Wykłady – Pedagogika społeczna

dr Katarzyna Segiet

Co to jest pedagogika społeczna

Helena Radlińska jest prekursorem i twórcą pedagogiki społecznej, stworzyła definicję pedagogiki społecznej, która jest aktualna aż do dzisiaj.

Pedagogika społeczna wg Heleny Radlińskiej

1. Jest dyscypliną pogranicza – powstała na pograniczu nauk, które zajmują się człowiekiem i jego środowiskiem, która ma własny punkt widzenia – rozpatruje wiele problemów społecznych człowieka ale rozpatruje je ze względu na swoje cele itp.

2. Jest dyscypliną praktyczną – charakter jej badań jest prakseologiczny, posiada własne metody i techniki badań środowiska jest nauką interdyscyplinarną. Bada wzajemne relacje człowieka ze środowiskiem.

Pedagogika społeczna to relacja :

Człowiek środowisko społ., kulturowe edukacja

Pedagogikę społeczną interesuje środowisko, które odziaływuje w sposób edukacyjny na człowieka.

Zadanie pedagogiki społecznej wynikające z tej relacji – przede wszystkim ma oddziaływać na człowieka jego środowisko w sposób bardzo aktywizujący jego siły społeczne ( energia, która może tkwić w jednostce lub w grupach czy społeczeństwie, pedagogika społeczna ma wydobyć tę energię, która ma pozwolić na przebudowę środowiska życia jednostki). Człowiek zmienia to środowisko w imię własnych ideałów ale to środowisko odziaływuje na człowieka.

Jej zadaniem jest aktywizowanie wychowawczo oddziaływania na środowisko życiowe jednostki. Skupia się na problematyce środowiskowych uwarunkowań procesów wychowawczych oraz analizie tych warunków umożliwiających zaspakajanie potrzeb rozwojowych człowieka w różnych fazach jego życia – człowiek, w każdej fazie życia, różnorodnych sytuacjach życiowych, człowiek w rodzinie, w szkole, aktywność ludzka. Koncentruje się na środowisku życia jednostek, grup, oraz instytucjach celowo powołanych do realizacji zadań wychowawczych. Pedagogika społeczna jest jednocześnie teorią i praktyką pedagogiczną, czyli rozwija się do dzisiaj jako obszar teorii i praktyki edukacyjnej. Praktyka związana jest z praktyką życia rodzinnego, czyli z teorią potrzeb ludzkich. Pedagog społeczny chce przekształcać oddziaływania w intencjonalną pracę wychowawczą.

Współczesna definicja pedagogiki społecznej:

Pedagogika społeczna – powstała i rozwija się jako obszar teorii i praktyki edukacyjnej. Teoria życia społecznego uwzględniająca potrzeby ludzkie człowieka.

Z punktu widzenia pedagogiki społecznej: wychowywać – to realizować w środowisku zadania indywidualne, grupowe, instytucjonalne, które będą zmierzać do tego aby ulepszać zastane środowisko w imię zastanych wartości i celów tworzenia warunków do realizacji idei sprawiedliwości społecznej.

Funkcje pedagogiki społecznej – grupy funkcji

1. Ciągłe odczytywanie problemów życiowych jednostek, grup i kształtowanie wrażliwości na te problemy;

2. Próby lepszego rozumienia relacji między człowiekiem i środowiskiem jego życia, tworzenia teorii, które umożliwiałyby wyjaśnienie zachodzących tam zmian, procesów i jak pomóc np. teorie środowisk wychowawczych;

3. Niesienie pomocy ludziom potrzebującym wsparcia w rozmaitych sytuacjach życiowych.

Funkcje i zadania pedagogiki społecznej

1. poznawcze

2. teoretyczne

3. praktyczne – diagnoza, profilaktyka, opieka, terapia pedagogiczna, stawianie opinii

Pedagogika społeczna ma charakter interdyscyplinarny – współpracuje z różnymi naukami np. socjologią, psychologią itp., bada cały obszar związany z rodziną, patologią rodziny, interesuje się szkołą, dzieckiem, organizacją czasu wolnego, problemami społecznymi itp.. Współpracuje z wieloma naukami, które pozwalają odpowiedzieć jej na pytanie JAKI JEST CZŁOWIEK?. Pedagogika społeczna próbuje odpowiedzieć na pytania: JAK BYĆ MOŻE?, JAK BYĆ POWINNO?, CO ZROBIĆ ŻEBY BYŁO LEPIEJ?, JAK POMÓC?. Jest dyscypliną użyteczną, utylitarną ma wyodrębniony obszar działania tj. środowisko działania pedagogiki społecznej.

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA ZAJMUJE SIĘ

1. Dziećmi – Jaka jest postać adaptacji społecznej (warunki życia, sytuacje) dzieci uspołeczniających się w różnych warunkach życiowych? Jaki jest ich start życiowy
   i kariera edukacyjna?

2. Młodzieżą – Do jakich społecznie oczekiwanych i pożądanych ról ma prowadzić edukacja specjalizującą życiowo młodzież, w jakie wyposażyć ją kompetencje życiowe, czemu służące i jak je spożytkować?

3. Dorosłymi – W jakich strukturach społecznych i w jaki sposób powinny się stabilizować osoby dorosłe, by zdołały zachować zdolność do reprodukcji biologicznej, społecznej, kulturowej?

4. Starszymi – Jak uchronić ludzi starszych, którzy już schodzą z areny życia społecznego przed ich społeczną degradacją? Jak zwyciężać problemy tak licznej grupy społecznej? Jak strzec człowieka przez patologiczną nieporadnością?

Pedagogika społeczna w pewnym sensie związana jest z resocjalizacją, patologią społeczną. Nie można jej oddzielić od polityki. Buduje koncepcje teorii wychowawczych.

Pojęcia pedagogiki społecznej.

Środowisko

Środowisko :

1. Helena Radlińska – środowisko jest to zespół warunków, wśród których bytuje jednostka
   i czynników przekształcających jej osobowość, oddziaływujących stale lub przez dłuższy czas;

2. Ryszard Wroczyński – uzupełnia definicje Radlińskiej – jej uczeń; środowisko są to składniki struktury otaczającej osobnika, które działają jako system bodźców i wywołują określone reakcje psychiczne;

3. Aleksander Kamiński – również uzupełnia tą definicję Radlińskiej – kolejny jej uczeń; Środowisko są to elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społecznej i kulturowej, które działają na jednostkę stale lub przez dłuższy czas, krótko lecz ze znaczną siłą jako samorzutną lub zorganizowany system kształtujących ją podniet;

4. Ewa Marynowicz – Hetka - W rezultacie możemy powiedzieć, że środowisko to te elementy, które są bezpiecznie spożytkowane na osiągnięcie zamierzeń;

H. Radlińska – otoczenie a środowisko – otoczenie jest strukturą szerszą, trwałą natomiast środowisko jest częścią otoczenia, które wywiera na człowieka wpływ.

Interpretacje środowiska : dwa podejścia – koncepcje:

1. Indywidualistyczna ( subiektywistyczna) – patrzenie na środowisko od strony jednostki, każda jednostka ma swoje środowisko.

2. Obiektywistyczna Paweł Rybicki – jest to środowisko typowe od strony życia zbiorowości, patrzymy na środowisko, dostrzegamy w nim sumy warunków tworzonych przez życie zbiorowe dla kształtowania się życia jednostek. To co jest wspólne dla danej społeczności.

