OPRACOWANIE ZAGADNIEŃ MSG EGZAMIN

1. Międzynarodowe stosunki gospodarcze jako przedmiot nauczania

1. znaczenie nauki o międzynarodowych stosunkach gospodarczych

MSG są zbliżone do pozostałych dziedzin ekonomii, mają podobne podstawy metodologiczne, ponieważ ogólne motywy, jakimi kierują się przedsiębiorstwa, kraje czy tez grupy krajów w sferze działalności ekonomicznej są podobne, a główny motyw, dla którego podejmuje się współpracę gospodarczą to zysk.

Cechy wyróżniające MSG:

• zakres zainteresowań badawczych wynika ze skali międzynarodowej,

• własne narzędzia analizy, przystosowane do zakresu problemów,

• idee i założenia rozwijające się na gruncie stosunków międzynarodowych,

• istnienie niezależnych suwerennych państw,

• istnienie barier przeciwdziałających pełnej mobilności produktów i czynników produkcji.

1. międzynarodowy podział pracy – podział czynników

MPP – kategoria ekonomiczna, historyczna stanowiąca szczególną formę ewolucji społecznego podziału pracy, dokonującą się między podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą w obrębie poszczególnych gospodarek narodowych.

PODZIAŁ:

Czynniki wewnętrzne – wiążą się ze specyficznymi właściwościami gospodarki konkretnych krajów:

1. warunki naturalne – położenie geograficzne, klimat, warunki glebowe, zasoby naturalne, czynniki demograficzne (liczba i struktura ludności, poziom kwalifikacji); We współczesnej gospodarce światowej ich znaczenie ulega zmniejszeniu.

!!!- struktura demograficzna: przyrost naturalny, saldo migracji, przyrost rzeczywisty, stopień feminizacji, długość życia, struktura zatrudnienia, stopa bezrobocia

• I etap: przyroda jest głównym czynnikiem decydującym o ruchach naturalnych ludności (wysoka liczba urodzeń-brak antykoncepcji; wysoka liczba zgonów- choroby, epidemie) przyrost naturalny mały

• II etap: polepszenie warunków bytowych, rozwój medycyny (zahamowanie umieralności, zwiększa się srednia życia, zahamowanie liczby urodzeń) eksplozja demograficzna

• III etap: rozwój społeczno ekonomiczny, czyli model rodziny małodzietnej (stały postęp cywilizacyjny ogranicza liczbę urodzeń, znacznie zmniejsza się umieralność, wydłuża się okres życia) obniżenie przyrostu naturalnego nawet do wartości ujemnych

• Przyrost rzeczywisty: saldo migracji ma niewielki wpływ na zmianę liczby ludności; uzależniony jest od przyrostu naturalnego

• Stopień feminizacji: na 100 mężczyzn przypada 107 kobiet

1. poziom rozwoju gospodarczego i struktura gospodarcza (warunki nabyte) – nagromadzone zasoby kapitałowe (różnica między przychodami lub wydatkami), stan infrastruktury gospodarczej, poziom techniczny aparatu wytwórczego (urządzenia, maszyny), nowoczesność rozwiązań instytucjonalno – systemowych.

2. postęp techniczny (patrz podział 2)

3. czynniki systemowe (podział 2 – czynniki instytucjonalne inaczej ustrojowe): ustrój polityczny, polityka gospodarcza, traktaty i umowy międzynarodowe

4. czynniki pozaekonomiczne – dotyczy zdarzeń i sytuacji nieprzewidywalnych: wojna, zaburzenia społeczne, klęski żywiołowe.

1. klasyfikacja teorii rozwoju międzynarodowego podziału pracy, założenia, tezy, wady i zalety, podobieństwa i różnice między nimi

STAROŻYTNOŚĆ - wtedy celem wojny było zdobycie towaru, dóbr.
Pierwszą teorią w starożytności była "Psychoza lęku przed brakiem towaru". W społeczeństwie panowała totalna nędza, brakowało różnych dóbr. Jeśli była okazja zdobycia jakiegoś towaru, to robiło się to maksymalnie, gromadzono maksymalną ilość towarów. Była to mentalność człowieka biednego, obsesja lęku, że czegoś zabraknie. Cała starożytność handlowała w ten sposób, aby uzyskać maksymalny import, a oddać minimum. Zasada max importu a min. Exportu. Jeśli brakowało towaru, to szykowano wyprawę wojenną w celu zdobycia towaru, broni, żywności, czasami miało to charakter napadu zbrojnego w celu rabunku, a nie było to wojną. Rabunek jest kluczem w tej teorii.

