DYREKTYWA ONZ W ŚWIETLE OCHRONY KONSUMENTA

Przełomowym wydarzeniem dla rozwoju ochrony konsumentów, stały

się Wytyczne Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych w sprawie ochrony

konsumentów z 1985 r. Biorąc pod uwagę interesy i potrzeby konsumentów we

wszystkich krajach, zwłaszcza w krajach rozwijających się, uznając, że konsumentów

różnicują warunki ekonomiczne, poziomy edukacji i możliwości nabywcze,

konsumenci powinni mieć prawo swobodnego dostępu do bezpiecznych towarów i

usług nie zagrażających ich zdrowiu i życiu, a także prawo do promowania właściwego,

równomiernego i stałego rozwoju gospodarczego i społecznego.

Wytyczne dla ochrony konsumentów mają następujące cele:

• tworzenie i rozpowszechnianie metod działania sprzyjających zaspokojeniu potrzeb i

• pragnień konsumentów, popieranie wzrostu etyki producentów i sprzedawców, pomoc

• w zwalczaniu nieuczciwych praktyk biznesu dotykających konsumentów zarówno na

• szczeblu krajowym, jak i międzynarodowym, ułatwienie rozwoju niezależnego ruchu

• konsumenckiego, rozszerzenie międzynarodowej współpracy w dziedzinie ochrony

• konsumentów, popieranie takiego rozwoju gospodarczego, który zapewni konsumentom

• większy wybór towarów i usług przy niższych cenach.

Nie ulega wątpliwości, iż poszukując kształtu modelu ochrony konsumenta należy zarówno ze względów merytorycznych, jak i formalnych, posiłkować się „Wytycznymi” ONZ. Dokument ten ma bowiem następujące ważne cechy:

• pochodzi od organizacji zrzeszającej prawie wszystkie państwa świata,

• rezolucję przyjęło Zgromadzenie Ogólne ONZ jednomyślnie,

• problematyka ochrony konsumenta zyskała wymiar międzynarodowy,

• po wydaniu i przyjęciu „Wytycznych” żadne państwo świata nie może uchylić się od ich realizowania, bowiem „Wytyczne” adresowane są do rządów,

• jest to jedyny dokument międzynarodowy, który ochronę konsumenta ujmuje tak całościowo.

W świetle tego dokumentu konsumenci mają prawo do:

• Ochrony przed produktami i usługami niebezpiecznymi dla zdrowia i życia,

• Dostępu do towarów i usług, których cena odpowiada jakości, rzetelnej informacji, zaspokojenia podstawowych potrzeb,

• Wyrażania opinii o działaniach sprzedawców i producentów,

• Efektywnego załatwiania reklamacji oraz składania skarg i roszczeń,

• Edukacji,

• Funkcjonowania w zdrowym środowisku naturalnym.

OCHRONA KONSUMENTA W ŚWIETLE PRAWA UE ORAZ JAK TO WYGLĄDA W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH

W 1972 roku, na szczycie w Paryżu Komisja Wspólnot Europejskich przedstawiła pierwszy Program działań na rzecz ochrony i informacji konsumentów, który został przyjęty przez Radę w 1975 r. W programie tym po raz pierwszy zdefiniowano pięć głównych kierunków wspólnej polityki na rzecz konsumentów, zbieżnych z pięcioma podstawowymi prawami konsumentów, za jakie uznano:

• prawo do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;

• prawo do ochrony interesów ekonomicznych;

• prawo dostępu do efektywnego systemu dochodzenia roszczeń

• prawo do informacji i edukacji;

• prawo do zrzeszania się i reprezentacji.

Prawo do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

towary i usługi, oferowane konsumentom, nie mogą stwarzać zagrożenia dla ich życia i zdrowia. Oznacza to w praktyce wymóg określenia cech bezpieczeństwa produktów, a także stworzenia mechanizmów zapobiegających przedostawaniu się do obrotu wyrobów niebezpiecznych, a w przypadku zaistnienia zagrożenia - procedur szybkiego ostrzegania i wycofywania takich produktów z rynku.

Prawo do ochrony interesów ekonomicznych

konsumenci muszą być chronieni przed działaniami przedsiębiorców, zwłaszcza mających pozycję dominującą lub monopolistyczną, mogącymi naruszać ich interesy ekonomiczne poprzez narzucanie niekorzystnych warunków umów, nieuczciwej konkurencji np. stosowanie cen nadmiernie wygórowanych, nierzetelne praktyki marketingowe i handlowe, itp.

Prawo do informacji i edukacji

konsumenci powinni mieć zapewnioną możliwość świadomego podejmowania decyzji i dokonywania wyboru na rynku dóbr i usług. Podstawą do dokonywania racjonalnych wyborów musi być rzetelna informacja o cechach oferowanych towarów i usług, o warunkach bezpiecznego ich używania (korzystania), a także procedurach reklamacyjnych w przypadku ujawnienia ich niewłaściwej jakości.