Znaczenie środowiska dla życia człowieka – rola środowiska :

1. Determinizm – Spencer, Bergman – istoty ludzkie są kształtowane przez środowisko przyrodnicze;

2. Personaliści – idealizm pedagogiczny – Foester – jednostka jest wrażliwa na motywacje wyższego poziomu na podstawie tego kształtuje swój charakter;

3. Wzajemny wpływ - Środowisko odziaływuje na człowieka i człowiek na środowisko – H. Radlińska

Postawy człowieka wobec środowiska wg H. Radlińska

- postawa czynna, twórcza – każdy człowiek powinien się taką postawą charakteryzować; człowiek aktywnie uczestniczący w środowisku;

- bierna – charakteryzuje okres dzieciństwa jest ona usprawiedliwiona, bo dziecko uczy się dopiero dorosłego świata, w którym przyszło mu żyć;

- obronna – okres adolescencji, burzy i oporów młody człowiek poszukuje odpowiedzi na pytanie : KIM JESTEM?.

Typologie środowisk:

• Płaszczyzna przyrodnicza, społeczna i kulturowa, dla pedagoga ważna jest płaszczyzna społeczna, gdzie człowiek nawiązuje relacje interpersonalne, płaszczyzna kulturowa to pewne wartości, wszystkie te płaszczyzny należy brać pod uwagę [Kamiński]

• Trzy pary środowisk: [Radlińska]

  • Obiektywne (to, po co może człowiek sięgać) i subiektywne (to, co jest najbliżej człowieka i najsilniej na niego wpływa)

  • Bezpośrednie i pośrednie

  • Materialne (wytwory) i niematerialne (wartości)

• Środowisko przedstawione za pomocą kręgów środowiskowych [Pieter]

• Środowisko wychowawcze w różnych ramach przestrzenno-społecznych [Trempała]

Środowisko wychowawcze

Środowisko wychowawcze (Sośnicki) – ogół sytuacji wychowawczych

Środowisko wychowawcze (Znaniecki) – odrębne środowisko społeczne, które grupa wytworzyła dla osobnika mającego zostać jej członkiem po odpowiednim przygotowaniu

Środowisko wychowawcze (Kamieński) – dwa rodzaje środowiska wychowawczego:

• Środowisko naturalne – członkowie nastawieni na realizację zadań wychowawczych

• Środowisko społeczne – pełni funkcję wychowawczą (np. rodzina)

W pedagogice społecznej wyróżnia się 3 orientacje metodologiczne – jak należy badać środowisko wychowawcze:

1. naturalistyczna – warunki, które sprzyjają naturalnemu wzrostowi i rozwoju jednostki

2. pozytywistyczna – źródło bodźców stymulujące rozwój wychowanka
   z zastosowaniem stacji wychowawczych (np. nagród, kar)

3. humanistyczna – środowisko jako układ społecznych interakcji świadomych podmiotów społecznych

Socjalizacja

Socjalizacja – uspołecznienie, można ją zdefiniować i rozumieć na dwa sposoby:

- szeroki – to wchodzenie w kulturę ( akulturacja, enkulturacja, inkulturacja), jak też kształtowania osobowości społecznej lub nabywania dojrzałości czy kompetencji społecznych;

- wąski – ogranicza się np. do wczesnych doświadczeń dziecka ( przede wszystkim w rodzinie) w zakresie nabywania elementarnych form zachowania się społecznie pożądanego.

Pojęcia wychowanie, nauczania, edukowanie łączą się ze socjalizacją.

F. Znaniecki – w pedagogice mamy do czynienia z tym, że pojęcie proces socjalizacji łączy się z wychowaniem rozumianym jako celowe, planowe oddziaływanie na wychowanka.

Kwieciński – socjalizacje sytuuje się w różnych pojęciach.

Muszyński – pojmuje socjalizacje bardzo szeroko w niej znajduje, zawiera się wychowanie.

Socjalizacja aktualizuje się na różnych płaszczyznach, trwa przez całe życie, we wszystkich etapach życia przez otrzymywanie dojrzałości, jednostka w życiu przybiera różne role społeczne.

Osobowość – kształtowanie osobowości społecznej pokazuje jakie jest przystosowanie społeczne jednostki.

Jerzy Modrzewski – socjalizacja jako koncepcja uspołecznienia: to proces i mechanizm, który wyznacza, pewien typ uczestnictwa jednostki w danym układzie społecznym; proces który umożliwia jednostce zaistnienie społeczne ( w środowisku wychowawczym daje sygnały mojej gotowości biologicznej bądź społecznej) ; wartości wzory są drogowskazami w nabywaniu tej dojrzałości społecznej.

Nabywanie kompetencji – ujawnienie dojrzałości ma miejsce w środowisku wychowawczym jednostki:

- komunikacji – w każdej kulturze występuje pewna sposób komunikowania się, nabywanie umiejętności mówienia, nabywanie języka;

- percepcja – pewne nabywane przez człowieka wzory doświadczania świata, siebie, które umożliwiają np. identyfikacje kolorów, dźwięków;

- ekspresja – utrwalenie, orientacja w swoich zachowaniach wzorów zachowań, które ujawniają emocje adekwatne do danej sytuacji np. kibicowanie drużynie sportowej;

- orientacja poznawcza – nabywanie różnych rodzajów wiedzy, orientacja w świecie, umożliwia nabywanie wiedzy

• naukowej – np. studia

• praktycznej

• religijnej

- interakcyjna – potrafię posługiwać się wzorami kulturowymi ( normy), które występują w społeczeństwie, kulturze, które wyznaczają sposób postępowania wobec innych członków społeczeństwa np. postawy wobec nauczyciela;

- sprawnościowe – opanowanie przez jednostkę pewnych wzorów, które ułatwiają mi funkcjonowanie w różnych sytuacjach np. sznurowanie sznurowadeł, zapięcie guzików itp.;

- identyfikacyjna – to wzory tożsamości indywidualnej – Ja kobieta, Ja Kowalska, Ja Polka.

Ukształtowanie osobowości – funkcja doświadczenia kulturalno – społecznego – jest to suma wypadkowa wszystkich pełnionych ról przez jednostkę; jest efektem socjalizacji; jakie pełni ona funkcje społeczne, kontakt z innymi ludźmi.

Fazy socjalizacji :

1. Socjalizacja pierwotna – wczesne dzieciństwo i późne dzieciństwo, towarzyszą jej pewne wymogi, dziecko ma kontakt z osobami znaczącymi – związki emocjonalne, nabywa ono kompetencji.

2. Socjalizacja wtórna – wiek młodzieńczy, dojrzałość dorosłość – do końca życia, nabywanie ról zmienianie się ról, aspiracje jednostki, gotowość do uczestnictwa społecznego.

M. Mead biorąc pod uwagę sposób przekazu kultury między pokoleniami wyodrębniła :

• Kulturę postfiguratywną – będącą w zasadzie modelem chłopskiej kultury tradycyjnej, gdzie młodzi kształtują się na wzór i podobieństwo rodziców;

• Kulturę kofiguratywną – charakterystyczną dla społeczeństwa przemysłowego, gdzie przekaz kulturowy dokonuje się w obie strony między pokoleniami;

• Kulturę prefiguratywną – która pojawia się w społeczeństwie postindiustrialnym (ponowoczesnym), u których obserwuje się odwracanie dotychczasowych relacji między pokoleniami i w których pokolenia dorastające wywierają istotny wpływ na proces socjalizacji dorosłych, np. w dziedzinie zachowań wolnoczasowych.

Asocjalizacja – Hurellman tak ją nazwał – jest to prawidłowo socjalizacja zaburzona, wykolejona, zsuwająca jednostkę z normalnego życia na margines społeczny.

