1.

Szkic – jest to odręczne przedstawienie przedmiotu będące postawą do wykonania rysunku.

Rysunek – jest to przedstawienie przedmiotu- informacji technicznej w formie graficznej zgodnie z przyjętymi zasadami w określonej podziałce przy urzyciu przyborów kreślarskich.

Rysunek wykonawczy – jest to przedstawienie przedmiotu zawierające wszystkie niezbędne dane do wykonania przedmiotu.

Rysunek złożeniowy /ogólny - jest ot rysunek przedstawiający wzajemne usytuowanie i (lub) kształt zespołu na wyższym poziomie strukturalnym. /Rysunek złożeniowy przedstawiający wszystkie zespoły i części całego wyrobu.

2.

Podziałka rysunku – nazywa się stosunek liczbowy wymiarów liniowych przedstawionych na rysunku do odpowiednich rzeczywistych wymiarów liniowych rysowanego przedmiotu.

Rodzaje podziałek:

a) Podziałka główna: na której została wykonana większość rzutów lub rysunków w arkuszu. Podziałkę główną wpisuje się w odpowiednie pole w tabliczce rysunkowej.

b) Podziałka pomocnicza w której zostały wykonane pewne szczegóły rysunków- zwykle w powiększeniu. Podziałkę pomocniczą umieszcza się nad odpowiednimi rzutami cząstkowymi szczegółów przedmiotu.

Rodzaje podziałek stosowane w budowie maszyn:

Powiększające 100:1, 50:1, 20:1, 10:1, 5:1, 2:1) naturalna (1:1)

Zmniejszające zmniejszająca (1:2, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500)

3.

Definicja formatu- Formatem arkusza jest format kopii (odbitki) rysunku po jej obcięciu. Oryginał rysunku ma po obcięciu wymiary większe od wymiarów kopii o 10mm w celu umożliwienia obklejenia go taśmą.

Formaty zasadnicze: jest to format A4 o wymiarach 210x297 mm Formaty A3, A2 A1, A0 powstają przez zwielokrotnienie formatu A4 A3=2A4

Formaty pochodne: Tworzone przez zwielokrotnienie krótszych boków formatów podstawowych oznaczanie formatu pochodnego składa się z oznaczenia formatu podstawowego i jego wielokrotności w liczbach całkowitych A4x6.

4.

Linia cienka

1. Linie pomocnicze

2. Linie wymiarowe

3. Pomocnicze linie wymiarowe

4. Linii odniesienia

5. Kreskowania przekrojów zarysów Kadów miejscowych

6. Zarysów rdzeni gwintów

7. Linii rowków w wałkach wielowypustowych

8. Linii den wrębów kół zębatych ślimaków i innych przedmotów mających szereg powtarzających się regularnie

Linia gruba

1. Widoczne krawędzie zarysy przedmiotu

2. Ślady płaszczyzn przekroju

3. Zarysy kładów przesuniętych

4. Krótkich kresek oznaczających śladów płaszczyzn przekrojów i miejsc załamania tych płaszczyzn

5. Do zarysów powierzchni obrabianych na rysunkach operacyjnych i zabiegowych

6. Linii obramowania arkusza.

7. Linii wykresowych.

8. Zarysów kładów przesuniętych.

Linia badzo gruba

1. Do połączeń lutowanych i klejonych.

2. Linii wykresowych.

Linia kreskowana

1. Niewidoczne zarysy przedmiotu.

2. Linii wykresowych.

Linia punktowa gruba

1. Linii zaznaczających powierzchnie podlegające obróbce cielpnej lub powierzchniowej.

2. Linii wykresowych.

Linia punktowa cięka

1. Osie i ślady płaszczyzn symetrii.

2. Linii podziałowych w kołach zębatych ślimakach gwintach.

3. Osi okręgów o średnicy ponad 12mm i innych osi przedmiotów >12mm.

4. Linia Wykresowa.

Linia dwupunktowa

1. Skrajnych położeń części ruchomych .

2. Zarysów przedmiotów przyległych dla celów orientacyjnych.

3. Pierwotnego kształtu przedmiotu.

4. Ostatecznego kształtu przedmiotu.

5. Linii gięcia przedmiotów przedstawionych w rozwinięciu.

6. Linii osi ciężkości.

Linia zygzakowata

1. To samo co linia falista ale wtedy gdy są to linie rysowane maszynowo.

2. Przerwania przedmiotów i urwania .

Linia Falista

1. Linii urwania i przerwania przedmiotów gdy linie te rysuje się odręcznie.

2. Linii ograniczających przekroje cząstkowe.

5.