ŚREDNIOWIECZE - ciemne mroki średniowiecza, wieki ubóstwa, kontynuacja zasad wojennych, ale panuje teoria wywodząca się z dominującej wtedy teorii - była to religijność chrześcijańska, wszystkie teorie wiązały się z teologią, nauką Chrystusa, teoria pokoju. Teoria św. Tomasza z Akwinu panowała w średniowieczu. Zajmował się teoriami filozoficznymi w zakresie ekonomii i zwrócił uwagę na pewne zachowania ekonomiczne np. oszukanie swojego partnera w handlu, za grzeszne. Stworzył teorię zwaną "Dogmat słusznej ceny". Stwierdził, że należy przestrzegać słusznej ceny, nie wolno sprzedawać powyżej tej ceny. Słuszna cena - była to cena, która wynikała z kosztu produkcji. Jest to tzw. Cena sprawiedliwa. Św. Tomasz zwalczał lichwiarstwo. Lichwę (pożyczkę pieniędzy na wysoki procent) uważał za grzech.

POCZĄTEK CZASÓW NOWOŻYTNYCH, KONIEC 18, POCZĄTEK 19 WIEKU - istniała gospodarka, zaczęły powstawać manufaktury.

• doktryna merkantylizmu (teorie rynkowe). Miała ona na celu wskazanie na rolę handlu w gospodarce

1. Założenia

• źródłem bogactwa pochodzącego z zagranicy jest rozwinięty eksport przewyższający import (dodatni bilans handlowy),

• kraje europejskie bezpośrednio ze sobą konkurują,

• kraj, który ma najwięcej bogactwa, wygrywa tę konkurencję,

• dobrobyt i siła są ze sobą ściśle połączone – siła narodowa w systemie międzynarodowym w dużej mierze wywodzi się z dobrobytu, dobrobyt jest niezbędny do kumulowania siły,

• kruszec złoty i srebrny jest synonimem bogactwa,

• pewne aktywności ekonomiczne są bardziej istotne od innych.

1. Tezy

Pojawiły się teorie, które mówiły, że "ląd żywi, a morze bogaci". Jeżeli kraj chce być bogaty, to nie ma innego sposobu jak handel. Stwierdzono, że bogactwo narodu polega na wymianie gospodarczej. Pierwsza zasada tej teorii - bilans wyrażony musi być dodatni i kluczem do bogactwa jest gromadzenie skarbu (złoto, srebro, monety, drogie kamienie, biżuteria, porcelana, jedwab). Te wszystkie działania handlowe polegały na gromadzeniu bogactwa.

1. Wady i zalety

• A. Smith. Teoria kosztów absolutnych

1. Założenia

• Doskonała konkurencja:

• niewielki udział w rynku,

• homogeniczność dóbr,

• doskonała informacja, brak ograniczeń w dostępie do rynku

• zerowe zyski

• Czynnik produkcji:

• Jeden (siła robocza)

• Homegeniczny

• Ilość siły roboczej ustalona w kraju i zagranicą;

• Brak mobilności między krajami

• Pominięte:

• Koszty transportu

• Bariery handlowe;

• Uproszczenia:

• Tylko: 2 kraje i 2 towary (C i F)

2. Tezy

Sformułował teorię, że źródłem korzyści narodu jest fakt występowania różnic w bezwzględnych kosztach wytwarzania między krajami. Można zmierzyć wartość każdego produktu kosztami pracy, jaka jest włożona w ten produkt. Korzyści osiąga ten, który robi to taniej. Np. jeżeli A produkuje produkt X, a B produkt Y, to nie znaczy, że oni produkują tylko ten produkt, ale jeśli A produkuje X taniej, albo B produkuje Y taniej, to obydwa kraje muszą wybrać ten produkt, który produkują najtaniej i powinni się tym produktem wymienić. (Teorie kosztów bezwzględnych).

1. Wady i zalety

• RICARDO kontynuował sposób myślenia Smitha i powiedział, że jego recepta jest podstawą, ale sformułował teorię kosztów komparatywnych (porównawczych, względnych)

1. Założenia

• Jeden czynnik – praca

• Dwa dobra:

• Technologia (za pomocą wydajności pracy)

  1. a_LW = liczba godzin/1 galon wina

  2. a_LC = liczba godzin/ 1 funt sera

• Możliwości produkcyjne: PF a_LCQ_C+a_LWQ_W≤L

• I te co u smitha

1. Tezy

trzeba porównać koszty względne produktów przy wymianie i każdy kraj powinien produkować to co produkuje najtaniej. Wynika to z porównania. Najtańszy produkt przeznacza się na export. Tworzy się nadwyżki najtaniej wyprodukowanych towarów i sprzedaje się je.

1. Wady i zalety

• A. Marshall zgadzał się z poprzednimi teoriami, stworzył on pojęcie "koszyka podstawowych, reprezentatywnych towarów".