Prawo dostępu do efektywnego systemu dochodzenia roszczeń

procedury dochodzenia roszczeń konsumentów wobec przedsiębiorców naruszających ich interesy powinny być szybkie, uczciwe, tanie i łatwo dostępne. Konsumenci powinni mieć zapewnioną pomoc w egzekwowaniu swoich praw. W tym zakresie, rządy państw członkowskich powinny ustanowić prawne i/lub administracyjne środki do korzystania przez konsumentów z formalnych i nieformalnych procedur umożliwiających uzyskanie rekompensaty.

Prawo do zrzeszania się i reprezentacji

konsumenci winni mieć zapewnione warunki do zrzeszania się i prezentowania swego stanowiska we wszystkich sprawach ich dotyczących. Postuluje się, aby rządy państw ułatwiały i wspierały działalność niezależnych organizacji konsumenckich i uwzględniały opinie tychże organizacji. Od oficjalnego sformułowania praw konsumenta datuje się rozwój form instytucjonalnych, których głównym zadaniem jest ochrona konsumenta. Od początku potrzebę ochrony konsumenta głosiły różne zrzeszenia konsumenckie. Tendencję tą daje się zaobserwować we wszystkich rozwiniętych gospodarczo państwach świata.

Dalszy rozwój wspólnotowej polityki ochrony konsumentów nastąpił wraz z podpisaniem oraz wejściem w życie 1 listopada 1993 r. Traktatu z Maastricht, który do Traktatu o WE wprowadził nowy Tytuł XI - "Ochrona konsumenta". Polityka ochrony konsumentów uzyskała wówczas rangę samodzielnej polityki, niezależnej od polityki rynku wewnętrznego.

Ochrona konsumenta w Niemczech

Polityka wobec konsumentów niemieckiego rządu federalnego chroni interesy konsumentów we wszystkich dziedzinach. Zasadami tej polityki są:

• zasada zapobiegania przy ochronie zdrowia i bezpieczeństwa,

• przezorna ochrona interesów ekonomicznych oraz

• zwiększenie samostanowienia i odpowiedzialności własnej pojedynczego obywatela.

W Federalnym Ministerstwie Wyżywienia, Rolnictwa i Ochrony Konsumentów polityka wobec konsumentów łączona jest z ochroną konsumentów. Ryzyko dla konsumenta, które może się pojawić, ma być w porę rozpoznane, a wiążące się z nim niebezpieczeństwa - oszacowane. Dzięki temu możliwe są już działania zapobiegawcze, a w wypadku wystąpienia niebezpieczeństwa - szybka i roztropna reakcja.

Aby osiągnąć ten cel utworzono niezależny Federalny Instytut Oceny Ryzyka oraz Federalny Urząd Ochrony Konsumentów i Bezpieczeństwa Artykułów Spożywczych. Na szerokiej płaszczyźnie współpracują one z landami, Komisją Europejską i z instytucjami, takimi jak federalne instytuty badawcze i różne przedstawicielstwa konsumentów (np. Biuro Informacji, Niemieckie Towarzystwo ds. Żywności, Fundacja Testu Towarów, Federalna Centrala Oświaty Zdrowotnej, Związek Federalny - Centrala Konsumentów). Różne inicjatywy mają informować konsumenta o ważnych tematach z zakresu ochrony konsumenta. Kraje związkowe (landy) odpowiedzialne są za przestrzeganie aktów prawnych dotyczących ochrony. Kontrolę przeprowadza się z pomocą organów nadzorujących, będących zarazem dla obywateli partnerami, z którymi mogą się oni kontaktować. Kontrola dotyczy przede wszystkim artykułów spożywczych, ale także między innymi: kosmetyków, pasz stosowanych w rolnictwie i przedmiotów codziennego użytku. Do tych należą na przykład zabawki dziecięce lub szklanki. Kontroli podlegają wszystkie fazy wytwarzania, przetwarzania, składowania, transportu i sprzedaży produktów. Firmy kontrolowane są regularnie i bez uprzedzenia.

Działanie rządu federalnego nie ogranicza się do terytorium niemieckiego. Dąży się do tego, by stworzyć przesłanki wysokiego poziomu ochrony konsumentów na płaszczyźnie międzynarodowej. Należy przy tym przestrzegać wytycznych Generalnej Dyrekcji Zdrowia i Ochrony Konsumentów Komisji Europejskiej. Instytucję tę należy uważać za najwyższy organ kontrolny w odniesieniu do ochrony konsumentów.

OCHRONA KONSUMENTA W PAŃSTWACH CZŁONKOWISKICH - OGÓŁEM

• w poszczególnych Państwach Członkowskich obowiązują przepisy prawne lub regulacje dotyczące niektórych produktów, których wygląd wskazuje na przeznaczenie inne niż rzeczywiste, zagrażających zdrowiu lub bezpieczeństwu konsumentów.

• Przepisy te różnią się od siebie pod względem treści, zakresu i obszaru stosowania.

Większość państw członkowskich wdrożyło DYREKTYWĘ 1999/44/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji.

---