Rysunek perspektywiczny – rzut środkowy – powstaje w podobny sposób jak obraz rejestrowany przez ludzkie oko, gdyż promienie odbite od punktów obserwowanego obiektu skupiają się w jednym punkcie (oku). Rysunek perspektywiczny otrzymuje się na płaszczyźnie (rzutni) ustawionej między obserwatorem a przedmiotem lub za przedmiotem, w miejscu przebicia rzutni przez poszczególne promienie biegnące od każdego punktu przedmiotu do oka obserwatora. Uzyskany obraz będzie perspektywą przedmiotu w takim położeniu, w jakim jest widoczny względem położenia obserwatora.

Aksonometryczny: odwzorowanie przedmiotu metodą rzutu równoległego na jedną rzutnię. Pozwala stworzyć rysunek poglądowy, zrozumiały dla osób mniej doświadczonych. Obraz wywołuje wrażenie zbliżone do obserwowanego obiektu.

Rzutami przedmiotów – mogą być zarówno widoki, przedstawiające ich zewnętrzne kształty, jak i przekroje które pokazują wewnętrzną budowę wydrążonych przedmiotów.

6.

Rzutowanie prostokątne metodą europejską – polega na wyznaczeniu rzutów prostokątnych na wzajemnie prostopadłych rzutniach, przy założeniu że przedmiot rzutowany znajduje się między rzutnią a obserwatorem. Jeśli przedmiot umieścimy wewnątrz wyobrażalnego prostopadłościanu którego wszystkie ściany są rzutniami i wyznaczymy na tych rzutniach rzuty prostokątne według metody europejskiej to po rozwinięciu siatki prostopadłościanu to otrzymamy rzuty z każdej strony przedmiotu.

Kryteria rzutowania:

1.Maksymalna liczba charakterystycznych elementów (krawędzie, płaszczyzny, osie) mają być prostopadłe lub równoległe rzutni .

2.Z takiego kierunku aby ukazać najbardziej charakterystyczny kształt, linia obrysu by była najbardziej złożona .

3.Przedmiot w takim położeniu, jakie zajmuje podczas rzeczywistej pracy.

4. Rzuty tak, aby na kolejnych ukazać brakujące cechy .

5.Taki układ aby wykorzystać optymalnie arkusz.

6.Ustawnienie w rzucie głównym powinno ułatwiać wymiarowanie.

7.Przedstawienie rysunku musi być jednoznaczne .

8. Wykonujemy wystarczającą ilość rzutów.

Nazwy i rozmieszczenie rzutów wg metody europejskiej: A-rzut z przodu (rzut główny), B – rzut z góry, C- rzut od lewej strony, D- od prawej, E – rzut z dołu, F- z tyłu

Amerykańska metoda rzutowania – rzutnia znajduje się między obserwatorem a przedmiotem co powoduje zamienienie według metody europejskiej B z E i C z D. Oznaczenie graficzne rzutowania metodą amerykańską są dwa rzuty stożka ściętego stosowanie tego rzutowania jest w krajach anglosaskich.

7.

Widok – jest to rzut ukazujący jak najwięcej elementów charakterystycznych przedmiotu i jego zarys ogólny.

Widok cząstkowy – w celu uwidocznienia szczegółu przedmiotu dopuszcza się stosowanie osobno widoku cząstkowego pod warunkiem że nie spowoduje to złej interpretacji rysunku.

Widok cząstkowy przerwany- przedmioty długie można na rysunku skracać, usuwając ich część środkową, jeśli nie wywoła to wątpliwości co do ich kształtu. Części te ograniczane są linią falistą lub zygzakową, chyba ze przerwanie dotyczy samego przekroju to linią przerywaną.

Widok cząstkowy urwany - można też pominąć część końcową rysunku długiego, o niezmiennym zarysie w przekroju poprzecznym, ograniczamy linią falistą, chyba ze urwanie dotyczy samego przekroju to linią przerywaną.

Widok cząstkowy o powiększonej podziałce – szczegół – ukazuje się na osobnym rysunku w celu poprawienia czytelności skomplikowanego elementu przy powiększonej podziałce.

