Podstawy Zarządzania

1. Organizacja jako obiekt zarządzania

   1. Pojęcie i składniki organizacji

ORGANIZACJA

• celowa grupa społeczna, która funkcjonuje według pewnych zasad i reguł, współpracująca ze sobą aby osiągnąć określony cel

• takie współdziałanie części, które przyczynia się do prowadzenia całości

• dostatecznie wyodrębniona z otoczenia całość ludzkiego działania skierowana na osiąganie celów

• złożona całość zdolna realizować swoje cele dzięki współdziałaniu w samej organizacji oraz z elementami jej otoczenia

Cechy identyczne wszystkich organizacji (składniki organizacji)

• cele

• kadra kierownicza

• struktura – ustalony porządek

• zasoby rzeczowe, kapitałowe i ludzkie

• podsystemy organizacji

  • celów i wartości

  • psychospołeczny

  • techniczny

  • struktury

  • zarządzania – spajający wszystkie podsystemy

Główne składniki organizacji

• zasoby ludzkie

• zasoby ludzkie

• cele

• struktura

• podsystem zarządzania

• otoczenie

1. Cechy organizacji istotne z punktu widzenia zarządzania

• twory człowieka

• celowość

• wyodrębnienie z otoczenia, ale z nim powiązanie

• zdolność do adaptacji i uczenia się

• strukturalizowanie i zhierarchizowanie

• probabilistyczny (prawdopodobny) charakter procesów

• dążność do przetrwania

• złożoność

1. Wybrane spojrzenia na organizacje

Przedsiębiorstwo jako:

a) narzędzie osiągania efektu organizacyjnego

superefektywność – pracując w zespole osiągamy lepsze efekty niż w pojedynkę

spojrzenie prakseologiczne (teoria sprawnego działania)

b) system składający się z podsystemów: kierującego i wykonawczego

spojrzenie systemowe

c) koalicja grup społecznych o konfliktach, interesach i oczekiwaniach

model powiązań z właścicielami, pracownikami, dostawcami i odbiorcami ]

spojrzenie socjologiczne

1. Typy organizacji

Podział według kryterium:

a) główny powód istnienia

• dochodowe (nadwyżka w dochodach zostaje zabrana przez właściciela)

• niedochodowe (nadwyżka w dochodach zostaje przeznaczona na działalność tej organizacji)

b) wielkość zasobów

• państwowe

• samorządowe

• spółdzielcze

• prywatne

c) wielkość:

• mikro (do 10 osób)

• małe (do 50 osób)

• średnie (do 249 osób)

• duże (powyżej 249 osób)

d) status

• osoba fizyczna

• osoba prawna (ma nazwę, adres, konto w banku, może pozywać i być pozwana)

e) wiek

• nowopowstałe

• w fazie wzrostu

• dojrzałe

• w fazie schyłku

1. Zarządzanie jako rodzaj działania zorganizowanego i dyscyplina naukowa

   1. Pojęcie zarządzania

ZARZĄDZANIE – to zestaw działań:

• obejmujących planowanie, organizowanie, kierowanie ludźmi i kontrolowanie

• poszukujących sposobów do zrealizowania celów

• polegających na gromadzeniu i wykorzystywaniu zasobów ludzkich, rzeczowych, finansowych i informacyjnych

• wykonywanych z zamiarem jak najlepszego osiągnięcia wyznaczonych celów

  1. Funkcje zarządzania

  • planowanie

  • organizowanie

  • kierowanie ludźmi

  • kontrolowanie

  1. Zarządzanie jako dyscyplina naukowa

  • początki na przełomie XIX / XX wieku

  • interdyscyplinarność – wchodzi na pola badawcze innych dyscyplin

  • ścisły związek z praktyką – który tworzy naukę, teorię

  • stały dynamiczny rozwój – jedne z najmodniejszych kierunków na studiach

  • wielość szkół i koncepcji

  • stosunkowo krótka historia (teorii a nie praktyki)

  1. Orientacje w zarządzaniu przedsiębiorstwem

duża

zmienność

otoczenia

mała

mała złożoność duża

otoczenia

Orientacja produkcyjna

• zasada „3xS”

  • specjalizacja

  • standaryzacja

  • synchronizacja

• np. fabryka Forda – czarny Ford T

Orientacja marketingowa

• skierowanie na konsumentów, którzy mieli coraz bardziej zindywidualizowane potrzeby

• np. inny kolor czy model samochodu

Orientacja globalna

• globalizacja – swobodny przepływ pracy, ludzi, informacji, technologii itd. między krajami

• skutki

  • wzrost siły kapitałowej i wielkości przedsiębiorstw

  • przemieszczanie kapitału

  • nowe strategie konkurencyjne

  • elastyczność i ukierunkowanie firm na potrzeby klientów (reengineering i lean management)