1. Założenia

• Rozszerzenie rozważań na więcej niż dwa towary

• Elastyczność wymiany

1. Tezy

Dla każdego kraju można stworzyć taki koszyk i wypromować je na rynkach światowych, jako najbardziej nadające się do handlu. Koszyk podstawowych produktów może tworzyć podstawową masę towarową, która stanowi o gospodarce danego kraju, np. Polska to: szynka, bekon - to już inne kraje znały. Koszyk jest podstawą bogactwa kraju.

1. Wady i zalety

• V. Pareto jego zasługą było to, że po raz pierwszy zwrócił uwagę na popyt i podaż (opierał się na wcześniejszych teoriach)

1. Założenia

2. Tezy

Stwierdził, że na całym świecie istnieje powiązanie popytu i podaży między krajami. Porównywanie popytu i podaży jest źródłem korzyści. Sformułował teorię "system ogólnej równowagi". Polegał na tym, że popyt i podaż mają tendencję do wyrównywania się z upływem czasu. Istnieje równowaga między popytem a podażą, nie może bez przerwy trwać ten sam popyt i ta sama podaż. Trzeba badać popyt i podaż w różnych obszarach i zmieniać strategię, nie można tej samej naukowej koncepcji realizować bez końca. Bogactwo narodu trzeba budować, szukając nowych produktów i rynków zbytu oraz obserwować co się dzieje na rynkach światowych.

1. Wady i zalety

• Naberler stwierdził, że istnieje teoria obfitości zasobów

1. Założenia

• założenia wyjściowe, w których szczególną uwagą należy objąć następujące kryterium: różne wyposażenie analizowanych krajów w czynnik wytwórcze

• założenia dotyczące technicznych warunków produkcji oraz warunków wyboru konsumenta i tutaj szczególnie: poziom i relacje kosztów oraz cen kształtują się wyłącznie pod wpływem relatywnego wyposażenia w czynniki wytwórcze

• założenia dotyczące systemu funkcjonowania gospodarki narodowej i rynku międzynarodowego i tutaj szczególnie: istnieje Wolny Rynek i brak jakichkolwiek ograniczeń w handlu

1. Tezy

Uzasadnił, że czasem jest konieczność zrezygnowania z produkcji A, aby zwiększyć produkcję B, albo zrezygnować z B i przestawić się na produkcję C i przyczyną tego jest pogłębianie się specjalizacji międzynarodowej. Kraj powinien specjalizować się w takich dziedzinach, gdzie jego koszty są najmniejsze. Powiedział, że można produkować towary: liczyć krzywe substytucji i transformacji dla każdego towaru, uwzględnić koszty i wtedy dopiero podjąć decyzję co się opłaca, a co nie.

1. Wady i zalety

WSPÓŁCZESNOŚĆ (LATA 60, 70 XX WIEKU)

• Teorie neotechnologiczne

* "korzyści skali" - można czegoś wyprodukować w wielkiej skali i te produkty stają się coraz tańsze, przy każdej następnej jednostce nasze koszty spadają. Teorie neotechnologiczne dotyczą malejących kosztów produkcji i maksymalizacji zysku ze sprzedaży. Jak długo mamy popyt, tak długo nasze korzyści rosną.

• Teorie popytowo – podażowe- wiążą się z postępem marketingu.

Chodzi o to aby badać strukturę popytu i dostosowywać się do niej. Wg tych teorii opłaca się sprzedawać produkt, który jest na naszym rynku i sprzedawać produkt, który jest na innym rynku. Powinno w tej chwili pojawić się zapotrzebowanie na różnorodność produktu, lepiej zaspokojony potrzeby klientów, stwarzamy mu szerszą ofertę. Opłacalny jest jednocześnie import i export tych samych towarów. Poprzez powiększanie oferty handlowej zyskuje się przychody coraz większe. HANDEL MIĘDZYNARODOWY A WZROST GOSPODARCZY

1. Międzynarodowe przepływy czynników produkcji.

1. charakterystyka czynników produkcji podlegających obrotowi międzynarodowemu

Międzynarodowy transfer kapitału:

* w szerokim znaczeniu: - wszelki odnotowany w bilansie płatniczym, ruch kapitału poza granicą:

• odbywa się przy odpowiednim popycie i podaży,

• głównym motywem wywozu kapitału jest chęć uzyskania wyższej stopy % - zysku.

Podmioty międzynarodowego przepływu kapitału:

• przedsiębiorstwa,

• gospodarstwa domowe,

• banki komercyjne,

• budżety różnych szczebli,

• Bank Centralny (obroty kapitałowe nie są podejmowane w celu zysku, ale by osiągnąć cele związane z makroekonomiczną polityką państwa).

* w wąskim znaczeniu – przepływ kapitału podejmowany jest z motywu zysku przez podmioty gospodarcze inne niż BC.