Kryteria podziału widoków:

1. W zależności od sposobu ich rozmieszczenia na arkuszu rysunkowym (metoda europejska i amerykańska)

2. W zależnościom obszaru przedmiotu, jaki przedstawiono w rzucie (widok kompletny, półwidok, ćwierćwidok)

Widoki pomocnicze w celu zaoszczędzenia miejsca na arkuszu i czasu zamiast całych rzutów (widoków i przekrojów ) przedmiotów można rysować tylko istotne w konkretnych przypadkach.

Widoki cząstkowe (zasada ) wykonuje się w postaci odrębnych rzutów których nie ogranicza się żadną linią od strony nie narysowanych w części przedmiotu. Chyba że połowę widoku określonego fragmentu przedmiotu. Wykonuje się metodą amerykańską, linia ciągłą grubą i połączona z widokiem lub przekrojem linią osiową.

Widoki ukośne: są to widoki, które zostały obrócone o pewien kąt, jest to oznaczane specjalnym symbolem. Znak graficzny obrotu o kąt.

A 30˚

Półwidok ćwierć widok: przedstawia jedną część widoku, przedmiotu symetrycznego względem jednej, dwóch lub wielu płaszczyzn symetrii. Uproszczony rzut takiego widoku jest ograniczany śladami płaszczyzn symetrii oznaczonymi dodatkowymi kreskami pomocniczymi.

8.

Kreskowanie (kierunek kąt nachylenia) (od czego zależy podziałka kreskowania): Powinny być nachylone pod kątem 45^o do linii zarysu przekroju lub do jego osi albo do poziomu. Jeżeli przedmiot się pochyla stosuje się 60˚ lub 30˚ .Przekroje zagięte można kreskować pod kątem 30^o a gdy są długie lub wąskie ale co najmniej o szerokości 2mm można je kreskować tylko przy końcach i w pobliżu ewentualnych otworów oraz przekroje i kłady można zaczerniać gdy są węższe pozostawiając prześwit między zaczernionymi przekrojami. Na jednym przedmiocie – fragmęcie podziałka i kierunek kreskowania musi być taki sam na innym przedmiocie można zmienić w celu odznaczenia części. Stosujemy kreskowanie prawo kątne czyli w prawą stronę górną.

Podziałka kreskowania: zależy od wielkości kreskowanego pola może wynosić od 0,5 mm dla bardzo małych pól do 5 mm dla pól dużych

Zaznaczenie śladów płaszczyzn przekroju : oznaczamy to linią grubą, nie przecinającą zarysu przedmiotu (z 2 stron przedmiotu jest krótka kreska) oraz strzałkami wskazującymi kierunek rzutowania przekroju.

Możemy zrezygnować z oznaczania śladów płaszczyzn przekroju:

Kiedy jest tylko jedna płaszczyzna przekroju rezygnujemy z oznaczeń liniowych.

Kiedy kierunek rzutu jest zgodny z rzutem według metody europejskiej rezygnujemy z grotów

Kiedy jest dla wszystkich oczywiste że płaszczyzna przekroju przebiega w tym a nie w innym kierunku (miejscu) rezygnujemy z oznaczenia linią grubą.

9.

Przekrój – powstaje przez przecięcie wyobrażalną płaszczyzną przekroju przedmiotu i odrzucenie części znajdującej się między obserwatorem a płaszczyzną przekroju. W ten sposób zostaje odsłonięta część wewnętrzna leżąca za płaszczyzną przekroju. Przekrój przedstawia więc zarys figury leżącej w płaszczyźnie przekroju oraz widoczne zarysy i krawędzie leżące poza tą płaszczyzną.

Podział ze względu na położenie pół przekroju względem rzutni (przekrój pionowy poziomy ukośny)

Pionowy: prostopadły do płaszczyzn rzutów z góry

Poziomy: równoległy do płaszczyzn rzutów z góry

Ukośny: jest obrazem przedmiotu w płaszczyźnie przekroju, która nie jest równoległa do żadnej z rzutni układu podstawowego

Podział ze względu na położenie pł. Przekroju względem przedmiotu (przekrój poprzeczny, przekrój podłużny)

Przekrój poprzeczny: przekrój przedmiotu płaszczyzną przekroju równoległą do geometrycznej osi wzdłużnej

Przekrój podłużny: otrzymuje się gdy płaszczyzna przekroju jest prostopadła do osi wzdłużnej przedmiotu lub osi wzdłużnej elementu składowego przedmiotu

Podział ze względu na liczbę płaszczyzn przekroju przekrój prosty przekrój złożony ( przekrój łamany stopniowy- schodkowy)

Przekrój prosty: przedstawia przedmiot przecięty jedną płaszczyzną przekroju

Przekrój złożony: powstają przez przecięcie dwoma lub większą ilością płaszczyzn przekroju które zostają sprowadzone do jednej linii- do jednej płaszczyzny przekroju.