  • powierzenie części zadań firmie zewnętrznej (outsourcing)

  • przedsiębiorstwa wirtualne

  • nowe formy zatrudniania pracowników (np. telepraca)

  • wzrost znaczenia kapitału intelektualnego

1. Planowanie działalności organizacji

   1. Pojęcie planowania

PLANOWANIE – wyznaczanie celów, znajdowanie sposobów do osiągnięcia celu

• częścią planowania jest prognozowanie czyli przypuszczanie przyszłości

  • realne prognozy – do 5 dni

  • trafność prognozowania jest bliska zeru

Proces planowania jest etapowy i obejmuje

• określenie tego, co chcemy osiągnąć

• ocenę sytuacji, w jakiej się znajduje organizacja

• ustalenie procedury zamiany zasobów w rezultaty

• ustalenie harmonogramu działań (terminów ich rozpoczynania i kończenia)

• określenie osób odpowiedzialnych za poszczególne zadania

• sprawdzanie wykonalności planów

Planowanie posiada istotne znaczenie dla funkcjonowania organizacji gdyż:

• pozwala wpływać na kształt jej przyszłości

• redukuje poziom niepewności w działaniu

• skupia uwagę na oszczędnym gospodarowaniu nieruchomościami

• ułatwia pracownikom orientację w celach organizowania jej hierarchii i powiązaniach

• umożliwia przygotowani do przetrwania ewentualnych kryzysów

Głosy „za” i „przeciw” planowaniu sformalizowanemu

a) zarzuty

1. Usztywnianie organizacji

2. Nie da się opracować realnego planu do organizacji, która funkcjonuje w dynamicznym (przypadkowym i nieprzewidywalnym) otoczeniu

3. może ograniczać intuicję i pomysłowość zarządzających

b) kontrargumenty

1. Brak planów może prowadzić do chaosu w organizacji

2. Gdyby organizacje funkcjonowały w nie zmieniającym się otoczeniu, to planowanie byłoby niepotrzebne

3. W miarę realizacji wizje podlegają formalizacji

1. System planów organizacji

1. Zasady planowania i cechy dobrego planu

ZASADY PLANOWANIA CECHY DOBREGO PLANU

Obiektywność - Realność i wiarygodność (z marzeń zejść na ziemię)

Elastyczność - Wariantowość (kilka planów działania, każdy inny, zazwyczaj są 3:optymistyczny, neutralny, pesymistyczny)

Orientacja na otoczenie - Otwartość

Heurystyczność (twórczość) - Planowanie w oparciu o marzenia, oryginalność

Koordynacja prac planistycznych - Spójność

1. Planowanie strategiczne

MISJA WIZJA

cele strategiczne

strategie

struktura

zasady

procesy

wyniki

Misja – określa główny powód istnienia firmy przez niezmienne wartości (zasady postępowania)

• Zapewnia ciągłość i stabilność

• Zapewnia stosunkowo stały punkt oparcia

• Ogranicza ilość potencjalnych kierunków rozwoju do tych, które są zgodne z ideologią firmy

• Sprowadza działania do prostej maksymy: to jest nasza rdzenna ideologia i będziemy jej wierni

Wizja – wyznacza ambitny, śmiały i wymierny cel firmy stymulujący jej rozwój

• Prowadzi do ciągłych zmian

• Skłania do bycia w ciągłym ruchu

• Poszerza możliwości rozwojowe firmy

• Otwiera nowe obszary działania zgodnie z zasadą: „każdy kierunek rozwoju jest dobry, byleby był zgodny z naszą ideologią”

  1. Strategie przedsiębiorstwa

I. Strategie normatywne na poziomie przedsiębiorstwa

1.Strategia wzrostu – zwiększenie skali operacji, co może przejawiać się w postaci wzrostu dochodów, udziału w rynku zatrudnienia. Cel- poprawa pozycji konkurencyjnej

• Specjalizacji (koncentracji) – wszystkie zasoby ulokowane w jednej dziedzinie, np. Coca- cola

• Dywersyfikacji (koncentrycznej lub konglomratowej (wiele dziedzin)

• Integracji (do przodu lub do tyłu)

2.Strategia stabilizacji – firma nadal obsługuje ten sam rynek; stosowana, gdy efektywność jest zadowalająca

3.Strategie defensywne(cięć) – zmniejszenie skali działań, wycofanie z nierentownych rynków.

Cel- szybka poprawa rentowności i przywrócenie płynności finansowej

• Częściowa wyprzedaż zasobów

• Przeniesienie zasobów do innego sektora

• Sprzedaż lub likwidacja jednostki biznesu

4.Strategie mieszane

Rodzaje i przedmiot strategii funkcjonalnych:

1.Finansowa

Źródła i koszt kapitału

Polityka zadłużeniowa

Skala i kierunki inwestowania

Polityka

2.Personalna

Źródła rekrutacji i zasad selekcji pracowników

Rozwój pracowników

Systemy motywacyjne

3.Badań i rozwoju

Rozwoju prod.

