PEDAGOGIKA WCZESNOSZKOLNA- DYSKURSY, PROBLEMY, ROZWIĄZANIA

1. Dom i szkoła są jednością wtedy, kiedy są środowiskiem życia tworzących je ludzi. Myślenie o wartościowej edukacji dzieci powinno się rozwijać w nawiązaniu do koncepcji współpracy rodziców ze szkołą w szerszej perspektywie. Współpraca szkoły ze środowiskiem ma być korzystna dla dziecka, szerszej społeczności, rodziny i miejscowego samorządu, wszystkich mieszkańców tworzących społeczną okolicę szkoły i ją samą, jeżeli działa, jako instytucja uspołeczniona, „nasza”, dla społeczeństwa.

2. Partnerstwo- (z łac. Pars- część), forma stosunków społecznych, relacja osób i grup, przebiegającą w określonych warunkach; powiązanie pewnych jednostek ze sobą, które we współdziałaniu (bez niego partnerstwo nie istnieje) dążą do wypracowania określonego celu.

3. Jan Szczepański- Partnerstwo = wspólny cel, dobrowolność udziału i względna równość udziału, względna równość partnerów, dążenie do określonej korzyści lub dzieła, określenia obowiązków, regulacja prawna i moralna stosunku, zobowiązanie do lojalności”

4. Warunki powstania partnerstwa wg Juliana Radziewicza:

1) potrzebne są, co najmniej dwie osoby,

2) akceptacja drugiej osoby,

3) wzajemne zaufanie partnerów,

4) sfera wspólnych celów i wartości,

5) wymiana dóbr (życzliwość, pomoc, rada, wzajemne dzielenie sukcesów i porażek)

1. Partnerstwo edukacyjne- jest to partnerstwo, którego głównym celem jest edukacja; partnerstwo edukacyjne jest też ideą organizującą współpracę szkoły z domem oraz nauczyciela z rodzicami uczniów

2. Partnerstwo edukacyjne można określić, jako:

• rodzaj spółki, w której partnerzy, ustaliwszy warunki współdziałają, realizując wspólne cele związane z edukacją

• interaktywną formułę, rodzaj relacji, wzajemnego wpływu, jaki wywierają na siebie poszczególne jednostki oraz środowiska edukacji

• Wspólnotę

1. Partnerstwo edukacyjne, jako wspólnota to kapitał społeczny, który odnosi się do cech społecznego zorganizowania, takich jak sieci, normy i społeczne zaufanie, ułatwiających – ku korzyści wszystkich zaangażowanych stron – koordynację i współpracę. To umiejętność łączenia się w grupy i wykorzystywania całego potencjału wiedzy i możliwości, jaki się tworzy, przesądza o postępie i społecznym rozwoju.

2. Można powiedzieć, że partnerstwo edukacyjne kształtuje wspólnotę o określonym charakterze- wspólnotę lokalną, gdyż odnosi się do lokalnych przestrzeni i jest rozumiane, jako forma stosunków społecznych.
   
   Wspólnotą lokalną jest „bogata sieć społecznych interakcji i więzi wytworzonych w procesie umożliwiającym osiągnięcie poczucia wspólnych wartości, symboli, tradycji, przy równoczesnej świadomości odrębności i chęci współdziałania”

3. Kazimierz Przyszczypkowski, rozpatrujący w swoich rozważaniach nad edukacją dla demokracji różnice pomiędzy kapitałem ludzkim i kapitałem społecznym,staje się polskim prekursorem w tej dziedzinie.

• Kapitał ludzki postrzegany, jako produkt edukacji związany jest z poziomem wykształcenia i ogółem umiejętności człowieka w zakresie samoorganizowania się.

• Kapitał społeczny, będący częścią ludzkiego, buduje się, wykorzystując „zdolność łączenia się w grupy dla realizacji założonego celu”

1. Partnerstwo edukacyjne wg badacza Alistaira Macbetha- relacja, łączącą w szczególności rodziców i nauczycieli uczących ich dzieci, w której wartością jest wspólny cel i prowadząca do niego współpraca.

2. Edukacyjne partnerstwo w myśl Joyce L. Epstein- to swoiste przymierze rodziny, szkoły oraz najbliższego im społecznego otoczenia w celu osiągnięcia przez dziecko maksimum jego możliwości rozwojowych. Teoria bazuje na zależności pomiędzy postrzeganiem dziecka jako, ucznia oraz jako członka otaczającej go społeczności – rodziny, sąsiadów, najbliższego środowiska.