Przekrój łamany: otrzymuje się gdy 2 lub więcej płaszczyzn przekrojów przecina się pod kątem rozwartym. Powstaje on w wyniku przecięcia przedmiotu płaszczyznami pionowymi lub poziomymi i odpowiednimi płaszczyznami ukośnymi. Sprowadza się go do jednej płaszczyzny.

Przekrój stopniowy - schodkowy: otrzymuje się podczas przecięcia przedmiotu dwoma lub więcej płaszczyznami równoległymi – pionowymi lub poziomymi – które można połączyć dodatkowymi płaszczyznami do nich prostopadłymi. Załamanie stopniowe płaszczyzny nie może pokrywać się z żadną krawędzią leżącą wewnątrz zarysu przedmiotu

Podział w zależności od obszaru przedmiotu przedstawionego na przekroju

Przekrój kompletny: przedstawia cały zarys przedmiotu odsłonięty w wyniku przecięcia go płaszczyzną wyobrażalną

Przekrój częściowy: tylko pewną część zarysu z możliwej płaszczyzny przekroju.

Przekrój połówkowy(półwidok półprzekrój): pozwala na jednoczesne narysowanie na tym samym rzucie półwidoku i półprzekroju z płaszczyzny prostopadłej do kierunku rzutowania widoku. Rozwiązanie to jest możliwe tylko wtedy gdy kierunek rzutowania jest równoległy do płaszczyzny symetrii przedmiotu. Aby można było zastosować tą metodę muszą być spełnione 2 warunki: Przedmiot w płaszczyźnie półwidoku i półprzekroju musi mieć symetrię zarysu zewnętrznego i symetrycznie rozmieszczone elementy wewnętrzne. Półwidok i półprzekrój muszą być oddzielone od siebie cienką linią punktową (nie mogą w linii symetrii występować żadne linie krawędzi). W pionie lewa strona widok prawa przekrój w poziomie góra widok dół przekrój.

Przekrój cząstkowy(wyrwanie): jest przekrojem miejscowym wykonanym bezpośrednio na widoku bez oznaczenia położenia płaszczyzny przekroju, a obszar przekroju jest zawsze oznaczony linią falistą lub zygzakową.

Przkrój cząstkowy w zwiększonej podziałce: podobnie jak widok cząstkowy w zwiększonej podziałce. Różnica występuje w tylko w sposobie oznaczenia urwania rzutu. W przekroju oznacza się to doprowadzeniem kreskowania do niewidocznej linii prostej.

Kład – jest to figura płaska otrzymana w płaszczyźnie przekroju poprzecznego, którą obrucono o 90˚ dookoła środku płaszczyzny przekroju i położona na widoku(kład miejscowy) lub przesunięto wzdłuż osi obrotu poza widok(kład przesunięty).

Kład przekroju – tym się różni od przekroju że nie uwzględnia się na nim zarysu widoku znajdującego się poza płaszczyzną przekroju.

10.

Zaznaczanie miejsc płaskich na rysunkach: Nazywa się to tzw: Koperta [X]

11.

Gdzie umieszczamy uwagi techniczne: Nad tabliczką rysunkową.

Przykłady uwag technicznych: niewymiarowane krawędzie sfazować 0,5x45⁰, wymiary w metrach, całość niklować, otwór A wiercić z otworem B.

12.

Wymiar rysunkowy: wielkość liniowa lub kątowa wyrażona w określonych jednostkach miary,, której forma graficzna na rysunku jest zespołem linii, znaków i liczb.

Wymiar pomocniczy: wymiar rysunkowy podawany w celach orientacyjnych, umieszczony w nawiasach okrągłych.

Elementy wymiaru rysunkowego linia wymiarowa, liczba wymiarowa, znak ograniczenia linii wymiarowej, linia odniesienia, oznaczenie początku linii wymiarowej, pomocnicza linia wymiarowa.

Elementy zakończenia linii wymiarowej: : zakończeniem linii wymiarowej jest grot który rysuje się cienkimi liniami tworzącymi ostrze, grot może być otwarty, zamknięty lub zamknięty i zaczerniony, a ostrze grota zawarte w przedziale 15-90⁰.