Doskonalenia techniki i technologii

Polityka w zakresie licencji i patentów

4.Produkcji (działalności operacyjnej)

Jakość

Wydajność

Źródła zaopatrzenia

Obsługa działalności

5.Marketingowa i sprzedaży

Struktura sprzedaży

Pozycja rynkowa

Kanały dystrybucji

Aktywizacja sprzedaży

Polityka cen

Polityka wobec opinii publicznej

Rodzaje strategii konkurencji

KRYTERIA PODZIAŁU	TYP STRATEGII	SPOSÓB ZACHOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA
Stopień ekspansywności zachowań (jak się zachowujemy)	Agresywna (ekspansywna) Strategia przywódcy	Agresywna penetracja rynku, zdobywanie nowych segmentów, rozbudowa kanałów dystrybucji, nacisku na innowację
	Strategia naśladowcy	Naśladowanie firm posiadających najlepsze pozycje rynkowe, najnowocześniejsze technologie, najlepsze produkty itp.
Zasięg konkurencji	Konkurowanie na całym rynku	Działania w całym sektorze, obejmują wszystkie grupy klientów i produktów
	Strategia niszy rynkowej	Przedsiębiorca skupia się na wybranej grupie klientów lub wybranej grupie produktów lub wybranym rynku geograficznym
Przedmiot (narzędzia) konkurencji (czym konkurujemy)	Strategia wiodącej pozycji kosztowej	Firma dąży do osiągnięcia możliwie najniższych kosztów głównie poprzez wykorzystanie efektu skali (krzywej doświadczenia). Największy udział w rynku – największa sprzedaż – najniższe koszty jednostkowe – najwyższa rentowność
	Strategia wyróżnienia (dyferencjacji)	Przedsiębiorca dąży do wyróżnienia oferowanego dobra i nadania mu szczególnego charakteru środkami realizacji strategii, np. poprzez jakość produktu, oferowanie dodatkowych korzyści, ulepszanie obsługi klientów

1. Charakterystyka biznesplanów

Główne elementy składowe (na treść biznesplanów składają się):

Diagnoza i prognoza wewnętrznych i zewnętrznych warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa

Definicje celów i strategii

Zestawienia zasobów rzeczowych, osobowych i finansowych koniecznych do zaangażowania w działalności gospodarczej

Przewidywane warunki finansowe

Charakterystyka czynników poziomu ryzyka

Funkcje (główni odbiorcy):

• wewnętrzna - stanowią podstawę decyzji podejmowanych przez kierownictwo firmy

• zewnętrzna - dostarczająca informacji przede wszystkim bankom i inwestorom

Sytuacje w których są sporządzane:

Utworzenie nowego przedsiębiorstwa

Zmiana celów i strategii firmy

Realizacja dużego przedsięwzięcia inwestycyjnego

Wprowadzenie nowego produktu na rynek

Wejście na nowy rynek z nowym bądź dotychczasowym produktem

Biznesplan to zbiór planów

Przykłady planów rzeczowych i finansowych

1. Pojęcie budżetu

Szczegółowy plan wyznaczający ośrodkowi odpowiedzialności ilościowo lub wartościowo wyrażone zadania oraz określający środki (nakłady) na ich realizację. Budżet wyznacza wejścia i wyjścia. Sporządzanie budżetu następuje po właściwym planowaniu i polega na przetwarzaniu planów na konkretne wielkości zadane.

Funkcje budżetowania

Koordynacja i interpretacja działań realizowanych przez różne komórki organizacyjne przedsiębiorstw

Komunikowanie

Kontrola

Motywowanie

1. Procesy organizowania

   1. Istota organizowania

ORGANIZOWANIE - pozyskiwanie ludzi, rzeczy i kapitału oraz ich racjonalne rozmieszczenie.

1. Podstawowe składniki struktury organizacyjnej:

• Czynność elementarna – czynność, która może wykonywać jedna osoba

• Stanowisko pracy – czynność lub zbiór czynności elementarnych przydzielonych do realizacji jednemu pracownikowi

• Komórka organizacyjna- zbiór stanowisk pracy wraz ze stanowiskiem kierowniczym

• Oddział/dział/ departament – zbiór komórek organizacyjnych

Więzi organizacyjne (powiązania)

• Więź służbowa (hierarchiczna) – więź między kierownikiem a podwładnym. Jej treścią jest wydawanie poleceń i kontrolowanie.

