Agresja

• Agresja u małych dzieci jest krótkotrwała, powodowana przez impuls, szybko mija to rodzic wchodząc w tą sytuację robi większe zamieszanie;

• Należy reagować tylko wtedy, kiedy dziecko nie radzi sobie z tą sytuacją (ciągle bite łopatką przez inne dzieci) lub zachowuje się w sposób bezsensowny (np. drażni starsze dziecko);

• Dziecko musi nauczyć się radzić sobie z własną agresją;

• Przejawy agresji u niemowląt: frustracja - agresja (niezależna i poza kontrolą dziecka)

• 1,5 - 2 lat - świadoma agresja pod kontrolą dziecka;

• Symboliczna agresja - zakaz okazywania otwartej agresji; zły humor, burczenie, dąsanie się;

• Kanalizacja agresji - dziecko ma nauczyć się konstruktywnie radzić sobie z agresją;

• „Grzeczność” nie leży w naturze dziecka; dlaczego dziecko jest grzeczne?

• identyfikacja z rodzicami;

• lęk przed karą;

• depresja;

• Grzeczność nie jest do końca dobra. Może być przejawem zaburzeń emocjonalnych. Takie dzieci później trafiają do leczenia, bo nie zwracają na siebie uwagi i nie rozpoznaje się u nich zaburzeń;

• Dziecko z bezpiecznym przywiązaniem złości się w sytuacjach ograniczania np. przerwanie zabawy; identyfikuje się z rodzicami i złości się podobnie do nich, „uczy się”

• Agresja może być chaotyczna lub ukierunkowana (osoby, rzeczy) - to nie jest problem;

• Problemem staje się autoagresja: rzadka - obgryzanie paznokci do krwi, wyrywanie sobie włosów;

• Podstawą jest zrozumienie przyczyny agresji!!!

• Złość jest czymś naturalnym, kiedy pojawia się młodsze rodzeństwo, kiedy to dziecko boi się utraty miłości i bliskości rodziców; chce „pozbyć się, wyrzucić młodsze rodzeństwo” - dziecko nie ma mechanizmów obronnych, dlatego reaguje automatycznie, jawnie, bezpośrednio;

• Agresje rodzi również niespójny system wychowawczy, chaos w rodzinie, niekonsekwencja rodziców;

• 4 -5 r.ż. - agresja werbalna; używanie brzydkich słów;

• Agresja kierowana przeciw rodzicom; ukaranie rodziców:

• zaburzenia odżywiania - „niejedzenie”

• moczenie, zanieczyszczanie się;

kiedy dziecko kontroluje te zachowania jest dobrze, problem zaczyna się w momencie utraty przez dziecko kontroli nad nimi;

• Zachowania rodziców sprzyjające agresji:

1. restrykcyjne wychowanie;

2. chłód emocjonalny;

Trzy zaburzenia związane z agresją u dzieci:

1. ADHD - nadpobudliwość; pierwotny problem po stronie deficytu uwagi, kłopotów z koncentracją; niepokój ruchowy wtórny do problemów z koncentracją;

• Liberalne wychowanie - niespójność wychowawcza rodziców, bezradność może pogłębić problem;

• Znaczna część tych zachowań zanika wraz z okresem dorastania - rozwój układu nerwowego, koniec procesu mielinizacyjnego mózgu;

• Jeżeli nie zanikają przechodzą w zaburzenia zachowania;

• Zaburzenia zachowania - odrębna klasyfikacja nozologiczna; dotyczy głównie nastolatków: wagary, ucieczki z domu, upijanie się, ćpanie, ryzykowne zachowanie seksualne, itp.)

• Przyczyna: interakcja czynników środowiskowych (niespójności wychowawcze rodziców) predyspozycji genetycznych;

• Dylemat: leczyć czy karać?

• Jedno nie wyklucza drugiego!!!

• Podobny dylemat w ADHD;

• Odpowiedzialność może być pomniejszona, ale NIE zwalnia to z kary za popełnione czyny!!!

• Musi wystąpić element odpowiedzialności za swoje działanie;

• Do czego relatywizujemy (porównujemy) symptomy zaburzenia zachowania:

• do zaburzeń psychicznych;

• do systemu karnego

• Terapeuta musi być świadomy tego jak sam reaguje na agresje; mogą się ujawnić mechanizmy blokujące agresją lub ja aktywujące; na podstawie własnych emocji nie możemy stawiać diagnozy;

• Zachowania opozycyjno buntownicze - złość przez odmowę, bierna agresja, spowolnienie;

• Agresja jest tłumiona, ale można wyczuć napięcie w relacjach (osoba jest spokojna, ale wszyscy wokoło szaleją)

• Co robić z agresją u dziecka?