Kierunki umieszczania liczb wymiarowych (wymiarów liniowych i kątowych) – zgodnie z pozycją pisanie nie zmieniając położenia arkusza ani kreślarza. Pisząc jak najbardziej naturalnie.

Znaki wymiarowe: фśrednica; R – promień, SR – promień kuli, Sǿ - średnica kuli; kwadrat, ∩ - łuk, 6<- sześciokąt; C lub ►(pusty) – zbieżność, M – gwint metryczny, ς – krzywizna powierzchni kulistej.

Jednoski miar, jednostki miar inne niż mm: cm dm m (stopień minuta sekunda). Podajemy informacje nad tabliczką rysunkową o zmianie jednostek.

13.

Wymiarowanie podstaw graniastosłupów prawidłowych:

Wymiarowanie krzywizny powierzchni kulistych:

Wymiarowanie ścięć krawędzi:

Wymiarowanie długości lub grubości przedmiotu przedstawionego w jednym rzucie („x”):

Wymiarowanie krzywizny łuków okręgów:

Wymiarowanie szeregu powtarzających się jednakowych elementów.

14.

Zasada niezamykania łańcuchów wymiarowych – niezamykany łańcucha wymiarowego ponieważ ostatni wymiar może być obliczony z poprzednich. Zamykanie doprowadzi do powtarzania wymiarów i do wprowadzania wymiarów zbędnych. Zmniejszy też jednoznaczność czytelności rysunku.

Na rysunku należy podawać tylko takie wymiary i tyle co są potrzebne do jednoznacznego określenia wymiarowego przedmiotu, przy czym karzdy potrzebny jeden wymiar powinien być podany tylko jednen raz – zasada niepowtarzalności wymiarów. Nie zależnie czy część jest wykonana na jednym czy na kilku rzutach czy też arkuszach, lub jako część złorzona lub osobno. Nenależy podawać wymiarów oczywistych takich jak kąt 0 stopnia czy 90 chyba że kąt jest stolerowany. Wymiarowanie powinno brać pod uwagę proces wykonywania przedmiotu technologie wykonawczą i umożliwiać łatwe odczytanie rysunku dopasowane do metody wykonania.

Łańsuch wymiarowy prosty – najmniej ważny wymiar powinien być pominięty czyli łańcuch nie powinien być zamknięty. W przeciwnym razie zachodzi powtarzanie wymiarów gdyż każdy z pominiętych wymiarów może być dodatkowo obliczony jako część wypadkowa pozostałych wymiarów

Łańcuch wymiarowy złożony - również dotyczy go zazada niezamykania łańcucha, zawiera on wymiary zbędne utworzone z wymiarów dowolnie skierowanych.

Zasada grupowania wymiarów - oznacza że wymiary dotyczące jednego elementu przedmiotu np. rowka, występu, a takrze wymiary zewnętrzne i wewnętrzne powierzchni umieszczone na jednym rzucie powinny być zgrupowane. Wymiary powinny być umieszczone na tych rzutach (widokach, przekrojach, kładach) na których dane zarysu przedmiotu są najwyraźniej pokazane.

Wymiarowanie w układzie równoległym - polega na podaniu wszystkich wymiarów od jednej bazy (powierzchni lub lini) stosuje się gdy zależy na dokładności położenia kilku powierzchni przedmiotów w stosunku do wcześniej wybranej bazy.

Wymiarowanie w układzie szeregowym - polega na wpisaniu wymiarów równoległych jeden za drugim stosuje się gdy zależy na dokładności wzajemnego położenia sąsiednich elementów względem jednej bazy.

Wymiarowanie w układzie mięszanym jest połączeniem wymiarowania w układzie równoległym i szeregowym łączy zalety obu układów wymiarowania. Powierzchnie których położenie ma być określone ściśle w stosunku do bazy wymiaruje się od tej bazy, zaś innych które mają mieć ściśle określone położenie względem siebie wymiaruje się krótkimi łańcuchami czli wymiaruje się szeregowo.

15.

Baza wymiarowa: element geometryczny (płaszczyzna, linia, pkt) względem którego określa się położenie innych elementów geometrycznych.

Łańcuch wymiarowy: to zespół wymiarów określający wzajemne położenie element. geomet przedmiotu, tworzący wraz z wymiare wypadkowym x obwód zamknięty.

Zasady wymiarowania od baz wymiarowych (konstrukcyjnych obróbkowych pomiarowych)

Wymiarowanie od baz konstrukcyjnych – stosuje się gdy zależy na podaniu na rysunku tych wymiarów, które mają bezpośredni wpływ na działanie wymiarowanej części maszynowej w zespole, do którego należy, i na montaż. Są to wymiary mające wpływ na położenie części w zespole, na wymagane luzy i wciski itd.