3. Coleman przekonuje, że rozwój społeczny oraz rozwój społeczności lokalnych następuje w bezpośrednim związku z kształtowaniem się partnerskich relacji pomiędzy szkołą i jej środowiskiem: rodzinami i grupami społecznymi, z których wywodzą się uczniowie, przedstawicielami lokalnego samorządu, biznesu, mieszkańcami najbliższego otoczenia, tworzącymi jego kulturę

4. Kapitał społeczny- rezultaty interakcji rodziny, szkoły i członków wspólnoty, wzrasta on gdy grupy te współpracują ze sobą

5. Klasyfikacja typów współdziałania rodziny, szkoły i społeczności lokalnej wg Epstein:

• Rodzicielstwo- obejmuje aktywności prowadzące do wzajemnego zrozumienia ról, szkoła stara się zrozumieć rodziców, a rodzice potrzeby ucznia, np. Sugestie dotyczące warunków domowych wspierających uczenie się, warsztaty, prezentacje multimedialne, Edukacja rodziców i inne kursy dla dorosłych.

• Komunikacja- przebiega w dwóch układach: szkoła – dom, dom – szkoła, jednak szkoła ma być bardziej aktywna, ma zapraszać do współpracy np. spotkania z rodzicami, informacje o pracy ucznia, dzienniczki ucznia.

• Wolontariat- jak rodzice mogą wzbogacić szkolne środowisko edukacyjne poprzez swoją wiedzę i umiejętności, jak mogą służyć uczniom i nauczycielom, wspierając ich pracę np. centrum rodzinne, ankiety, klasowi rodzice, telefoniczne drzewko

• Nauka domowa- o jej zakresu zaliczają się tzw. prace domowe oraz wszelkie aktywności o charakterze edukacyjnym, które dziecko podejmuje w towarzystwie np. Informacje dla rodzin dotyczące umiejętności ucznia oczekiwanych w każdej klasie i w zakresie każdego przedmiotu, Rozkład prac domowych skłaniający ucznia do dyskusji

• Współzarządzanie- uczestnictwo rodziców w podejmowaniu decyzji, dotyczących uczniów i szkoły; realizacja praw i obowiązków rodziców, zachodząca na poziomie organizacyjnym np. rada rodziców, rada szkoły

• Współpraca z gminą- doprowadza do wspólnotowych form życia społecznego i korzystnych przekształceń rzeczywistości np. Informacja o zajęciach o charakterze edukacyjnym organizowanych w gminie, wraz z wakacyjną ofertą dla dzieci i młodzieży.

1. Uspołecznienia szkoły- rozumienie szkoły, jako wspólnoty złożonej z osób i grup powiązanych ze sobą celami, wartościami itp; które związane jest z kształtowaniem systemu demokratycznego.

2. Koncepcja szkoły uspołecznionej Jana Bystronia- to szkoła bez podmiotowości, całkowicie funkcjonalna, podporządkowana i podobna do środowiska, w którym działa, zaspokajająca jego potrzeby, służąca społeczeństwu i odwzorowująca jego strukturę i funkcjonowanie, wychowuje człowieka uspołecznionego

3. W okresie panowania socjalistycznego porządku rozwijały się w Polsce równocześnie dwa przenikające się wzajemnie modele:

• Model szkoły środowiskowej, propagowany głównie za sprawą Ryszarda Wroczyńskiego, który dążył do objęcia wpływów wychowawczych na dziecko

• Model szkoły otwartej, rozwijany przede wszystkim przez Aleksandra Kamińskiego (w nawiązaniu do idei Floriana Znanieckiego), który koncentrował się na tworzeniu z niej instytucji ustawicznego kształcenia, miała być miejscem edukacji formalnej (instytucjonalnej edukacji w ramach systemu oświatowego)

1. Uspołecznienie szkoły dzisiaj wiąże się, jak nigdy w przeszłości, z naciskiem na udział rodziców w jej życiu, jednak jest to tylko piękna teoria, gdyż w praktyce jest inaczej- w związku z tym zagadnienie partnerstwa edukacyjnego lokuje się w obszarze pedagogiki krytycznej.