Działania naprawcze interwencyjne – cel pedagogiki społecznej i umiejscowienie kompetencji społecznych jednostki umocnienie tego i próba aktywizacji ich społecznego funkcjonowania. Działania naprawcze mają istotne znaczenie w procesie wychowania. Zanim to nich przechodzimy musimy przeprowadzić diagnozę środowiska życia jednostki.

Kapitał społeczny i ludzki

O znaczeniu kapitału społecznego i kryzysu zaufania, który ma miejsce w Polsce rozprawia np. Czapliński.

Polacy wyprodukowali duży kapitał ludzki – dużo osób studiujących.

Model molekularny – masowo inwestujemy w wiedzę, szczęście, w pracę, każdy z nas liczy, że dzięki takiemu kapitałowi społecznemu będzie się nam żyło lepiej. Wzrost gospodarczy opiera się na kapitale społecznym. W Polsce wszystkie te wysiłki są niewystarczające.

Formalizm wschodni – więzi głównie z rodziną jest to szkodliwe dla kraju ponieważ tworzą się mury między wspólnotą a resztą społeczeństwa są to mniej wydajni ludzie, ponieważ nie umieją pracować z obcymi im ludźmi, grupach.

W Polsce istnieje koło nieufności – tylko najbliżsi ludzie – rodzina, 2 przyjaciół . Patologiczny indywidualizm jest widoczny już w szkołach, brak nauki pracy w grupach, zespołach, nie uczy się współpracy z innymi. Rodzina – nauka bliskości do bliźniego nie ma odzwierciedlenia – dbaj tylko o siebie, żeby być koleżeńskim w wyścigu szczurów, umacnia egoizm, nieufność. Kryzys przynależności do organizacji młodzieżowych.

Kształtowanie się tożsamości pedagogiki społecznej

Pedagogika społeczna – dyscyplina praktyczna wywodzi się z XIX w.

Okresy kształtowania się tożsamości pedagogiki społecznej:

1. Faza wstępna – lata 80 XIX w do ok. 1925r powstanie wolnej wszechnicy polskiej w jej ramach powstaje studium pracy społeczno – oświatowej, w ramach wszechnicy polskiej kształtowało się pedagogów społecznych i pracowników socjalnych;

2. Faza rozwoju i stabilizacji – 1925 – 1945 pojawiają się pierwsze badania i kształtowanie pracowników społecznych;

3. Faza adaptacji do warunków PRL – zaczynają się pojawiać pierwsze paradygmaty i kierunki zainteresowań dotyczących warunków czasu szkolnego;

4. Faza readaptacji po 1980 – pedagogika społeczna zaczyna być otwarta na zmiany społeczne i jej udział w budowie społeczeństwa demokratycznego.

Helena Radlińska – prekursor pedagogiki społecznej. Natomiast R. Wroczyński i A. Kamiński byli jej uczniami i kontynuatorami.

Helena Radlińska w jej dorobku naukowym są widoczne fazy kształtowania się pedagogiki społecznej.

• 1897 – 1905 – Warszawa – pierwsze działania. 1905 wybuch powstania w królestwie polskim. Drukowała ona broszurki kim był A. Mickiewicz, idee narodowo – wyzwoleńcze. Zajmowała się problemem oświaty ludzi dorosłych

• 1906 pojechała do Krakowa do 1918 – pojawiają się jej pierwsze prace naukowe i tworzenie bibliotek demokratycznych, które miały służyć polskiemu narodowi, organizowała wykłady dla danego kręgu ludzi, głównie środowisko wiejskie zapraszała wybitnych ludzi aby mogli się czegoś od nich dowiedzieć. Publikacje dotyczące edukacji poza szkolnej ludzi dorosłych.

• 1918 – 1939 – do wybuchu wojny wróciła do Warszawy, okres licznych publikacji dotyczących pedagogiki czasu wolnego i jak powinna wyglądać praca w środowisku wychowawczym, wydaje podręcznik „ Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych u dzieci”; podejmowała problem oświaty dzieci w środowiskach wiejskich; braki środowiskowe to przyczyna niepowodzeń szkolnych – daje dowody na to jaką rolę odgrywa środowisko, w których dziecko funkcjonuje.

• 1939 – wybuch wojny, przebywa w Łodzi, analfabetyzm ludzi dorosłych sieroctwo – przyczyny wojny, publikacje dotyczące pomocy i wsparcia dla tego środowiska. Mówi że pedagog to nie naukowiec ale praktyk i że należy go oceniać po jego skuteczności, pracy w środowisku.

Oprócz H. Radlińskiej prekursorami pedagogiki społecznej byli:

• E. Abramowski

• L. Krzywicki

• S. Karpowicz

którzy stworzyli Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, w ramach której powstało studium kształcące pierwszych pedagogów.

R. Wroczyński, A. Kamiński – piszą pierwsze podręczniki do pedagogiki społecznej.

Pedagogika społeczna ma wymiar humanistyczny. Paradygmat humanistyczny – głównym przedmiotem zainteresowań pedagogiki społecznej jest człowiek.

Suchodolski – pedagogika społeczna jest nauką o człowieku w trakcie stawania się, w trakcie działania, przez którego się działa i do którego się działa, podmiot refleksyjny nastawiony na zmianę, podmiot poznający nastawiony na poznanie i działanie.

Helena Radlińska 3 pojęcia:

1. Wzrost – czyli aspekt biologiczny i fizjologiczny

2. Wrastanie – aspekt społeczno – kulturowy

3. Wprowadzanie wartości człowieka – aspekt wychowawczy

Pedagogika społeczna interesuje się człowiekiem w całym jego życiu. Życie człowieka charakteryzuje zmienność, która przyjmuje ciągłość, bardzo ściśle akceptuje koncepcje potrzeb ludzkich, które pokazują nasze zachowanie w życiu ludzkim, mówią o naszym rozwoju czy stagnacji, procesy rozwojowe możemy omawiać w aspekcie aktywności jednostki, dużą rolę odgrywają mechanizmy związane z kontrolą społeczną nagradzanie i karanie.

Metodologiczna charakterystyka pedagogiki społecznej

Środowisko społeczne jest przedmiotem pedagogiki społecznej, ma rolę osobotwórczą i prorozwojową, w nim dokonuje się kształtowanie osobowości jednostki.

Pedagogika społeczna jest nauką o działaniu czyli stosowaną pozostaje w związku z praktyką uprawianą. Teoria w niej dotyczy koncepcji, które mówią nam za pomocą jakich działań można uzyskać zamierzone cele.

Problematyka sprowadza się również do działań związanych z instytucjami np. szkoła – pełni funkcje realizacji zadań i celów wychowawczych. Można też mówić o innych instytucjach

Jednostka zawsze przynależy do środowiska a środowisko na nią oddziałuje.

Znaniecki – każda jednostka żyje i rozwija się w odrębnym dla siebie środowisku, pedagog społeczny musi zainteresować się tym środowiskiem aby dowołać się do pewnych sposobów modyfikacji tego środowiska.

Środowisko może sprzyjać bądź nie rozwojowi jednostki np. geograficzne, kulturowe. Jest zasadniczym przedmiotem badawczym pedagogiki społecznej.