Międzynarodowy transfer siły roboczej:

Przepływ siły roboczej – zmiana miejsca pobytu i zamieszkania na okres nie krótszy niż 1 rok.

Transfer technologii i myśli naukowo-technicznej

1) wiedza techniczno-produkcyjna w formie pisanej lub nie, tzw. czysta postać technologii, (czyli to, co mamy w głowach),

2) postać uprzedmiotowiona – w formie dóbr rzeczowych: maszyn, urządzeń, tzw. uprzedmiotowiona postać technologii, (coś, co jest namacalne).

1. przyczyny i skutki transferu czynników produkcji (kapitału, siły roboczej, wiedzy naukowo-technicznej)

   1. kapitał

Przyczyny przyciągania inwestycji zagranicznych:

• inwestycje zagraniczne stanowią impuls dodatkowego tempa rozwoju gospodarczego,

• duże międzynarodowe korporacje są w stanie relatywnie łatwo zgromadzić środki,

• inwestycje mogą łagodzić negatywne oddziaływanie przyspieszonej industrializacji (uprzemysłowienia) na bilans handlowy.

Negatywne aspekty inwestycji:

• zagrożenie pogłębiania się poziomu zadłużenia,

• niebezpieczeństwo lokowania w kraju przyjmujących inwestycje o przestarzałych technologiach, ekologicznie szkodliwych,

• inwestycje te mogą być także czynnikiem ograniczającym suwerenność kraju.

  1. siła robocza

Przyczyny migracji międzynarodowej:

• ekonomiczne – chęć uzyskania wyższego zysku, wyższej płacy,

• polityczne – emigracja po powstaniach narodowych w Polsce,

• religijne np. rozproszenie Żydów,

• ideologiczne – emigracja działaczy opozycyjnych po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce,

• rasowe- np. migracje plemion Hutu w Ruandzie.

MIGRACJE:

• na czas określony – ruch przygraniczny, praca sezonowa, migracja w celach zarobkowych,

• stały czas – kończy się zwykle zmianą obywatelstwa.

Skutki ekonomiczne migracji siły roboczej:

1) Kraj eksportujący siła roboczą:

• zwiększa możliwość produkcyjnego zatrudnienia części siły roboczej dotąd bezrobotnej (zwiększenie zatrudnienia osób tych, którzy w kraju eksportującym zostają),

• na gospodarkę tych krajów korzystnie wpływają transfery części zarobków emigrantów – szczególnie na bilans płatniczy,

• ewentualność powrotu do kraju emigrantów o podwyższonych na ogół za granicą kwalifikacjach zawodowych oraz ze zgromadzonym, tam kapitałem,

• utrata znacznej części najbardziej przedsiębiorczej siły roboczej.

2) Kraj importujący siłę roboczą:

• zyskuje pracowników (szczególnie ludzi młodych, którzy wykształcenie zdobyli w kraju macierzystym na koszt zagranicznego podatnika)

• zyskuje ‘unikatowe’ kwalifikacje

• w przypadku deficytu siły roboczej imigranci zapełniają lukę na rynku pracy,

• ponosi koszty z tytułu przystosowania imigrantów,

• ponosi społeczne i polityczne koszty ich nieprzystosowania (wzrost nienawiści do cudzoziemców, przestępczość).

Koszty przystosowania imigrantów:

• taniej płaci się za pracę,

• zmniejsza się ufność,

• niebezpieczeństwo.

  1. myśl naukowo techniczna

1. formy transferu czynników produkcji

   1. kapitał

Kryteria form przepływu kapitału:

1. Okres, na jaki następuje wywóz/przywóz kapitału:

• krótkookresowy – jeżeli okres spłaty nie przekracza 1 roku, np. kredyty handlowe, niektóre kredyty finansowe, krótkookresowe lokaty na rynku walut,

• średniookresowy – 1 do 5 lat,

• długookresowy – powyżej 5 lat (głównie inwestycje portfelowe i zagraniczne oraz inwestycje bezpośrednie).

2. Pochodzenie (kryterium własności):

• wywóz kapitału ze źródeł prywatnych – o charakterze długo- i krótkookresowym w celu osiągnięcia zysku, obejmuje wszelkie formy wywozu kapitału przez przedsiębiorstwa, banki komercyjne i osoby prywatne,

• wywóz kapitału ze źródeł publicznych- źródłem są budżety różnego rodzaju agend rządowych, budżety lokalne, a także budżety organizacji międzynarodowych (np. MFW. BŚ, MBOiR).

3. Ze względu na formę wywozu kapitału:

• lokaty na rynku walutowym – krótkookresowe lokowanie kapitału na zagranicznym rynku w formie krótkoterminowych depozytów i niektórych pap. wartościowych celem uzyskania zysku większego niż jest możliwy do osiągnięcia na rynku krajowym. Podstawą są różnice kursowe i różnice w stopach procentowych.