2. „Przezroczysta szkoła”- oznacza, że szkoła nie ma tajemnic wobec zewnętrznego świata i jest otwarta;

• Termin „przezroczystość” (ang.: transparent) wprowadził do pedagogiki Jerold Bauch, amerykański badacz relacji rodzice–szkoła (Bauch, 1997).

• Bauch zaproponował komputerowo-telefoniczny system połączeń szkoła–dom. Nauczyciele po skończonych zajęciach nagrywają najistotniejsze informacje (tematyka zajęć, praca domowa, materiały, wydarzenia itp.), a rodzice łącząc się ze szkołą telefonicznie, wysłuchują ich jak z automatycznej sekretarki

• Rodzice mają niezbywalne prawo uczestnictwa i wpływu na to, co ma miejsce w szkole, dostają kompetentne wsparcie dla swoich działań wobec dziecka, wychodzenie poza szkolne mury, inicjowanie licznych i trwałych więzi z lokalną społecznością, korzystanie z mediów, szkoła otwiera się na potrzeby środowiska lokalnego, kształtuje kompetencje komunikacyjne i krytyczne, rozwija umiejętności empatyczne.

1. „Elastyczna szkoła”- środowisko domu, jako przestrzeń edukacji.

• Koncepcja nauczania elastycznego Rolanda Meighan, znaczy „dającego rozciągać się” na inne miejsca, programy, metody i formy edukacji oraz odmienne role pełnione przez poszczególne podmioty uwikłane w jej proces

• Podmiotowość jednostki, jej samosterowność w dążeniach rozwojowych wyznacza kształt relacji międzyludzkich. Podmiotowość przejawiająca się w partnerstwie uczniów, nauczycieli, rodziców prowadzi każde z nich do rozwoju. Wydaje się, że uświadomienie sobie tych zależności (podmiotowość– indywidualizacja – partnerstwo – rozwój) stanowi warunek swobodnej „elastyczności” w działaniach potencjalnych partnerów w edukacji

• Z tą ideą wiąże się zamysł home schooling, edukacji domowej- wiele praktykujących ją rodzin wspiera się wzajemnie, tworząc internetowe fora samopomocy

1. Koncepcja szkoły, jako interprofesjonalnej wspólnoty- współpraca pomiędzy nauczającym i wspierającym personelem szkoły a rodzicami. To dyskusja przede wszystkim o kształceniu nauczycieli do współpracy z szerszym otoczeniem.

• Koncepcja pedagogiki kolektywnego działania Josepha Kahne- szkoły powinny stawać się miejscami przenikania się poszczególnych specjalności służących dziecku i rodzinie, miejscami wielospecjalizacyjnej praktyki dokonującej się w warunkach porozumienia i współpracy.

• Z jednej strony chodzi o współdziałanie badaczy szkolnego życia oraz jego bohaterów, z drugiej – o codzienną praktykę, w której nauczyciele współpracują jeden z drugim oraz z instytucjonalnym otoczeniem i środowiskiem społecznym szkoły

• Co-teaching, jako hasło amerykańskiej reformy, wiąże się z ideą interprofesjonalnej wspólnoty, w której edukacja uczniów angażuje liczne grono dorosłych z jego szkolnego i pozaszkolnego otoczenia, niekoniecznie nauczających; podstawą jest tu rozumienie edukacji.

• Sieć wsparcia przebiegającego w ramach współpracy- polską koncepcję spirali życzliwości, stworzoną przez Stanisława Kawulę

1. Kategorie, wyraźnie organizujące myślenie o nauczycielach i innych osobach mających je kreować, a tym samym – o kształceniu, które ma przygotowywać do spełniania tego zadania:

• Kontekstowość- kategoria skupiająca ujęcia eksponujące znaczenie kontekstu, którym po pierwsze kształtują się relacje, m.in. nauczyciel – rodzice uczniów, szkoła – rodzina – lokalna społeczność, po drugie – funkcjonuje system społeczny z wszystkimi tego politycznymi konsekwencjami.

• Postawa wobec dzieci, rodzin i ich życia- kategoria mieszcząca charakterystyczne podejścia nauczycieli do osób, w których powinni zobaczyć swoich partnerów oraz do ich życia postrzeganego jako część kontekstu. Można powiedzieć, że powinnością nauczyciela jest stawać się uczniem swoich uczniów, uczyć się ich kultur, uwarunkowań, w których żyją, stylów uczenia się, języków i sposobów rozumienia rzeczywistości.