Koncepcja ekologiczna Une Broufenbrennera

Podstawowe założenia - rozwój jednostki (osoby) dokonuje się w kontekście jej związków ze środowiskiem rozwijająca się osoba jest dynamiczna jednostką, która nie tylko podlega wpływom środowiska ale także sama oddziałuje na środowisko -istotne dla rozwoju człowieka środowisko nie jest ograniczone do pojedynczego, bezpośrednio oddziałującego siedliska, ale obejmuje powiązania między różnymi siedliskami oraz wpływy większych środowisk -środowisko ekologiczne jest układem koncentrycznych struktur- każda zawiera się wewnątrz następnej. Struktury te sa określane jako mikro, mezo, egzo i makrosystemy.

Makrosystem

Ekosystem

Mezosystem

Mikrosystem

Makrosystem – wszelkiego rodzaju wpływy kulturowe, cywilizacyjne.

Ekosystem – społeczne i historyczne o charakterze lokalnym bądź światowym.

Mezosystem – warstwa, która mówi o wzajemnych relacjach pomiędzy grupami – np. rodzina – grupa rówieśnicza

Mikrosystem – bezpośrednie interakcje jednostek, które pochodzą z dwóch różnych sąsiedz życia w środowisku rodzinnym, rówieśniczym interakcje z osobami znaczącymi – relacje uczuciowe, interakcje społeczne.

Społeczny kontekst rozwoju środowiska

Naturalnie stworzone przez człowieka

Środowisko fizyczne środowisko społeczne , środowisko wychowawcze

Bodźce Znaczenia, wartości

Złożoność kontekstu społecznego

• Człowiek od początku życia funkcjonuje w sieci związków społecznych

• Podlega wpływom bezpośrednim, pośrednim innych ludzi za pośrednictwem mowy

• Rozwija się korzystając z kompetencji innych ludzi i sam przyczynia się do ich rozwoju – ich ścieżki rozwojowe się splatają.

ludność

społeczność

Uczestnictwo człowieka przypada na każdą fazę rozwoju człowieka, w każdym jego okresie odbywa się rozwój określonych kompetencji. Środowisko zawsze stawia człowiekowi określone wyzwania, wymagania.

Przedmiotem pedagogiki społecznej jest wzajemna relacja środowisko – człowiek

Opanowanie nowych kompetencji powoduje, że środowisko nas ocenia, pojawiają się również oczekiwania – czy potrafimy

Relacja człowiek otoczenie

aktualne kontekst nacisk społeczny strategia radzenia

działania naszego życia oczekiwania sobie z naciskami

Wzajemne

wpływy

działanie stosunek do struktura tożsamości doświadczenia

skierowane otoczenia osobistej osoby

na kontekst

Gdy stan równowagi zostaje zakłócony to pedagogika społeczna musi prowadzić do tego aby ten stan powrócił – aby znów była równowaga

Funkcja osobista i społeczna zachowania – Ja w otoczeniu moje potrzeby a wymagania otoczenia

Dwie analizy środowiskowe w pedagogice społecznej :

1. analiza typologiczna – zmienna do budowania wiedzy ogólnej
   o środowiskach, określonej kategorii społecznej i kulturowej; wiedza kategorii społecznej, kulturowej; wiedza usystematyzowana pod kątem wywoływania zmian, które mają prowadzić do optymalizacji życiowej, poszukiwania, rozpoznawania sił społecznych w jednostce

2. analiza diagnostyczna – zachowana na użytek konkretnych już przypadków pojedynczych lub zbiorowych, w których zachodzi podejrzenie że dokonanie zmian
   w rozwoju jednostki nie mogą się dokonywać bez odpowiednich modyfikacji ich środowiska

Pedagog społeczny podejmuje zmiany gdy – 2 powody :

1. uzna, że zmiana jest konieczna , gdy rozwój jednostki jest opóżniony, powolny, spaczony co do kierunku

2. gdy do wywołania określonych zmian potrzebna jest pewna modyfikacja środowiska.

Analiza środowiska ma prowadzić do wykrycia w tym środowisku tkwiących czynników, które poddawane są zmianie i które należy kontrolować, bez poznania tych czynników osobotwórczych nie można podejmować badań. Pedagog społeczny nie może kierować się swoją intuicją.

Diagnoza

Diagnoza – w pedagogice społecznej oznacza rozpoznanie badanego stanu rzeczy, ocenę jego objawów i możliwości przemian. Prowadzi do planowej działalności pomocowej związanej z profilaktyką i kompensacją

Każda diagnoza powinna być traktowana w sposób indywidualny od strony przypadku ale można również porównywać z innymi

Stan środowiska - 4 wymiary sytuacji związanych z wpływem środowiska na dziecko :

1. Środowisko pełne możliwości rozwojowych

2. Środowisko ograniczonych możliwości rozwojowych

3. Środowisko – statut rozwojowego zagrożenia

4. Środowisko – stan zablokowania rozwoju

Zasady, które powinien stosować pedagog badający środowisko wychowawcze – 4 tezy

• Zasada wspólnoty warunków i doświadczeń - Rybicki

• Zasada jedności rozwoju człowieka i środowiska – R. Miller

• Zasada głosząca, że ważna jest wiedza o istotności wczesnych doświadczeń życiowych jednostki - Adler

• Zasada traktowania środowiska jako system = zasada holizmu poznawczego i metodologicznego - Więcławski

Pedagogika społeczna dąży do rozpoznania badanego stanu rzeczy jego tendencji rozwojowych na podstawie objawów w oparciu o ogólne prawidłowości w wyniku tego procesu dochodzi do planowej działalności pomocowej związanej z kompetencją i profilaktyką.

Dwa modele diagnozy :

1. Model Edwarda Mazurkiewicza proces rozpoznawania i medycznego postępowania

Diagnoza – opisująca, przyporządkowująca, stwierdzająca-

Klasyfikacyjna typologiczna

Znaczenia funkcjonowania Etiologiczna, genetyczna fazy etapu

wyjaśniająca

Interpretacja

prognostyczna rozwojowa

działania profilaktyczne działania naprawcze działania projektujące

modyfikujące

terapeutyczne

1. Model Zbigniewa Talkowskiego

I etap tej diagnozy to:

Symptomy – są najczęściej opisywane

Etiologia - wyjaśnia powstanie symptomu

Mechanizm – przewidywanie, prognoza,

II etap tej diagnozy to:

Strategia – weryfikacja hipotez i interwencja środowiskowa

Podejścia : Diagnoza powinna poprzedzać interwencje, może być że interwencja poprzedza diagnozę ale również że diagnoza towarzyszy interwencji.

Pytania stawiane przez pedagoga gdy diagnozuje obszar związany z biedą

- co świadczy o ubóstwie – symptomy

- dlaczego w tej rodzinie pojawiło się ubóstwo – etiologia

- dlaczego utrzymuje się w tej rodzinie ubóstwo – mechanizm

- jak zwalczyć to ubóstwo w tej rodzinie gdzie skierować rodzinę do jakich instytucji żeby jej pomóc – interwencja

Obiektem diagnozy może być:

• Jednostka

• Grupa

• Rodzina

• Organizacja

• Społeczność

Diagnoza

• Psychologiczna

• Pedagogiczna

• Medyczna

• Społeczna

• Socjalna

Modele diagnozowania – charakter :

a) diagnoza hierarchiczna – współwystępuje z innymi diagnozami, np. pedagogiczną, psychologiczną, ale któraś jest podrzędna a któraś nadrzędna

b) sumaryczna diagnoza – różne diagnozy ( pedagogiczna, psychologiczna itp. są wobec siebie równe

c) diagnoza interdyscyplinarna

Problemy ważne w diagnozie

- co ma być zrobione

- co naprawdę jest

- obszar działania w środowisku

Diagnoza zawsze jest stworzona przez kogoś i dla kogoś

2 rodzaje diagnoz:

• Poznawcza,

• Decyzyjna.