Wymiarowanie od baz obróbkowych – stosuje się gdy zależy na uproszczeniu procesu technologicznego ( łatwiejsze uzyskanie dokładnych wymiarów części obrotowych, możliwość zaplanowania przez technologa obróbki i brak potrzeby obliczeń oraz uściśniania tolerancji przez co tolerancje są wykorzystane co zmniejsza koszt produkcji, możliwość takiego ustawienia części obrotowych, że budowa uchwytów obróbkowych staje się łatwa i tańsza.

Wymiarowanie od baz pomiarowych – stosuje się gdy w przewidywaniu sprawdzania wymiarów w określony sposób pragnie się podać takie wymiary, które będzie można bez trudności sprawdzić. Zazwyczaj bazy pomiarowe pokrywają się z obróbkowymi, tak że wymiarowanie od baz obróbkowych jest jednocześnie wymiarowaniem od baz pomiarowych.

Uproszczenia wymiarowania otworów okrągłych – jest dozwolone gdy w danej podziałce rysunkowej otwór jest mały, keidy otwór przedstawiony jest w uproszczeniu lub osi, kiedy wymiarowanie powodowało by nieczytelność rysunku.

17.

Gwinty rodzaje gwintów: metryczny rurowy (walcowy, stożkowy), trapezowy, okrągły, stożkowy

Połączenia śrubowe (gwintowe):

Przedstawienie dokładne – rysuje się w szczególnych przypadkach i do celów szkoleniowych.

Przedstawienie uproszczone – rysowane tak jak wygląda śruba i nakrętka przed wykonaniem gwintu.

Przedstawienie umowne – jest to największe uproszczenie .

Przekrój.

Przedstawienie uszczegółowione -na rysunkach wykonawczych tych części oraz w specjalnych przypadkach rysunek złożeniowy.

Przedstawienie w sposób uproszczony - w zależności od przeznaczenia rysunku, podziałki i potrzeby przekazania szczegółów.

Przedstawienie umowne- pokazuje się symbole graficzne, powtarzanie się połączen narysowanych w uproszczeniu lub umownie nie trzeba powtarzać wystarczy narysowanie ich pozycji cięką linią.

Połączenia wielowypustowe

Rysunek wykonawczy czopa wielowypustowego. Rysunek wykonawczy piasty

Rysunek złożeniowy połączenia wielowypustowego.

18.

Rysunek wykonawczy koła zęmbatego (tablice danych technicznych koła zębatego)

Rys złożeniowyc przekładni zębatej w przekroju równoległym do osi

Widok przekładni w płaszczyśnie w prostopadłej do osi

Widok w płaszczyźnie równoległej do osi

19.

Łożysko toczne składa się z pierścienia zewnętrznego, wewnętrznego, elementu tocznego (kulki, wałeczki) oraz elementu łączącego kulki i pierścienie (koszyczek). przedstawienie łożysk tocznych : a) kulkowe zwykłe; b) baryłkowe wzdłużne; c) wzdłużne jednokierunkowe

20.

Łożyska Ślizgowe występują w prostych urządzeniach gospodarstwa domowego (maszynka do mięsa), czop jest w korpusie, przy dużych obrotach potrzebne są panewki, które zapobiegają zużyciu.

21.

Zaznaczanie obróbki cieplnej na rysunkach wykonawczych.

Na przedmiocie i w bezpośrednim sąsiedztwie obróbki cieplnej strzałka i na strzałce 40±2HRC

W uwagach technicznych (nad tabelą rysunkową)

22.

Zapis chropowatości powierzchni

Parametry chropowatości

Rz- średnia arytmetyczna według 5 wierzchołków i 5 zagłębień

Ra – średnia arytmetyczna wzniesienia i dołka

Oznaczenie graficzne chropowatości powierzchni

Umieszczamy je w prawym górnym rogu

Wysokość chropowatości według 10 punktów chropowatości Rz – średnia arytmetyczna wartości bezwzględnej wysokości pięciu najwyższych wzniesień i głębokości pięciu najniższych wgłębień profilu chropowatości w przedziale odcinka elementarnego l .

Rz = (W₁ + (W₂ + (W₃ + (W₄ + (W₅)/5 - (D₁ + (D₂ + (D₃ + (D₄ + (D₅)/5

Średnia arytmetyczna odchylenia profilu chropowatości Ra- średnia arytmetyczna wartości bezwzględnych odchyleń profilu y od linii średniej m w przedziale odcinka elementarnego l.