• Orientacja na partnerstwo- skupia kreowane perspektywy, ukazuje kierunki i tendencje rozwojowe w tym zakresie. Z ich analizy wynika przede wszystkim, że rozwój partnerstwa szkoły, rodziny, społeczności, a także doskonalenie programów kształcenia nauczycieli powinno następować w bliskim związku

1. Nauka domowa nie oznacza konkurencji dla szkoły. Wydaje się, że rodzic uczący własne dziecko w domu może i powinien pracować w przymierzu z nauczycielem, ze szkołą. Dążenie do ukształtowania podstaw takiego przymierza wiązać się powinno z:

• Postawą nauczycieli, którzy szanowaliby w rodzicach pierwszych nauczycieli swoich uczniów, osoby pragnące wspierać pracę uczących dla dobra dziecka oraz samodzielnych edukatorów, od których mogliby czerpać inspiracje,

• Postawą rodziców, w oczach, których nauczyciele byliby cenionymi, kompetentnymi doradcami, pobudzającymi i inspirującymi rodziców edukatorów, przewodnikami w gąszczu technik przekazu informacji, kształtującymi umiejętność krytycznego osądu.

Część II Oblicza szkolnej socjalizacji

1. W rozumieniu tradycyjnej pedagogiki szkoła ma kształcić i wychowywać. Jednakże taka wiara w możliwość precyzyjnego regulowania rozwoju intelektualnego i tożsamościowego ucznia, mimo że wciąż obecna jest w dzisiejszej szkole, stanowi wyraz naiwnego optymizmu pedagogicznego

2. Socjalizacja odnosi się do ogółu warunków fizyczno-społecznych, w których funkcjonuje podmiot, natomiast wychowanie obejmuje wąski celowy zakres relacji wychowawca-wychowanek. Termin „socjalizacja” jest najczęściej traktowany zamiennie z terminem „uspołecznianie” bądź „uspołecznienie”.

3. W precyzowaniu pojęcia socjalizacji wyróżnia się dwie tendencje:

• Teoretyczno- specjalistyczną – sposób oglądu procesu socjalizacji wynika z przyjętej orientacji teoretycznej, np.: funkcjonalizmu, teorii konfliktu, interakcjonizmu symbolicznego

• Scalająco-uniwesalistyczną- dokonuje się próby godzenia wielu orientacji teoretycznych i formułowania ujęć scalających różne podejścia np. propozycja Klausa Hurrelmana (procesu socjalizacji jest rozwój osobowości jednostki w stale przeobrażającej się rzeczywistości społecznej.)

1. W zależności od przyjętego kryterium możliwa jest różna typologia oddziaływań socjalizujących:

• Ze względu na źródła socjalizacji (możliwe układy społeczne, w których ten proces przebiega)

• Socjalizacja rodzinna

• Rówieśnicza

• Szkolna

• Wiejska

• Miejska

• Zawodowa

• Ze względu na fazy socjalizacji:

• Socjalizacja pierwotna- obejmuje wczesne dzieciństwo i dokonuje się głównie w rodzinie przez bliskie osoby, z którymi dziecko się utożsamia; polega na przyswajaniu języka i przejmowaniu podstawowych wzorów zachowań społecznych

• Socjalizacja wtórna- obejmuje dzieci starsze, młodzież i całe dorosłe życie człowieka; przebiega w instytucjach społecznych takich, jak: szkoła, uczelnia,, zakład pracy oraz w różnych grupach społecznych, jednostka odkrywa, że reguły według których działa, powinny być zgodne nie tylko z tym, co wyznaczają jej najbliższe osoby, ale także z regułami ogólnie przyjętymi w społeczeństwie (mówią o tym Peter L. Berger i Thomas Luckmann)

• Ze względu na efektywność (dotyczy socjalizacji instytucjonalnej. Ocenia się poziom oddziaływań socjalizacyjnych i bierze się pod uwagę zakres nabytych w nich kompetencji):

• Od niskiego ku wysokiemu

• Od przyjętej normy ku patologii

• Socjalizacja w instytucjach jest traktowana zawsze, jako proces społecznie pożądany i właściwy, pozwalający w przypadku niepowodzenia określać drogę re-socjalizacji jednostki.