• kredyty handlowe – kredyty związane bezpośrednio z wymianą towarową, udzielane przez eksportera importerowi. ZYSK IMPORTERA i ZYSK EKSPORTERA – DOCZYTAĆ! Zagrożenie: brak pewności, co do przyczyn spłaty kredytu handlowego.

• inwestycje portfelowe – długookresowe lokaty w zagraniczne papiery wartościowe – zwłaszcza w akcje i obligacje. Metoda PORTFOLIO – inwestor osiągnie wyższą stopę zysku przy danym stopniu ryzyka lub daną stopę zysku przy mniejszym ryzyku, gdy dysponuje zróżnicowanym portfelem akcji (spadkowi stopy zysku części akcji będzie towarzyszył wzrost pozostałych). Czynniki, które wpłynęły na rozwój inwestycji portfelowych:

  • poprawa sytuacji gospodarczej największych krajów latynoamerykańskich,

  • liberalizacja gospodarek tych krajów,

  • niska stopa procentowa w krajach uprzemysłowionych,

  • rozwój narzędzi międzynarodowego transferu kapitału (narzędzia to: czysto techniczne, mające na celu skracanie transferu kapitału, w tym rozwój biur maklerskich; poza tym jest to pewnego rodzaju kredyt).

• kredyty finansowe – polegają na postawieniu do dyspozycji kredytobiorcy określonych środków finansowych bez ograniczeń dotyczących sposobu ich spożytkowania. Kredytów finansowych udzielają: banki komercyjne, organizacje rządowe, organizacje międzynarodowe. Stopa procentowa, po której udziela się kredytu może być stała lub zmienna. Lepiej jest zaciągnąć kredyt wg. stałej stopy procentowej, kiedy jest niestabilna sytuacja gospodarcza i wysoka inflacja. Natomiast wg. zmiennej stopy, kiedy jest stabilna sytuacja gospodarcza i niska inflacja.

Międzynarodowy kryzys zadłużeniowy(MKZ): kredyty finansowe zaciągane w latach 70-siątych. Dotyczył głównie:

• wzrostu zadłużenia sektora publicznego krajów rozwijających się jako, pożyczkobiorców wobec sektora prywatnego; krajów rozwiniętych jako pożyczkodawców (sektor publiczny zadłużył się w prywatnym, kraje rozwijające się w rozwiniętych.

• inwestycje bezpośrednie (zagraniczne inwestycje bezpośrednie =ZIB) – podejmowanie od podstaw samodzielnej działalności gospodarczej za granicą lub też przejmowanie kierownictwa już istniejącego przedsiębiorstwa np. korporacje transnarodowe (KTN)

Klimat inwestycyjny – zespół czynników decydujący o dokonywanych inwestycjach:

• klimat ekonomiczny – aktualna i przyszła sytuacja w kraju ewentualnej lokaty, poziom i stan infrastruktury, zmiany długofalowe,

• klimat administracyjny – przepisy prawne, polityka podatkowa, kontrola cen,

• klimat polityczny – zapatrywania polityczne kraju, partii rządzących,

• klimat społeczny – wszystkie uwarunkowania społeczno-ekonomiczne np. kodeks pracy.

  1. siła robocza

FORMY:

1) Kanał handlowy:

• obroty licencyjne,

• obroty towarami o wysokim stopniu intensywności technologii (hightech),

• zagraniczne inwestycje bezpośrednie, np. filie joint-ventures.

2) Kanał niehandlowy (niematerialny):

• międzynarodowy ruch ludności (wysoko kwalifikowanej kadry),

• międzynarodowe programy pomocy naukowo-technicznej, realizowane przez organizacje międzynarodowe lub przez rządy krajów,

• wymiana myśli naukowo-technicznej przez książki, czasopisma, itp.

  1. myśl naukowo techniczna

1. Pojęcie i elementy zagranicznej polityki ekonomicznej, handlowej i międzynarodowej

Zagraniczna polityka ekonomiczna - to świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą.