Powodami dla których pedagog społeczny podejmuje działanie są:

- gdy jest nieprawidłowy rozwój

- gdy rozwój jest spaczony

Obserwuje jakie czynniki mogą być modyfikowane w środowisku aby był prawidłowy

Sytuacje trudne

Pedagog ma do czynienia w środowisku z sytuacjami trudnymi, które zaburzają jednostkę.

Definicje sytuacji trudnych :

• Tomaszewski – Sytuacja trudna powstaje wówczas, gdy wewnętrzna równowaga sytuacji normalnej zostanie zakłócona, tak że normalny przebieg aktywności podstawowej zostanie zakłócony i prawdopodobieństwo realizacji zadania na poziomie normalnym stanie się mniejsze – definicja psychologiczna.

• Jarosz M. – Sytuacje trudne to sytuacje zawierające czynniki powodujące zagrożenie dla jednostek sygnalizowane lub bezpośrednio poznawane – bądź powodujące pozbawienie cenionych wartości, możliwości zaspakajania potrzeb lub czynniki zakłócające bądź uniemożliwiające działanie zmierzające osiągnięcia celu ( rozwiązania zadania, zaspokojenia potrzeby) bądź powodują pozbawienie cenionych wartości; sytuacja trudna wyzwala stan wzmożonej aktywizacji i obciąża lub przeciąża system regulacji zachowania. – definicja socjologiczna.

• Hołyst – sytuacje trudne – powszechnie występujące sytuacje trudne, które nazwiemy sytuacjami niepełnej świadomości. Autor definiuje je jako takie, w których człowiek odczuwa lub zdaje sobie niejasno sprawę, że występuje jakaś trudność przeważnie natury psychicznej lecz nie potrafi jej dokładnie określić. Nie potrafi jej określić a jednocześnie jest zmuszony do poradzenia sobie z nią niejako odwraca się od niej niekiedy wręcz neguje jej istnienie zwracając się ku sytuacją ……

Definicje podsumowanie:

Sytuacje trudne najczęściej są opisywane w naukach psychologicznych jako dysharmonia warunków przedmiotowych i możliwości podmiotu do racjonalnego rozwiązywania zadań i sprawnego funkcjonowania w cyklu biograficznym.

Typy sytuacji życiowych – w działalności człowieka w naturalnych sytuacjach życiowych wyróżniamy :

1. Optymalne – szczególnie korzystne dla realizacji wyznaczających je zadań i zaspakajania potrzeb uzyskania zaprogramowanego poziomu wykonywania czynności

2. Normalne – kiedy istnieją możliwości pomyślnego wykonania określonej czynności, choć może to wymagać wysiłku oraz pokonania napotkanych przy tym trudności.

• …….

Podział sytuacji trudnych

Sytuacje trudne nie stanowią jednakowej klasy sytuacji lecz są grupą zróżnicowaną wewnętrznie. W literaturze spotykamy podział sytuacji trudnych: Tomaszewski :

1. Sytuacje deprywacji – sytuacje, w których brak jest człowiekowi pewnych zewnętrznych w stosunku do niego elementów o charakterze fizycznym bądź psychicznym. Sytuacje deprywacji są sytuacjami szczególnie trudnymi ponieważ nawet radykalna zmiana zwykłych sposobów działania nie zapewnia człowiekowi osiągania owych istotnych dla jego życia, zdrowia lub rozwoju elementów danych z zewnątrz o charakterze fizycznym bądź psychicznym. W zależności od rodzaju praktycznych elementów mówi się o deprywacji pokarmowej, seksualnej, emocjonalnej.

2. Sytuacje przeciążenia – to sytuacje, w których jeden z elementów znacznie jest dostosowany do warunków działania jednostki lub jej możliwości fizycznych i psychicznych. Ten typ sytuacji może być niezwykle dotkliwy i czasem znajduje tragiczne rozwiązanie np. samobójstwo narkotyki

3. Sytuacje utrudnienia - to sytuacje, w których występuje zmiana zwykłych warunków działania czy wykonywania czynności w skutek pojawiania się sytuacji przeszkód lub braków o charakterze albo wewnętrznym albo zewnętrznym. Frustracja określa ten typ sytuacji trudnych. Najczęściej przechodzą one do zachowań agresywnych, skierowanych na samego siebie lub na zewnątrz.

4. Sytuacje konfliktowe – powstają wówczas, gdy człowiek znajduje się w polu działania przeciwstawnych sił fizycznych lub sprzecznych nacisków o charakterze społecznym lub moralnym. Zaliczamy tutaj konflikty interpersonalne, moralne, wartości uznane decyzyjnymi lub wyboru, które jako pierwszy opisał Lewin.

5. Sytuacje zagrożenia – występuje w tych sytuacjach większe niż zazwyczaj prawdopodobieństwo zaburzenia wartości o charakterze fizycznym lub psychicznym cenionych przez człowieka.

Cechy sytuacji trudnych:

1. Sytuacje trudne zawierają czynniki zakłucające normalny tok aktywności człowieka

2. Niosą ze sobą dla potrzeb dążeń i wartości cenionych przez jednostkę

3. Wywołują u jednostki przykre przeżycia emocjonalne i stany silnego napięcia psychicznego, które są reakcjami na przeciążenie psychiczne.

Sytuacje trudne są indukowane:

- czyli takie z których pomocą bądź presją społeczną bądź środka masowego oddziaływań lub nakazów społecznych wymuszone są na człowieku zachowania wewnętrzne i zewnętrzne, które sprzeczne są z jego najgłębszymi dążeniami, jego sumieniem – znajduje się on w sytuacji trudnej.

Sytuacje izolacji

- gdy sytuacje trudne trwają zbyt długo to przewlekłe sytuacje trudne powodują różnorakie zaburzenia, dotyczące sfery psychicznej, fizjologicznej, behawioralnej człowieka. Długotrwałe sytuacje trudne uruchamiają szereg mechanizmów obronnych jednostki, które pomagają mu w tej sytuacji.

Metody pracy wychowawczej

Metody wykorzystywane do badania środowiska :

1. sondaż diagnostyczny – ilościowy, ankieta, narzędzie, kwestionariusz, ankiety

2. studium przypadku – jakościowy, kilka przypadków – liczy się przeszłość, teraźniejszość i przyszłość – wywiad narracyjny

3. eksperyment naturalny – przeprowadzany w środowisku poprzez wprowadzenie nowego elementu

4. monografia środowiska – analiza dokumentów

Metody pracy opiekuńczo-wychowawczej:

1. Metoda indywidualnego przypadku

2. Metoda grupowa

3. Organizacji środowiska lokalnego

Na podstawie Pilch, Leparczyk „pedagogika społeczna”

AD. 1. Metoda indywidualnego przypadku.

• Jest przykładem wzajemnej relacji i związków teorii oraz metod jej pozyskiwania z praktyką socjalno- wychowawczą

• To co jednostkowe, indywidualne w człowieku, jego losie i najbliższym środowisku, podejmuje i rozwija w celu usprawnienia wzmocnienia i poprawy jego sytuacji życiowej bądź to traktuje jako źródło wiedzy o zjawiskach szerszych, ogólniejszych, bardziej uniwersalnych.

• Jest metodą wpierania człowieka w trudnej sytuacji życiowej. Ważnym kryterium podjęcia pracy socjalno – wychowawczej jest zaistnienie różnorodnych zaburzeń usytuowanych bądź to bezpośrednio w jednostce bądź to w jej środowisku.