• Ze względu na życiowe uczestnictwo jednostki (wg Jerzego Modrzewskiego)

• Adaptacyjna- odnosi się do nabywania kompetencji uczestnictwa w danej grupie społecznej (np. pierwsze dni w szkole)

• Specjalizująca, edukacyjna- nastawiona na nabywanie i doskonalenie określonych kompetencji potrzebnych do pełnienia różnych ról społecznych

• Identyfikacyjna- zależności od warunków społecznych blokuje lub wzmacnia już posiadane przez jednostkę kompetencje do realizacji określonych ról

• Renonsacyjna, degradująca- polegającą na wycofywaniu jednostki z ról i form aktywności dotychczas pełnionych

• Jak podkreśla Modrzewski, wyróżnione rodzaje socjalizacji nie są ściśle przypisane kolejnym stadiom życia człowieka, ale mogą przebiegać jednocześnie.

1. Trzy wielkie grupy ujęć teoretycznych rozpatrujące procesy socjalizacyjne:

• Strukturalny funkcjonalizm- rozpatrywanie ludzkiego działania, struktur i faktów społecznych wyłącznie w kontekście porządku społecznego np. relacje szkoły ze społeczeństwem

• Teorie konfliktu- skupiona jest na identyfikowaniu i wyjaśnianiu sprzeczności i konfliktów obecnych w społeczeństwie podzielonym na dominujących i zdominowanych np. procesy szkoły na poziomie indywidualnych działań

• Interpretatywistyczna- zainteresowana ocenianiem i interpretowaniem ludzkich działań w życiu codziennym.

1. Socjalizacja w podejściu funkcjonalno-strukturalnym:

• Początki tego stanowiska badawczego wiąże się z pracami Emilia Durkheima. Do czołowych przedstawicieli należeli Robert K. Merton, Alfred R. Radcliffe-Brown, główne zaś podstawy teoretyczne tego kierunku sformułował Talcott Parsons.

• Funkcjonaliści widzieli społeczeństwo, jako spójną całość, organizm, w którym każdy element ma swoje określone miejsce i pełni ważne funkcje. Sprawne funkcjonowanie wszystkich narządów i układów jest warunkiem zdrowego działania i trwania całości

• Celem oddziaływań socjalizujących jest „wyrabianie w jednostce poczucia obowiązku i umiejętności koniecznych do pełnienia w przyszłości ról dorosłych

• Podstawowymi warunkami organizacji życia jest społeczne zróżnicowanie ról (stratyfikacja) i jej społeczna akceptacja. Solidarność społeczna ma zapewniać równowagę systemu społecznego. Jednostka, poprzez optymalne wypełnianie przyjmowanych ról, przyczynia się do stabilizacji sytemu i zaspokaja swoje potrzeby

• Akcent na odejście od indywidualizmu i podporządkowanie zachowania jednostki ogólnym wymogom, przedstawiając wizję bezkonfliktowego społeczeństwa podległego kontroli

• Selekcyjna funkcja szkoły, gdyż różnicuje ona dzieci w zależności od uzyskiwanych osiągnięć edukacyjnych. Najistotniejszym czynnikiem decydującym o przebiegu szkolnej kariery dziecka jest iloraz inteligencji

• Rozumienie rozwoju jednostki: musi on być dopasowany do dynamicznie rozwijającego się społeczeństwa przemysłowego, którego podstawą są dobrze wykształcone i sprawnie działające.

1. Socjalizacja w teoriach konfliktowych

• Pierwotnym źródłem są ustalenia koncepcyjne Karola Marksa, Maxa Webera i Georga Simmla

• Konflikty stanowią podstawową cechę życia społecznego i uwidaczniają się na styku interesów różnych grup społecznych, zawodowych, etnicznych itp.

• Teoria reprodukcji kulturowej Pierre’a Bourdieu- zasadza się na pojęciu „habitusu”, oznaczającym system schematów percepcji otaczającego jednostkę świata, według którego jednostka ta myśli i działa

• Przemoc symboliczna polega na narzucaniu znaczeń przez kulturę dominującą w taki sposób, że zdominowani traktują te znaczenia, jako jedyne i prawomocne, i jednocześnie nie uświadamiają sobie rzeczywistych mechanizmów społecznych będących podstawą siły klasy dominującej

• Kody językowe wg Bernsteina: ograniczonego- właściwy klasie robotniczej, jest deprecjonowany w szkole i rozwiniętego- wykorzystywany głównie przez klasę średnią społeczeństwa.