Ra = ∑y_n/n

23.

Pasowanie na zasadzie stałego otworu – gdzie wymiar wałka (zewnętrzny) jest dopasowywany do wymiaru otworu (wewnętrznego). W tym wypadku średnicę otworu toleruje się zawsze w głąb materiału, a więc EI=0 (położenie pola tolerancji H), a żądane pasowanie uzyskuje się poprzez dobranie odchyłek dla wałka.

np.: 20H7/f6 – pasowanie luźne, 20H7/p6 – pasowanie ciasne.

 

Zasada ta jest najczęściej stosowana ze względu na łatwiejszą obróbkę powierzchni zewnętrznych (wałków) niż otworów, co umożliwia zmniejszenie ilości użytych narzędzi i sprawdzianów do pomiaru otworów.

 

Pasowanie na zasadzie stałego wałka – gdzie wymiar otworu (wewnętrzny) jest dopasowywany do wymiaru wałka (zewnętrznego). W tym wypadku średnicę wałka toleruje się zawsze w głąb materiału, es=0 (położenie pola tolerancji h), a żądane pasowanie uzyskuje się poprzez dobranie odchyłek dla otworu.

np.: 20F7/h6 – pasowanie luźne, 20S7/h6 – pasowanie ciasne.

 

Zasadę tą stosuje się np. w przypadku potrzeby osadzenia wielu elementów na jednej średnicy wałka.

 

Symbole położenia pól tolerancji i odpowiadające im nazwy pasowań wymiarów:

 

A, a - przestronne, bardzo luźne,

B, b - przestronne luźne,

C, c - przestronne zwykłe,

D, d - obrotowe bardzo luźne,

E, e - obrotowe luźne,

F, f - obrotowe zwykłe,

G, g - obrotowe ciasne,

H, h – suwliwe, podstawowe,

Js, js - przylgowe symetryczne,

J, j - przylgowe,

K, k - lekko wciskane,

M, m - wciskane,

N, n - mocno wciskane,

P, p - bardzo lekko wtłaczane,

R, r - lekko wtłaczane,

S, s - wtłaczane,

T, t - mocno wtłaczane,

U - ZC, u - zc - bardzo mocno wtłaczany.

Różne rodzaje pasowań uzyskane przy: a) zasadzie stałego wałka, b) zasadzie stałego otworu.

Rodzaje pasowań a) luźne, b) ciasne, c) mieszane

Oznaczenia literowe połączeń pól tolerancji wykonania otworu i wałka względem linii zerowej.(wymiaru nominalnego)

1. W kierunku od początkowej litery alfabetu aż do końcowych liter alfabetu pole tolerancji przesuwa się wraz z przyrostem materiału. W stosunku do otworów i innych wymiarów wewnętrznych odpowiada to zmniejszeniu się średnicy lub innego wymiaru wewnętrznego, a w stosunku do wałków i innych wymiarów zewnętrznych odpowiada to przyrostowi średnicy lub innego wymiaru zewnętrznego. 2. W oznaczeniu wałka litera „h" wskazuje, że pole tolerancji wykonania sięga linii zerowej od dołu. 3. W oznaczeniu otworu litera „H" wskazuje, że pole tolerancji wykonania sięga linii zerowej od góry. 4. Nie ma oznaczenia literą „I" lub „i" (litera „i" jest zarezerwowana do oznaczenia jednostki tolerancji). Powyższe dwa charakterystyczne położenia pól tolerancji wykonania noszą nazwę: dla wałka h — wałek podstawowy, a dla otworu H — otwór podstawowy. Wałek podstawowy (h) jest to taki, którego górna odchyłka równa jest zero (es = 0). Wałek ten jest stosowany do tworzenia różnych pasowań w zasadzie stałego wałka (rys. 8a). Otwór podstawowy (H) jest to taki, którego dolna odchyłka równa jest zero (El — 0). Otwór ten jest stosowany do tworzenia różnych pasowań w zasadzie stałego otworu (rys. 8b). W przemyśle maszynowym częściej jest stosowana zasada stałego otworu. Tłumaczy się to tym, że otwory o najczęściej spotykanych wymiarach średnic są wykańczane przeważnie rozwiertakami. Zmiana średnicy lub odchyłek wymiarowych otworu wymaga zastosowania innego kompletu rozwiertaków. Stosując więc zasadę stałego otworu można — przy jednym komplecie rozwiertaków — uzyskać różne pasowania z łączonymi wałkami. Przy zasadzie stałego wałka potrzebny jest do każdego rodzaju pasowania inny komplet rozwiertaków.
Pasowania wg zasady stałego wałka są stosowane w przypadkach uzasadnionych prostszą konstrukcją urządzenia, na przykład, możliwością zastosowania wałków z surowych prętów ciągnionych na zimno. Obserwując rys.7 można stwierdzić, że odchyłką podstawową jest ta, której wartość bezwzględna jest mniejsza, czyli ta, która wskazuje na odległość bliższej granicy pola tolerancji wykonania od linii zerowej. Dla wałków oznaczonych literami od a do h odchyłką podstawową jest więc odchyłka górna es, natomiast dla wałków oznaczonych literami od j do ze—jest ona odchyłką dolną ei. Pozostałe, czyli drugie odchyłki (tzn. niepodstawowe), dla wałków oblicza się wg zależności.

