowe kukurydzy rozpatrywać można w kilku podstawowych płaszczyznach:

przemiał ziarna na kasze i mąki - do bezpośredniego spożycia lub jako półprodukty dla przemysłu spożywczego, słodowniczego i szeregu zastosowań pozaspożywczych. Produkty przemiału wykorzystywane są głównie jako:
- mąka kukurydziana do produkcji chleba (10-15% części wagowych)
- mąki do produkcji herbatników i makaronu (do 100% udziału)
- kaszki do przemysłu browarniczego (do 50% udziału)
- kasza do wyrobu płatków kukurydzianych i płatków typu snacks
- kaszka do wyrobu polenty

produkcja skrobi z ziarna (dla przemysłu spożywczego i pozaspożywczych zastosowań)

kukurydza cukrowa i pękająca (puszki, popcorn, sałatki)

przemysł fermentacyjny (alkohol spożywczy i paliwowy, drożdże i inne mikroorganizmy)

przemysł energetyczny - spalanie (ziarno, słoma, rdzenie), produkcja biogazu (biomasa)

przemysł papierniczy i materiały izolacyjne - słoma.