• rozpoznać powody i sytuacje (rodzina, środowisko), w jakich ona się pojawia;

- agresja jako adaptacja do środowiska, potrzebna do przetrwania, wywalczenia czegoś np. na boisku, w domu; dziecko przenosi automatycznie takie zachowanie na inne sytuację, które już nie wymagają agresji;

• leki uspokajające (należy stosować je krótkotrwało, tymczasowo, bo mogą mieć poważne skutki uboczne); uspokojonym dzieciom należy pokazać inne sposoby wchodzenia w interakcję; agresja rodzi agresje;

• psychoterapia: dzieci uczą się rozpoznawać złość i radzić z nią sobie; trening relaksacyjny - bajki uspokajające zawierające sugestie np. bajka o misiu, muzyka: napięcie podnosi się, spadek napięcia, lekkie podniesienie napięcia - jasny koniec - już nie jesteś wilkiem;

ZABURZENIA PSYCHOSOMATYCZNE

ICD:

Kategoria: Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną

DSM-IV:

Zaburzenia lękowe; zaburzenia pod postacią somatyczną; zaburzenia dysocjacyjne, zaburzenia adaptacyjne

Z. Freud

Psychonerwice - histeria, nerwica konwersyjna; poziom rozumienia symboliczny

Nerwica aktualna - neurastenia, hipochondria; aktualne sytuacje; nierozładowane napięcie głównie seksualne, które powoduje lęk

Niektórzy dopatrują się czynników psychicznych w każdym zaburzeniu fizycznym:

• układ immunologiczny

• gorsze funkcjonowanie emocjonalne lub psychiczne

Somatyzacja - tendencja polegająca na tym, że jest się bardziej świadomym swoich fizycznych aspektów niż funkcjonowania psychicznego; bez uszkodzenia narządów wewnętrznych - jedynie napięcie emocjonalne;

Zaburzenia psychosomatyczne - elementy wzbudzające:

1. konfiguracja psychodynamiczna; czynniki osobowościowe i mechanizmy rozwiązywania konfliktu kształtujące się w dzieciństwie;

2. sytuacja stresowa;

3. czynnik X (podatność danego narządu)

Franz Alexander - główne somatyzacje:

1. Astma oskrzelowa - niemy krzyk za matką

2. Choroba wrzodowa

3. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

4. Atopowe zapalenie skory

5. Reumatoidalne zapalenie stawów

6. Samoistne nadciśnienie tętnicze

7. Nadczynność tarczycy

Szkoła francuska (McDougall)

Myślenie operacyjne - pragmatyczne, pozbawione emocji, brak kontekstu reakcji emocjonalnej, operują konkretami, nie używają symboli w języku (słów), co nie daje szans na wypłynięcie napięcia; napięcia są lokowane w ciele; nie potrafią rozpoznać emocji na poziomie języka; nie rozpoznają własnych emocji;

• biznesmeni są podatni lub posiadają predyspozycje do zaburzeń psychosomatycznych; funkcjonują bez emocji, nastawieni na karierę, sukces;

• nerwica niedzielna - dzień wolny powoduje nieznośne napięcie, które normalnie rozładowywane jest poprzez pracę; kiedy nie ma pracy osoby takie nie potrafią poradzić sobie z nieznośnym napięciem;

• trafiają do terapii, kiedy nie wytrzymują somatycznie poziomu napięcia;

• społeczno - kulturowe przyzwolenie na zaburzenie;

• politycy: paranoja i narcyzm;

Stany Zjednoczone (Sifneos)

Aleksytymia - brak emocji, nie różnicują emocji między sobą, nie rozróżniają emocji, emocje odczuwają fizycznie, nie nazywają i nie rozpoznają emocji swoich i innych, deficyty w fantazji;

Max Schur

TEORIA DESOMATYZACJI - RESOMATYZACJI

- niemowlak odczuwa emocje łącznie zarówno fizycznie jak i psychicznie;

- proces desomatyzacji pozwala na odłączenie aspekty psychicznego od fizycznego (emocji od ciała; dziecko jeszcze tego nie ma, więc wszystkie emocje pokazuje na poziomie somatycznym;

- resomatyzacja - regresja do wcześniejszego sposobu funkcjonowania; nawet, jeżeli dziecko rozróżniało już desomatyzacje;