Oznaczenie tolerowanego wałka lub otworu składa się z:
• wartości wymiaru nominalnego,(ø20)
• symbolu literowego położenia pole tolerancji,(h)
• symbolu cyfrowego klasy dokładności.(7)

np.

Oznaczenie pasowania składa się z:
• wymiaru nominalnego pasowania (np. ø20),
• symbolu literowego położenia pola tolerancji otworu (np. H),
• symbolu cyfrowego klasy dokładności wykonania otworu (np. 7),
• kreski oddzielającej oznaczenie wałka od oznaczenia otworu (/),
• symbolu literowego położenia pola tolerancji wałka (np. g),
• symbolu cyfrowego klasy dokładności wykonania wałka (np. 6).
czyli pełny zapis pasowania jest następujący:

Dla zadanego pasowania o określonym wymiarze nominalnym można ustalić: wymiary tolerowane obu części, wartości luzów oraz tolerancję pasowania trzema metodami, tzn.
I- wg obliczonych wartości odchyłek granicznych na podstawie odchyłek podstawowych,
II- wg obliczonych wymiarów granicznych,
III-wg wartości odchyłek granicznych.
Tablica wartości odchyłek podstawowych dla wszystkich klas dokładności wykonania I wszystkich przedziałów wymiarowych w zakresie od 1 do 500mm są podane w normie PN-77/M-02102.

Wymiar nominalny: nazywa się wymiary przedmiotów względem których odnosi się odchyłki. Wymiar nominalny i odchyłki wyznaczają zakres w którym powinny zawierać się rzeczywiste wymiary przedmiotów.

Tolerowanie normalne: jest to tolerowanie wymiarów przez dobranie odpowiednich odchyłek z norm

Tolerowanie swobodne: tolerowanie wymiarów przez dobranie wartości odchyłek wg uznania konstruktora Tolerowanie swobodne jest zawsze tolerowaniem liczbowym.

Klasy dokładności wykonania - Normy określają 18 klas dokładności wykonania, oznaczanych od IT1 do IT18, przy czym nim niższy numer klasy dokładności wykonania, tym dokładniejsze wykonanie:

- klasy IT1 do IT4 to klasy najdokładniejsze stosowane przy wyrobie narzędzi pomiarowych i urządzeń precyzyjnych,

- IT5 do IT11 to klasy średnio dokładne najczęściej stosowane w budowie maszyn,

- IT12 do IT18 to klasy mało dokładne i wymiary nietolerowane.

Przyjmuje się, w budowie maszyn, że wymiary nietolerowane mają klasę dokładności wykonania IT14.

Każda z wymienionych klas dokładności wykonania ma kreślone, znormalizowane wielkości pól tolerancji, oznaczających różnicę między wymiarem maksymalnym (B) a wymiarem minimalnym (A). Wielkości pól tolerancji zależą również od wartości wymiaru nominalnego (N).

24.

Uproszczenie pierwszego stopnie – nazywane w normach przedstawieniem uproszczonym stosuje się głównie na rysunkach wykonawczych części maszynowych.

Uproszczenie drugiego stopnia – nazywane w normach przedstawieniem umownym stosuje się na rysunkach złożeniowych, zwłaszcza wykonywanych w dużym zmniejszeniu o dużej ilości drobnych części.

Uproszczenie trzeciego stopnia – nazywane uproszczeniem schematycznym wykorzystane w rysowaniu schematów mechanizmów i maszyn.