• Więź sztabowa (funkcjonalna) – miedzy doradcą a osobą korzystającą z rady

• Więź współdziałania (techniczna) – między osobami uczestniczącymi w realizacji danej czynności na warunki równoprawnych podmiotów

• Wieź informacyjna – między nadawcą a odbiorcą informacji. Jej treścią jest przekazywanie wiadomości o tym, o czym odbiorca chce lub powinien wiedzieć.

  1. Etapy, zasady i rezultaty budowy struktury organizacyjnej

Etapy	Zasady	Rezultaty
Identyfikacja i grupowanie czynności elementarnej Grupowanie stanowisk pracy (segmentacja struktury) stalanie hierarchii organizacyjnej i alokacja władzy kierowniczej Projektowanie mechanizmów Formalizacja struktury	Stopień specjalizacji powinien umożliwiać nabywanie wprawy, lecz nie powinien powodować monotonii	Przedmiotowe stanowiska pracy
	Kryteria grupowania: rodzaj funkcji rzeczowej, produkt, klient, rynek geograficzny	Struktura funkcjonowania wg. Produktu, grup klientów, rynku geograficznego
	Optymalna rozpiętość kierowania i liczba szczebli zarządzania. Zgodność zakresów uprawnień i odpowiedzialności	Struktury: wysmukła i płaska, scentralizowana i zdecentralizowana
	Struktura powinna umożliwiać i wymuszać integrowanie działań specjalistycznych stanowisk pracy i komórek organizacyjnych	Plany, reguły i procedury, struktura zadaniowa, stanowisko koordynatora
	Stopień sformalizowania należy dostosować do celów organizacji, kwalifikacji pracowników, typu otoczenia, wielkości organizacji	Dokumentacja organizacyjna

Główne zasady reengineeringu

Orientacja na całościowe procesy a nie na cząstkowe czynności

Lean management

Istota, podstawowe założenia	Metodyka postępowania	Ocena
Wprowadzenie zmian w całościowo postrzeganych procesach polegających na eliminacji zbędnych czynności, likwidacji wąskich gardeł, redukcji zapasów, skracaniu czasu przezbrajania stanowisk	1. określenie obszarów krytycznych 2. identyfikacja odchyleń od norm efektywnościowych 3 opracowanie projektu restrukturyzacji procesu 4. Wprowadzenie zmian w wybranym obszarze 5. Ocena efektów zmian 6. rozszerzanie zakresu zmian	Zalety: - obniżanie kosztów - koncentracja na działalności kluczowej -uproszczenie struktury organizacyjnej i procesów zarządzania Wady: - Utrata unikalności i wiarygodności firmy wśród klientów - uzależnienie od firm zewnętrznych - Niebezpieczeństwo pogorszenia jakości

Kryteria charakterystyki	Holding operacyjny	Holding strategiczy	Holding finansowy
Podział funkcji między spółkę dominującą a spółki zależne	Spółka matka prowadzi podstawową działalność operacyjną a spółki córki – działalność uzupełniają	Spółka matka nie prowadzi działalności operacyjnej, zarządzająć wyłącznie rozwojem grupy i swoimi udziałami w spółkach zależnych	Spółka matka zarządza jedynie swoimi udziałami w spółkach zależnych, nadzorując przepływy pieniężne i wyznaczając im cele finansowe
Status spółek zależnych	Samodzielnie pod względem prawnym. Ograniczona autonomia organizacyjna

Konsorcjum

Kartel

Syndykat

Kierowanie ludźmi w organizacji

Główne koncepcje psychologiczne człowieka i ich wykorzystanie w zarządzaniu

Motywowanie do pracy

Przywództwo i proces oddziaływania

Funkcjonowanie grup w organizacji

Kultura organizacji

Teoria oczekiwań Vrooma

M = f(W,P)

Motywacja, Wartość wyniku działania, Prawdopodobieństwo osiągnięcia wyniku

Teoria Sprawiedliwości (Adamsa)

Wyniki

Teorie motywacji

Teorie treści – Teorie poszukują odpowiedzi napytanie „ jakie czynniki motywują ludzi do pracy”

Teorie procesu – Tłumaczą w jaki sposób ukierunkowuje się zachowanie ludzi.

Teorie wzmocnienia – Wskazuje jak podtrzymywać pozytywne zachowania oraz jak eliminować niepożądane.

Źródła władzy kierowniczej

Autorytet formalny

Możliwość nagradzania

Możliwość stosowania przymusu

Charyzma – główne źródło władzy przywódcy

Wiedza (władza ekspercka)

Siatka stylów kierowania wg BLAKE'A i MOUNTONA

Pojęcie kultury organizacji

Kultura organizacji to zbiór norm postępowania, wartości, przekonań, postaw i zwyczajów podzielanych przez większość uczestników organizacji