Funkcje

-kształtowanie okresowych stosunków politycznych,

-dbanie o bezpieczeństwo własnego państwa,

-udział w różnego rodzaju organizacjach międzynarodowych,

-kształtowanie wizerunku w świecie

Powinna być

aktywna- inicjowanie działań niepodejmowanych samodzielnie przez podmioty gospodarcze i ograniczanie działalności niekorzystnej z punktu widzenia państwa jako całości

świadoma

Cele:

• Zmiana stopnia i sposobu włączania naszej gospodarki do mpp

• Zmiana w poziomie eksportu i importu

• Zmiana struktury eksportu i importu

• Poprawa relacji między cenami eksportu i importu

• Wzmocnienie bądź osłabienie tendencji do napływów kapitałów

• Poprawa sytuacji w bilansie płatniczym kraju bądź przeciwdziałanie tym tendencjom

Krótkookresowe – stabilizacja cen, stałe dostawy surowców i energii, równoważenie BH

Średniookresowe – przeciwdziałanie ograniczeniom w HZ, przyspieszanie tempa rozwoju gospodarczego

Długookresowe (strukturalne)–zmiana w MPP, przekształcenie struktury produkcji, zmiana struktury eksportu, równoważenie BP

Zagraniczna polityka handlowa – kształtowanie przez państwo obrotów towarowych z zagranicą

Liberalizm POLITYKA WOLNEGO HANDLU

• państwo powstrzymuje się od bezpośredniego oddziaływania

• brak ceł, subwencji, ograniczeń ilościowych

• rola państwa sprowadza się do prowadzenia polityki umownej, której celem jest zapewnienie maksymalnej swobody dostępu do rynków zagranicznych.

KORZYŚCI:

• Efektywna alokacja zasobów w gospodarce światowej

• Spadek poziomu cen spowodowany faktem, że o cenach krajowych decydują koszty wytwarzania w najbardziej korzystnych warunkach

• Przyspieszenie postępu technologicznego i innowacyjnego

• Podniesienie poziomu dobrobytu poszczególnych krajów i gospodarki światowej

Autarkia gospodarcza

• dążenie państwa do ograniczenia importu artykułów niezbędnych w funkcjonowaniu danej gospodarki (które w kraju nie mogą być wytwarzane)

• eksport zaś jest dopuszczalny do finansowania (realizacji) niezbędnego importu

Protekcjonizm

• przeciwieństwo wolnego handlu

• ogranicza dostępność towarów na rynku krajowym

• obniża ogólnogospodarczą efektywność

• zmniejsza realne dochody gospodarki

• państwo wykorzystuje instrumenty ekonomiczne tak, aby osiągnąć planowane i realizowane cele ogólnogospodarcze lub polityczne

• powoduje wzrost cen na dane produkty

Instrumenty polityki handlowej

- służące państwu do oddziaływania na wszystkie podmioty gospodarcze w danym kraju

• kurs walutowy

• stopa procentowa

• polityka fiskalna państwa

• ceny

• pieniądz

• służące państwu do oddziaływania wyłącznie na podmioty uczestniczące bezpośrednio w stosunkach gospodarczych z zagranicą

• cła

• ograniczenia parataryfowe

• ograniczenia pozataryfowe

Skutki wprowadzania ceł

kraj „importera małego” – zmiany popytu nie powodują zmiany cen światowych

(nałożenia cła → wzrost ceny → spadek konsumpcji → ograniczenie importu)

kraj „importera dużego” - zmiany popytu powodują zmiany cen światowych

(nałożenie cła → wzrost ceny → spadek konsumpcji → ograniczenie importu → obniżenie cen światowych)

POZYTYWNE

• ochrona producentów krajowych

• wzrost cen towarów

• wzrost podaży krajowej

• dochód do budżetu państwa

NEGATYWNE

• wyższe ceny płacone przez konsumentów

• spadek popytu

• nieefektywne wykorzystanie zasobów

Ograniczenia parataryfowe

• subwencje (subsydia) eksportowe: bezpośrednie i pośrednie powoduje straty w wydajności; pogorszenie terms of trade

• zmienne opłaty wyrównawcze

• dumping (to polityka polegająca na sprzedaży swoich produktów za granicę po cenach niższych niż na rynku krajowym lub po cenach niższych od kosztów ich wytworzenia)

• podatki

• opłaty i depozyty importowe

• kontyngenty taryfowe

Ograniczenia pozataryfowe

• kontyngenty ilościowe

• licencje

• ograniczenia dewizowe

• umowy płatnicze

• ograniczenia administracyjne

• VER- dobrowolne ograniczenia eksportu: renta uzyskiwana przez cudzoziemców, zamiast dochód dla państwa

• VRA- dobrowolne porozumienie o ograniczeniu- to samo co VER- jest to kwota nałożona na kraj eksportujący, nie importujący, jest bardziej kosztowne dla kraju importującego niż cło; wprowadzane na żądanie importera;

WTO umożliwia stosowanie ceł, zakazane jest stosowanie narzędzi para i pozataryfowych w tym dumpingu

1. Międzynarodowe stosunki finansowe

   1. bilans płatniczy – definicja, struktura,

Bilans płatniczy:

• zestawienie wszystkich transakcji dokonywanych przez tzw. krajowych rezydentów a zagranicą w danym okresie (rok kalendarzowy)

• zazwyczaj także na koniec miesiąca

• sporządzają BC wg metodologii MFW

• składa się z:

• Rachunek bieżący

• Obroty kapitałowe i finansowe

• Saldo błędów i opuszczeń

poziom centralny

• pomoga podejmować racjonalne decyzje

poziom mikroekonomiczny

• pomaga w ocenie: ryzyka kursowego i ryzyka zmian stóp %

Struktura:

1. Rachunek obrotów bieżących (tzw. I część bilansu płatniczego)

• bilans handlowy (BH) - zestawienie wartości eksportu i importu towarów w danym okresie

• bilans usług (BU)

• zestawienie płatności z tytułu przepływu dochodów (BOM) - odsetek, zysków, dywidend

• transfery bieżące - wynagrodzenia za pracę, bieżące koszty obsługi długu zagranicznego, koszty utrzymania ambasad, renty emerytury stypendia, dary, pomoc, wpłaty na rzecz org. międzynarodowych

• niesklasyfikowane obroty bieżące (np. zakupy cudzoziemców, saldo skupu i sprzedaży walut w kantorach i kasach banku)

1. Rachunek kapitałowy i finansowy (II część BP) (KK +KD)

• Rachunek kapitałowy- saldo z tytułu transferów kapitałowych np.:

• darów środków pomocy bezzwrotnej wyraźnie przeznaczonych na finansowanie środków trwałych lub umorzeń długu

• nabywania lub zbywania aktywów niefinansowych i nieprodukcyjnych praw własności do patentów, praw autorskich, znaków handlowych itp.

• Rachunek finansowy - Aktywa i pasywa finansowe

• zagraniczne inwestycje bezpośrednie

• inwestycje portfelowe (udziałowe papiery wartościowe- akcje, dłużne papiery wartościowe – np. obligacje)

• pozostałe inwestycje
  (kredyty, zmiany gotówki w kasach banków, rachunków bieżących, lokat i depozytów oraz pozostałe należności i zobowiązania zagraniczne)

Równowaga:

• należności i zobowiązania z tytułu rozwoju działalności gospodarczej są podejmowane bez ograniczeń i nie towarzyszą im utrzymujące się przez dłuższy czas nadwyżka ani deficyt należności i zobowiązań

• z rachunkowego punktu widzenia musi być zawsze zrównoważony

• BH + BU + BOM + KK + KD + BOW = O

• z ekonomicznego punktu widzenia jest zrównoważony wtedy, gdy nie występują transakcje wyrównawcze (transakcje których celem jest zrównoważenie bilansu płatniczego)

• wg MFW w równowagą BP mamy do czynienia wtedy, gdy transakcje autonomiczne równoważą się

  1. kurs walutowy – rodzaje i funkcje, zmiany poziomu

Kurs walutowy - cena jednej waluty wyrażona w innej walucie

dwa sposoby notowania kursu walutowego:

• w Polsce – sposób amerykański (inaczej prosty lub bezpośredni) – liczba jednostek waluty krajowej potrzebna do zakupu 1 jednostki waluty obcej

• w sektorze finansowym – kurs odwrotny (europejski) – liczba jednostek waluty obcej potrzebna do nabycia jednostki waluty krajowej

Rodzaje:

kurs krzyżowy (cross rate):

• kurs dwóch walut w stosunku do waluty trzeciej

• np. znając kurs PLN do euro i PLN do $ możemy określić kurs dolara do euro

Funkcje:

• cenotwórcza – umożliwia przeliczeni ceny towaru zagranicznego na walutę krajową

• informacyjna – dostarcza informacji potrzebnych do podjęcia decyzji o zakupie

Zmiany:

wahania kursu mają wpływ na pojedyncze podmioty gospodarcze, ale również na całą gospodarkę

• aprecjacja – wzrost wartości waluty krajowej wobec waluty obcej

• deprecjacja – spadek wartości waluty krajowej wobec waluty obcej

jeśli wynika z decyzji władz – rządu lub BC

dewaluacja lub rewaluacja

1. rynek walutowy – charakterystyka, uczestnicy, rodzaje transakcji na rynku walutowym

Rynek walutowy:

• rynek, na którym gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i banki przeprowadzają transakcje kupna i sprzedaży walut zagranicznych

• rynek, na którym przeprowadzane są transakcje kupna i sprzedaży środków pieniężnych zdeponowanych na rachunkach bieżących (jest to większość bazy monetarnej danego kraju – M1)

Charakterystyka

• największy i najbardziej płynny rynek na świecie (skala obrotów)

• obroty przekraczają zdecydowanie wielkość konieczną do przeprowadzenia międzynarodowych transakcji handlowych

• wynika to z działań tzw. spekulantów walutowych, dążących do uzyskania zysków przy wykorzystaniu istniejących różnic w kursach krzyżowych