• Zapoczątkowana w latach 30 przez Mary Richmond -> zebranie wiedzy na temat jednostki i analiza jej sytuacji życiowej, podniosła do rangi najważniejszego zadania poprzedzającego bezpośrednio pracę z przypadkiem. Studium przypadku czyli jego społeczna diagnoza oraz prowadzenie , praca z przypadkiem stanowią istotę tej metody. Planowanie i organizowanie pracy socjalnej musi być poprzedzone wszechstronną społeczną diagnozą.

Studium przypadku Diagnoza (jak jest?) Diagnoza przypadku M. Richmond

Postgnoza

(jak było wcześniej?)

Badanie losów jednostki

Opracowanie planu pomocy Praca z przypadkiem

Prowadzenie przypadku

Teoretyczny i praktyczny dorobek M. Richmond dał początek klinicznemu spojrzeniu na życiowe problemy człowieka, wprowadził pojęcie diagnozy społecznej oraz nowe narzędzia jej opracowania – wywiad środowiskowy.

Procedura pracy pracownika socjalnego została podzielona na 3 etapy:

1. Opracowanie społecznej diagnozy przypadku ( diagnoza środowiskowa)

2. Opracowanie planu postępowania

3. Właściwe prowadzenie przypadku

Trzy główne kategorie sytuacji, które wymagają indywidualnej pracy z przypadkiem:

1. Wyczerpane zostały w jednostce indywidualne zasoby sił i możliwości rozwiązywania problemu, potrzebna jest pomoc pracownika socjalnego, który byłby w stanie pokierować i pomógł szukać nowych możliwości.

2. Osoby o ograniczonych możliwościach umysłowych lub fizycznych, które same nie potrafią korzystać z oferty socjalnej, będącej w zasięgu reki.

3. Osoby pozostające w długotrwałym stresie. Przedłużający się stres prowadzi do niemożności prostych nawet problemów i stanowi cały syndrom zaburzeń funkcjonowania człowieka w społeczeństwie.

Def Pilch :

Metoda indywidualnego przypadku jest sposobem badań, polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej przez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.

Metoda indywidualnych przypadków

Stadium przypadku Praca z przypadkiem

Charakterystyka jednostkowych diagnoza społeczna opracowanie planu prowadzenie

losów ludzkich przypadku

Studium indywidualnych przypadków

- w wąskim zakresie pojęcia – ujęcie pedagogiczne

• Indywidualna historia życia (biografia)

• Rodzina jako układ odniesienia w badaniu biografii

- w szerokim zakresie pojęcia – ujęcie socjologiczne

• Badanie układów społecznych

• Zbiorowości

• Instytucji

Obejmuje wszystkie 3 te metody ( grupowa i środowiska lokalnego) nie daje się pochłonąć subiektywnym działaniom, staje się metodą terapeutyczną, socjalną.

Diagnoza przypadku (wg E. Kantowicz):

a) dane osobowe – obowiązuje zasada anonimowości

b) zdefiniowanie problemu, który dotyczy dziecka, podopiecznego, ucznia lub wychowanka, jakie są symptomy (np. złe oceny) które spowodowały, że zajęliśmy się danym przypadkiem

diagnoza może też być skoncentrowana na dziecku wybitnie zdolnym, nie dotyczy tylko dzieci z trudnościami

c) określenie technik i narzędzi gromadzenia materiału diagnostycznego o jednostce, np. dziennik, wywiad

d) opis (charakterystyka) dziecka w kontekście jego cech:

* psychospołecznych, zdrowotnych, fizycznych

* w kontekście środowiska szkoły lub placówki w której dziecko przebywa

* w kontekście środowiska rodzinnego

e) diagnoza przypadku – wnioski diagnostyczne wynikające z wcześniejszej charakterystyki dziecka – wnioski należy pisać w trybie przypuszczającym

f) formy i metody pracy opiekuńczo-wychowaczej zastosowane w pracy z dzieckiem i rodzicami

g) plan pracy z przypadkiem ( ocena i prognoza) np. skierowanie na zajęcia terapeutyczne, nawiązanie współpracy z nauczycielami

AD. 2 Metoda grupowa

Def. A. Kamiński

Metoda grupowa – wychowawca ma przed sobą zespolony przez wpólne zadanie zbiór osób; wiąże go nie tylko dialog z pojedynczymi członkami tej zbiorowości – jego talent wychowawczy wyraża się w umiejętnościach przewodzenia lub przodowania grupie i takiego oddziaływania na grupę, aby na straży zadań i zwyczajów sugerowanych przez wychowawcę – stał nie tylko on lecz także członkowie grupy.

Kamiński wyróżnia 3 odmiany metody grupowej :

• Grupy rozwojowo – wychowawcze – służą ludziom normalnie funkcjonującym społecznie w takich placówkach jak domy kultury, instytucje edukacyjne, rekreacyjne, organizacje młodzieżowe. Grupy te mają wpierać rozwój osobowości jednostek, które mniej lub bardziej świadomie identyfikują się z celami i wartościami grupy.

• Grupy rewalidacyjne – stosują pracę rozwojowo – wychowawczą do oddziaływań na jednostki społecznie lub fizycznie niedostosowane, celem usprawnienia ich społecznego funkcjonowania.

• Grupy psychoterapeutyczne – służyć mają usprawnieniu społecznego i psychicznego funkcjonowania jednostek w oparciu o techniki z arsenału psychologii klinicznej w odniesieniu do lżejszych przypadków.

Zasady pracy grupowej :

- koncentracja na pomaganiu uczestnikom grupy w staniu się systemem wzajemnej pomocy. Uruchomienie w grupie wzajemnej pomocy

- rozumienie i wykorzystywanie w pracy procesu grupowego, czyli dynamicznej sekwencji zdarzeń pojawiających się w życiu każdej grupy a polegających na wspólnym rozwiązywaniu problemów, wyrażaniu stosunku emocjonalnego do i wobec innych kształtowaniu wzorów stosunków interpersonalnych, wpływaniu na nich. W pracy grupowej należy dążyć do maksymalizacji czynników korzystnych a minimalizacji niekorzystnych oraz uczyć członków tego samego.

- dążenie do wzmocnienia zdolności uczestników do funkcjonowania samodzielnego i autonomicznego jako jednostki i jako grupy.

- nauczenie uczestników grupy wykorzystywania doświadczenia grupowego do funkcjonowania w różnych sytuacjach grupowych w życiu realnym.

Etapy procesu grupowego – etapy

- tworzenie grupy – na tym etapie ludzie z różnymi oczekiwaniami, potrzebami, dotychczasowymi doświadczeniami społecznymi wkraczają do na ogół nie znanej sobie zbiorowości innych, aby stworzyć grupę.

Zadania pracownika prowadzącego grupę zaczynają się jeszcze przed zgromadzeniem się przyszłych członków na pierwsze spotkanie. Decydujące oprócz spraw organizacyjnych, zapewnienia środków działania jest poznanie środowiska, z którego rekrutować się będzie grupa oraz skuteczne rozpoznanie jej celów. W ciągu pierwszego spotkania pracownik powinien kolejno realizować następujące zadania:

• Ułatwiać poznanie się ludzi, stwarzać od początku okazje do współdziałania poszczególnych osób z innymi

• Wyjaśnić wyraźnie cel tworzenia grupy z punktu widzenia organizatora placówki oraz przeprowadzić dyskusję, w której wszyscy mogliby się do tego ustosunkować oraz ujawnić i poznać swoje oczekiwania.