• Teoria oporu (Henry Giroux i Peter L. McLaren)- kultura nie stanowi prostego odbicia ekonomicznego podziału na dominujących i zdominowanych lecz jest terenem walką o uzyskanie prawomocności, kategoria władzy jest w tej teorii traktowana, nie jako monolityczny wyraz dominacji, ale także akt oporu. Celem szkoły jest nieść wyzwanie dla porządku społecznego, dla rozwijania i promocji jego imperatywów demokratyzacji

• W ujęciu konfliktowym socjalizacja w szkole ma wymiar zdecydowanie negatywny: 

- Traktowanie socjalizacji jako determinującej zachowanie człowieka

- Koncentracja na interesie klas dominujących poprzez przemoc symboliczną

- zniewolenie mentalne uczniów z klas zdominowanych i kształtowanie „fałszywej świadomości”

1. Grupa ta skupia wiele różnych doktryn, do których należą między innymi: interakcjonizm symboliczny, fenomenologia, etnometodologia. Za ich podstawowe źródło teoretyczne uznaje się myśl George’a Herberta Meada, a także George’a Simmla, Edmunda Husserla, Alfreda Schütza i in.

2. Blumer wskazał, że znaczenia społeczne mają trzy wymiary:

• Wymiar poznawczy- wiedzę o obiekcie, jako źródło praktycznych interpretacji znaczenia przez osobę społeczną

• Wymiar komunikacji- wymianę znaczeń przez osoby społeczne

• Wymiar konstruowania ludzkiego środowiska znaczących obiektów poprzez działania, interakcje i przedsięwzięcia zbiorowe

1. Interakcjonizm społeczny wyznacza podejście do socjalizacji, które można uznać za charakterystyczne dla wszystkich teorii określanych łącznie, jako interpretatywne; socjalizacja łączy się z aktywnością podmiotu. Socjalizację określa się w tym nurcie, jako uczenie się, jak rozumieć reguły »gry«, w które grają ludzie i społeczeństwo, i jak w tych grach uczestniczyć; jednostki to wolne podmioty dokonujące samodzielnych wyborów. Najważniejsze w nabywania tożsamości są kompetencje komunikacyjne rozwijane poprzez uczestnictwo w interakcjach społecznych

2. Cechy socjalizacji w podejściu interpretatywnym:

• Rezygnacja z poszukiwania uniwersalnych praw wyznaczających przebieg życia społecznego na rzecz rozpoznawania reguł interakcji ludzkich dziejących się w określonym czasie i kontekście

• Koncentracja na podmiocie, jego indywidualnych odczuciach i przyczynach działania

• Kształtowanie umiejętności językowych do uczestniczenia w interakcjach

1. Ujęcia socjalizacji są zróżnicowane w zależności od przyjętej koncepcji natury człowieka

2. Klasyfikacja teorii socjalizacji, biorąc pod uwagę stopień udziału czynników zewnętrznych i aktywności własnej podmiotu wg Kowalika:

a) zakładające nieograniczoną determinację przyczynowo-skutkową zachowania

b) zakładające ograniczoną determinację przyczynowo-skutkową oraz

c) zakładające funkcjonalną determinację zachowania

• Podział ten odpowiada głównym orientacjom w psychologii, tj. teorii behawioralnej, poznawczej i humanistycznej

1. . Behawioralne ujęcie socjalizacji (Burrhus Skinner) - gdy przyjmuje się ścisłą zależność przyczynowo-skutkową pomiędzy czynnikami zewnętrznymi a efektami socjalizacji; zachowanie człowieka jest odwzorowaniem struktury i dynamizmu środowiska.