• jest rozproszony

Uczestnicy

• banki komercyjne

• niebankowe instytucje finansowe

• banki centralne

Rodzaje:

• natychmiastowe

• zawarcie takiej transakcji oznacza, że jej dostawa następuje „natychmiast” (w praktyce na drugi dzień roboczy po zawarciu transakcji)

• kurs walutowy ustalony w takiej transakcji nosi nazwę kursu bieżącego

• większość takiej transakcji zawierana jest na rynku międzybankowym (głównie z powodu kwoty takiej transakcji – min. 2-5 mln $)

• terminowe

• dostawa waluty następuje w określonym czasie w przyszłości, lecz po kursie ustalonym w momencie zawierania transakcji

• rynki, na których dokonywane są takie transakcje to: rynek kontraktów forward, rynek kontraktów futures

• główny uczestnik terminowego rynku walutowego to banki komercyjne

• czyni to dla zysku – m.in. pobierając prowizje lub spekulując w transakcjach futures

• aby spełnić wymagania organów kontrolnych zawierają transakcje zabezpieczające

• rodzaje transakcji terminowych:

• transakcje typu forward

• polegają na sprzedaży lub zakupie określonej ilości waluty obcej, przy czym dostawa waluty następuje w określonym momencie w przyszłości

• cena (kurs) jest ustalana w momencie zawarcia kontraktu (kurs terminowy, forward)

• na rynku terminowym waluty sprzedawane są najczęściej na
  1, 3 lub 12 m-cy

• wiele transakcji jest dopasowywanych do potrzeb kontrahentów – tzw. transakcje OTC (over the counter

• transakcje typu futur es

• podobnie jak forward zabezpieczają przed ryzykiem wynikającym z niekorzystnej zmiany kursu walutowego

• polegają na zakupie bądź sprzedaży określonej ilości waluty obcej po cenie (kursie) ustalonej w momencie zawarcia kontraktu z dostawcą w przyszłości

• opcje walutowe

• instrument dający jej właścicielowi prawo, lecz nie obowiązek, sprzedaży bądź zakupu określonej ilości waluty obcej w określonym czasie i po cenie ustalonej w dniu zawarcia kontraktu:

• opcja kupna (call option)

• opcja sprzedaży (put option)

• Kurs wykonania – kurs po jakim właściciel opcji ma prawo do realizacji kontraktu

• zakup opcji – zakup ubezpieczenia przeciwko niekorzystnej zmianie kursu walutowego: opcja kupna - przed deprecjacją waluty krajowej, sprzedaży – przed aprecjacją

• transakcje typu swap

• swap walutowy pierwszego rodzaju – polega na wymianie prze strony kontraktu określonych kwot w różnych walutach w wyznaczonym terminie, przy czym strony zobowiązują się do dokonania transakcji odwrotnej w jeszcze późniejszym terminie, po z góry wyznaczonym kursie

• swap walutowy drugiego rodzaju – kontrakt zobowiązujący strony do wymiany płatności odsetkowych od okr. kapitału w dwóch różnych walutach przez z góry ustalony okres oraz do wymiany samego kapitału w dniu wygaśnięcia kontraktu

• swap procentowy – wymiana płatności odsetkowych od okr. sumy w tej samej walucie,

• zabezpieczające: Transakcje forward i typu swap - zabezpieczające

• spekulacyjne: Transakcje futures oraz opcje – to głównie transakcje spekulacyjne

  1. czynniki określające poziom kursu walutowego i stabilizacja kursu walutowego (proces i polityka dostosowawcza)

Kształtowanie się kursów:

• w długim okresie

• najistotniejsza i najstarsza teoria wyjaśniająca kształtowanie się kursu walutowego – teoria parytetu siły nabywczej (purchasing power parity, PPP),

• kurs walutowy odzwierciedla stosunek siły nabywczej walut dwóch krajów; siła nabywcza danej waluty zależy natomiast od poziomu cen w tych krajach

• P = S _PLN/EUR x P*

• wzrost cen w kraju spowoduje deprecjację waluty krajowej

• wzrost poziomu cen za granicą spowoduje aprecjację waluty krajowej

• sformułowana przez uczonych z uniwersytetu w Salamance już w XVI w.

• współcześnie wprowadzona do ekonomii przez szwedzkiego ekonomistę Cassel’a

• podstawę PPP stanowi prawo jednej ceny (law of one price) jeśli dwa kraje produkują identyczne dobro, a koszty transportu i bariery handlowe są niewielkie, wówczas cena tego dobra powinna być taka sama w obu krajach

• krótkim okresie (głównie czynniki koniunkturalne)

• Czynniki wpływające na kurs walutowy w dł. okresie

• bariery handlowe

• istnienie dóbr nie będących przedmiotem wymiany międzynarodowej

• preferencje konsumentów

• wydajność pracy