• Przedyskutować i ustalić prawo obowiązujące w grupie oraz wzajemne zobowiązania jakich muszą się podjąć: placówka, pracownik prowadzący grupę oraz uczestnicy grupy – nazywa się to zawarciem kontraktu.

• Przedyskutować program i metody pracy, rozważyć co ma się zdarzyć na kolejnym spotkaniu.

• Rozpocząć kształtowanie norm i wartości grupowych

• Dbać o to aby wszyscy mogli zaistnieć w grupie i dać poznać innym swoje silne strony.

- stabilizacja jej struktury i norm grupy – kształtują się sposoby funkcjonowania, które później będą przesądzać o jej efektywności w realizacji celów. Ważne jest aby intensyfikować współprace wszystkich i doprowadzić do wspólnych sukcesów, co zapobiega rozwarstwieniom i dominacjom. Ważne tutaj dla sprawnego funkcjonowania grupy jest również wspólne podejmowanie decyzji i grupowe rozwiązywanie problemów.

- realizacja jej celu – po tym jak struktura grupy jest stabilna, jest odpowiedni kontakt pomiędzy jej członkami oraz zostały ustalone normy grupa może realizować wspólnie założony przez siebie cel.

- ocena efektów działania i decyzja o jej dalszym istnieniu lub rozwiązaniu – dokonuję się oceny efektów grupy w jakim momencie realizacji celu się znajduje. Pozytywna ocena działalności grupy stawia pod znakiem zapytania sens jej dalszego istnienia czy przynajmniej dalszego uczestnictwa tych członków, którzy już nie potrzebują pomocy w realizacji swoich celów. W efektywnej grupie wytwarzają się silne więzi emocjonalne, które utrudniają rozwiązanie grupy lub powodują uzależnienie się od niej jednostek i lek przed jej utratą.

Prowadzący grupę powinien przyjmować te zjawiska jako naturalne i się ich nie lękać i przygotować do tego uczestników. Uświadomienie im czego dokonała grupa, co osiągnęli osobiście, wzmacnia ich przed opuszczeniem grupy, pozostawia w pamięci doświadczenia korzystne dla funkcjonowania w ich rzeczywistym otoczeniu. Ważne jest również przedyskutowanie ewentualnych obaw członków.

AD. 3 Metoda organizacji środowiska lokalnego.

Metoda organizowania środowiska – ma ulepszać i poprawiać zastane środowisko (wg Kamińskiego):

• wąskie ujęcie – gdy chodzi o pomoc uruchamianą cyklicznie lub stałą, mamy z nią do czynienia gdy przedmiotem zainteresowania lub działania jest jedna grupa społeczna np. ludzie starzy czy czas wolny; występuje wówczas, gdy działania i przedsięwzięcia środowiskowe prowadzone są przez jedną grupę osób lub jedną instytucje – praca zespołu charytatywnego przy parafii czy drużyny harcerskiej np. WOŚP

• szerokie ujęcie – całościowe rozumienie środowiska lokalnego, pełna rejestracja jego problemów; kompleksowy, komplementarny system działań; podejmowanie pracy z intencją stałego działania i usuwania zagrożeń i niepożądanych zjawisk; dominacja pozytywnego działania społecznego nad negatywnym sensem aktywności społecznej.

• odnosi się do warunków życia

• za cele stawia sobie usprawnienie komunikacji, eliminację anonimowości społecznej, budowanie więzi emocjonalnych, tworzenie wspólnoty, wspomaganie rozwoju

Scenariusz metody organizowania środowiska :

1. Rozpoznanie – lustracja społeczna – diagnoza potrzeb, braków, zagrożeń. Oznacza także rozpoznanie i jakby inwentaryzację sił społecznych, czyli nieprofesjonalnych, ochotniczych wychowawców- społeczników – organizatorów. Następnie rozpoznanie instytucji i organizacji zdolnych do prowadzenia samodzielnie pracy społecznej i we współdziałaniu z innymi.

2. Organizowanie zespołu pracy – podział zadań między zespoły, instytucje i osoby oraz zorganizowanie sprawnego systemu informacji

3. Planowanie, koordynacja działań wychowawczych – rejestrowanie wszelkich potrzeb środowiska , wspólnego ich analizowania, namysłu nad optymalnym sposobem ich zaspokojenia czy rozwiązania, ocena sił i środków jakimi dysponuje zespół organizatorów i dzielenia się zadaniami.

4. Wtórne pobudzanie zwane także etapem inspiracji i umacniania zespołu oraz poszczególnych jego ogniw. Jest to ważne ze względu na to, że w miarę obejmowania działalnością wspierającą lub rozwojową osób i grup w środowisku lokalnym narastają trudności i bariery. Pojawia się zniechęcenie i frustracja. Bardzo ważne jest wówczas jakieś przedsięwzięcie, którego użyteczność jest oczywista.

5. Ulepszanie i poprawianie warunków życia- w działalności tej musi być zawarty pewien czynnik służebności wobec najbardziej potrzebujących ale i wobec każdego w wiec doradztwo różnego typu

6. Kontrola i doskonalenie – konieczna jest stała uwaga i rejestracja zjawisk, potrzeb, zagrożeń z jednej strony, a ocena możliwości i sprawności wykonawczych z drugiej strony. Niezbędne jest również kreowanie nowych pomysłów, koncepcji i rozwiązań.

Kontrakt

Zasady praktycznego kontaktu z klientem – kompetencje pedagoga :

1. Akceptacja – zasada respektowania podopiecznego jako osoby, z wszystkimi jego problemami i trudnościami, zrozumienie dla jego nieporadności, szacunek dla jego osobistych decyzji i wyborów

2. Komunikacja – osoby te mają prawo się ze sobą nie zgadzać w dyskusji, czy też prezentować odmienne preferencje co do sposobu rozwiązania problemu lecz muszą nawzajem rozumieć swoje intencje i wypowiedzi – rozumiały język, role i przedsięwzięcia.

3. Indywidualizacja – indywidualne podejście do klienta a nie porównywanie go do całej grupy osób o podobnej sytuacji.

4. Zasada uczestnictwa – pacjent od samego początku musi świadomie i aktywnie uczestniczyć w tym procesie

5. Zasada zaufania i poszanowania prywatności – klient musi mieć przekonanie, że wszystkie informacje, których udzieli będą wykorzystane tylko i wyłącznie aby mu pomóc.

6. Zasada samoświadomości – oddzielenie stosunków z podopiecznym – motywacja zawodowa – konieczność służenia pomocą podopiecznemu od osobistych preferencji czy uprzedzeń.

Kontrakt – umowa o charakterze pisemnym zawierana między dwoma podmiotami, które są chętne do współpracy i mają na celu rozwiązanie pewnego problemu

Kontrakt ma pomóc w usamodzielnieniu się jednostek i rozwiązaniu pewnych problemów

Kontrakt może motywować do współpracy i zmiany niepożądanych zachowań. Ideą kontraktu jest aktywność.

Nie można kontraktu zawierać z osobami starszymi, osobami chorymi psychicznie

Kontrakt należy zawierać gdy zauważamy, że potrzebna nam jest aktywność w dążeniu do zamierzonego celu.