2. Cechy socjalizacji w ujęciu behawioralnym:

• Dążenie do osiągania przez uczniów zachowań wzorcowych

• Ustawiczna, wieloaspektowa kontrola działań dziecka i stałe porównywanie z przyjętą normą

• Traktowanie nagrody i kary jako najskuteczniejszych metod oddziaływania

1. Nauczyciele koncentrują się na podawaniu gotowych wzorów zachowań: przepisu roli ucznia, dziecka, kolegi. Ich działania wzmacniane są przez treść lektur i czytanek szkolnych, gdzie ukazywane są czarno-białe postaci i zawsze znajdzie się dziecko, które wie, jak należy postąpić właściwie, socjalizacja nie przyznaje uczniowi prawa do błędu

2. Podejście humanistyczne (Carl Rogers i Abraham Maslow)- wskazuje na funkcjonalną determinację zachowania jednostki podległej procesom socjalizacji; koncentruje się na subiektywnych przeżyciach i doświadczeniu oraz udzielaniu pomocy w wykorzystaniu potencjału rozwojowego.

3. Wg Rogersa- Każda jednostka jest niepowtarzalna, potrzebuje uznania i akceptacji ze strony innych członków społeczeństwa; bezwzględne zaufanie do uczniów, którzy zaopatrzeni są w naturalne tendencje, silny nacisk na własne doświadczenie jednostki, samopoznanie i samoakceptację, które to procesy stanowią warunek rozwoju

4. Wg Maslowa podstawowym czynnikiem rozwoju jest poznanie motywów własnego działania. Zgodnie z jego koncepcją człowiekiem kierują dwa rodzaje motywów:

• Niedoboru- uruchamiane przez brak czegoś i skoncentrowane na redukcji napięć oraz wzrostu,

• Związane z realizacją potrzeb rozwijania samego siebie i zaspokajania własnych pragnień i możliwości

1. Cechy socjalizacji w podejściu humanistycznym:

• Koncentracja na zaspokajaniu podstawowych potrzeb dziecka, głównie bezpieczeństwa

• Koncentracja na tworzeniu różnorodnych „okazji”, „szans” dla rozwoju

• Akcentowanie samopoznania i kształtowania pozytywnej samooceny

• bazuje na założeniach o potencjalnych zdolnościach jednostek do zdrowego i twórczego rozwoju

1. (Bruner, Neisser, Piaget) Wskazuje się na ograniczoną determinację czynników socjalizacyjnych, przyjmuje się, że wcześniej ukształtowane właściwości psychiczne jednostki modyfikują oddziaływania socjalizacyjne.

2. Zwolennicy tego podejścia traktują człowieka, jako podmiot twórczy, zdolny do kreacji siebie samego i swojego zewnętrznego środowiska. Podstawą kontaktów modyfikujących ludzkie zachowanie staje się „celowe wychowanie i autokreacja, czyli formowanie siebie według własnego projektu”

3. Teoria uczenia się społecznego Alberta Bandury- podstawowym sposobem socjalizacji, czyli nabywania przez ludzi umiejętności i zachowań społecznych, jest modelowanie. Polega ono na obserwacji zachowań innych i wykorzystywaniu tych obserwacji w późniejszym zachowaniu. Motywację do naśladowania innych wzbudzają trzy rodzaje podniet: Bezpośrednie, zastępcze, dostarczane przez samego siebie

4. Cechy socjalizacji w ujęciu poznawczym:

• przyjęcie dialogu jako podstawy komunikacji

• przyjęcie metody zadaniowej, oddziaływań grupowych i modelowania

• stwarzanie uczniowi szerokiego pola decyzyjnego, samodzielność w formułowaniu opinii

• tworzenie środowiska uczącego – sprzyjającego badaniom

1. Socjalizację w podejściu poznawczym charakteryzuje poszukiwanie równowagi pomiędzy potencjałem rozwojowym dziecka, a propozycją edukacyjno-socjalizacyjną.

2. Dziewczynki z reguły są pracowite, podporządkowujące nauczycielom itp. ale są nastawione na zdobywanie dobrych ocen a nie wiedzy, natomiast chłopcy nie mają pozytywnego nastawienia do szkoły i odwrotnie do dziewczynek muszą stawiać na swoją błyskotliwość

3. Od dziewczynek oczekuje się zajmowania pierwszych ławek w klasie, bo są niby bardziej proszkolne

4. dziewczęta, a nie chłopcy, są traktowane instrumentalnie, jako potencjalne narzędzia katalizowania agresji pojawiającej się w szkolnych relacjach. Np. sadzenie parami chłopiec- dziewczynka

298