Jako pedagodzy nie zawieramy kontraktu, gdy:

• Nie posiadamy zdolności komunikacji

• Nie posiadamy zdolności metodologicznych, nie umiemy ocenić sytuacji, nie stawiamy diagnozy

• Nie posiadamy umiejętności negocjacyjnych

• Nie potrafimy nawiązać kontaktów partnerskich

• Gdy nie mamy czasu

• Gdy nie wierzymy w skuteczność kontraktu

Podstawą zawarcia kontraktu jest sprawna komunikacja

Komunikacja polega na sprawnej wymianie informacji. Dobra komunikacja musi dotrzeć do odbiorcy. Możemy to zauważyć, gdy dziecko wykonuje to, o co je poprosimy.

Warunki dobrej komunikacji:

• Odpowiednie miejsce – sala gdzie jest cisza i odpowiednie oświetlenie

• Jasność sygnałów które wysyłamy – dostosowany język, którym się posługujemy

• Treść komunikatu ma być przygotowana

Błędy w komunikacji:

• Prowokacja wyglądem

• Nieodpowiedni wystrój pomieszczenia

• Zła pozycja – np. krzesło za biurkiem

• Nieodpowiedni ton do danej sytuacji

Reguły występujące przy kontrakcie:

• Wzajemności

• Zaangażowania i konsekwencji

• Społecznego dowodu słuszności – to, co dana jednostka ma zrobić jest aprobowane społecznie, ważne jest więc aby prowadzący był modelem i autorytetem dla grupy

Zasady zawierania kontraktu:

• Wszyscy muszą być aktywni, także w formułowaniu zasad

• Podmioty muszą identyfikować się z założeniami kontraktu

• Stosowanie wzmocnień pozytywnych

• Cele powinny być jasno sprecyzowane i realne, osiągalne. Przy realizacji kontraktu każde osiągnięcia należy chwalić

• Każdy cel powinien kończyć się efektem

Kontrakt to także negocjacje, tak aby obie strony były zadowolone

Negocjacje:

styl rzeczowy – nastawienie na realizację problemu

Etapy negocjacji:

1) przygotowanie – to co chcemy osiągnąć, lista oczekiwań, jakie zagadnienia będziemy negocjować

2) dyskusja – zbiór informacji od każdej strony

3) propozycja – co możemy wynegocjować, przedstawienie oferty

4) transakcja – oddanie czegoś w zamian za coś innego

Ocena realizacji kontraktu:

- czy osoba/ rodzina / ja wywiązywaliśmy się z uzgodnionych działań?

- czy cel został osiągnięty?

- czy są działania które należy zmodyfikować?

- jak dalej pracować z tą osobą, grupą?

Społeczny kontekst w jakim może się kształtować młody człowiek

Młody dorosły – człowiek u progu dorosłości jest punktem zainteresowania pedagoga społecznego.

Kształtowanie się perspektyw młodego człowieka:

1. Optymistyczne – rozwój techniki, media, nowe możliwości rozwoju osobowości, rozwijanie własnych pragnień – szczęśliwa samorealizacja, możliwość kształtowania samego siebie.

2. Nie optymistyczne z perspektywy makrospołecznej ma tu wpływ kapitał społeczny, psychiczna dyscyplina przykre doświadczenia

Te nowe przemiany w sferze indywidualnych osiągnięć nie zawsze mają dobre skutki – wyścig szczurów, alkohol, narkotyki.

Perspektywa globalnej wioski – mieszkańcy doświadczają bezosobowej obecności innych ludzi, rozwój międzynarodowych organizacji transportu. Człowiek wie więcej o egzotycznych krajach niż o własnym kraju świadomość ludzkości i świata wypiera świadomość własnej tożsamości. Reguły myślenia wypierane są przez destruktywne filozoficzne myślenie. Odp. na pytanie myśleć globalnie ale patrzeć lokalnie

Cechy społeczeństwa postmodernistycznego ( Szacki ) – rosnące znaczenie usług, technik zarządzania i reklamy, który jest skoncentrowany na rozwój konsumpcji ale po to, żeby rozwinąć własny prestiż. Wpływ kultury masowej na rozwój życia człowieka. Daje to więcej zagrożeń -> cywilizacja śmieci -> wizja katastrofalna

Jan Paweł II – uciekamy od śmierci w sposób instrumentalny, śmierć jednostki została wyparta z jej świadomości. Często umiera sama w samotności bez rodziny, ginąc w wypadku, przejawu terroryzmu – komercjalizacja śmierci gry komputerowe, w których zabijanie i śmierć jest zabawą.

Śmierć staje się hitem medialnym. Artyści instrumentalnie traktują śmierć.

Świat paradoksu elementy

- złamanie tabu społecznego – konserwacja ludzkich zwłok, pokaz martwego ludzkiego ciała

- tanatopraktyka, tanatopraksja – przygotowanie ciała człowieka do pogrzebu. Zaprzeczanie usługą pogrzebowym – usługi pogrzebowe przyjmują takie same miano jak np. krawieckie

- kriogenizacja – jeżeli ciało umieści się w niskiej temperaturze to komórki nie ulegną rozkładowi i można je reanimować i odwrócić od starości

- kriogenika – ludzie oczekują nieśmiertelności

- zalegalizowane zabijanie – aktywni zwolennicy dobrej śmierci, eutanazja, samobójstwo

- kryptanazja – uśmiercanie człowieka bez jego zgody lub wiedzy

- paradoks śmierci dziecka – umieralność niemowląt, dziecko traktowane w sposób instrumentalny przez dorosłych.

Młodzi bardzo często są swawolni, muszą się wyszumieć. Wszystko dzisiaj biegnie o wiele szybciej. Proces edukacji bardzo się wydłużył. Pościg za sukcesem pojawia się bardzo szybko, bo już w szkole. Młodzież pragnie zostać modelką, piosenkarką, aktorką, gwiazdą show biznesu. Osoby bardzo szybko wchodzą na szczyt kariery, a edukacja jest spłycona nic dla nich nie znaczy. Telewizja pokazuje człowieka młodego, który jest uśmiechnięty, pełny życia. Przemysł kosmetyczny – dbanie o wizerunek bardzo dobry wygląd pod hasłem „ jesteś tego warta” mówią reklamy telewizyjne

W naszym świecie nie ma miejsca na podstawowe wartości. Uczciwość, moralność, szacunek dla drugiej osoby stają się egzotyką. W tym świecie nie ma miejsca na refleksje ani na Boga i modlitwę.

Grupy młodzieży :

1. Odpowiada odmową chce się wyróżnić od świata, odwrócić od tego co dają media, prasa, moda, zdobywają zawody bardzo często, które nie dają kariery są mało produktywne, wyznają wartości inne niż wszyscy.

2. Elegancko ubrani odpowiednik amerykańskich jupis, otwierają małe firmy, darzą do kariery, są egoistyczni, uważają się za lepszych istnieją tylko dla siebie, często pracują w korporacjach, w branżach komputerowych

3. Wolontariusze dbający o innych, poświęcają się dla innych osób, pracują z pasją, posiadają różne motywy zaangażowania – przystosowują się do pracy społecznej.

4. Kraniec niedostosowania się do życia – dzieci z blokowisk postrzegane bardzo często jako gorsze, chcą dominować, dlatego tworzą paczki, które są przepełnione agresją do świata, społeczeństwa, dominacja nad innymi staje się sposobem na życie, SA na granicy prawa lub po za nim. Są czasem dobrze wykształceni ale postrzegani zupełnie inaczej.

Młodzi ludzie z dobrym wykształceniem wyjeżdżają za granice i otrzymują bardzo często prace fizyczną, niezgodną z ich kwalifikacjami.

Zmieniła się rodzina. Wzrasta liczba rozwodów, matek samotnie wychowujących dzieci, rodzice są bardzo często pochłonięci pracą a dzieci pozostawiają same sobie