Henry Krystal

TEORIA AFEKTU

- dziecko nie ma mechanizmów samouspokajających; musi mieć obiekt przejściowy np. matka, kocyk, zabawka;

Trauma I typu → RESOMATYZACJA

- dziecko doświadcza jednego gwałtownego wydarzenia i dochodzi do resomatyzacji

Trauma II typu → NIEPOWODZENIE DESOMATYZACJI

- bodziec urazowy dociera przez długi czas, bardzo często w relacji z ważną osobą; dochodzi do niepowodzenia desomatyzcji - brak doświadczeń rozdziału emocji do ciała; dzieci się tego nie nauczyły;

Khan (60)

Matka jako „tarcza ochronna”

„Trauma skumulowana”

Allan Schore

Matka reguluje emocje dziecka (regulacja diadyczna)

Peter Fonagy

Funkcjonowanie refleksyjne

Odzwierciedlanie stanów dziecka → rozwój funkcji refleksyjnej

MODEL RODZINY PSYCHOSOMATYCZNEJ

/S. Minuchin/

• Splątanie - trudności w rozdzieleniu emocji członków rodziny; stres jednej osoby udziela się całej rodzinie

• Nadopiekuńczość

• Sztywność - nieskuteczne sposoby radzenia sobie w danej sytuacji nie są zamieniane, ale funkcjonują dalej w tej samej nieskutecznej formie;

• Nieumiejętność rozwiązywania konfliktów

• Triangulacja

MODEL RODZINY PSYCHOSOMATYCZNEJ

Beatrice Wood

• Bliskość - emocjonalna, fizyczna, przestrzenna (ścisk w domu)

• Międzypokoleniowa hierarchia - zaburzona hierarchia: rodzic-dziecko, dziecko-rodzic; zaburzone relacje małżeńskie;

• Triangulacja

• Wzajemne reagowanie na siebie

• INTENSYWNOŚĆ REAGOWANIA




PRZYWIĄZANIE - czynnik modulujący nasze reagowanie np. proces chorobowy;

• Aktywność biobehawioralna

• Aktywność procesu chorobowego

PSYCHOSOMATYKA




Czynniki predysponujące i przyśpieszające:

• Biologiczna podatność

• Fizjologiczna reakcja na stres

• Doświadczenia z wczesnego dzieciństwa - psychosomatyczny sposób komunikowania się; zależy od reakcji rodziców na symptomy dziecka; wzmacnianie przez bliskość, opiekę, wsparcie;

• Cechy indywidualne

• Wpływy socjokulturowe

Czynniki podtrzymujące:

• Te same stresory

• Pierwotne (symptom pochłania emocje np. lęk, wystąpienie symptomu przynosi ulgę) i wtórne (unikanie nieprzyjemnych sytuacji np. szkoły) zyski z choroby

• Wzmocnienie - np. bliskość rodziców

• Silna tendencja do emocjonalnego pobudzenia

• Wpływy społeczno-kulturowe

• Wpływy rodzinne

(Lask & Fosson)

Tożsamość psychoseksualna

• Poczucie przynależności do danej płci;

• rozwija się przez pierwsze 2 -3 lata;

• akceptacja cielesności dziecka przez matkę;

• proces pierwotny, podstawowy;

• procesy identyfikacyjne z rodzicem tej samej płci i interakcja, obserwacja rodzica płci odmiennej;

• Role płciowe;

• okres przedszkolny;

• zainteresowanie różnicami międzypłciowymi; ciekawość;

• relacje z rówieśnikami;

• identyfikacja z własną płcią, z rolami społecznymi; co jest męskie a co kobiece poprzez zabawy tematyczne;

• uświadamianie dziecka przez rodziców „skąd się biorą dzieci?” - faza pytań jest naturalna problemem jest jej brak;

• seksualność dziecka - pozbawiona aspektu popędowego; dziecko czerpie przyjemność z kontaktu z drugim ciałem przez dotyk, ciepło, przytulanie, bliskość;

• unisex np. Emo - obupłciowość; subkultura czy problemy z tożsamością?

• Wybór obiektu: dojrzewanie, popędowość;

• Faza autoerotyzmu - fascynacja własnym ciałem, masturbacja, obcy wzbudzają lęk

• Faza homoerotyczna - przeciwna płeć nadal wzbudza lęk; popęd odrywa się od Ja i zostaje przekierowany na osoby tej samej płci; normy społeczno kulturowe (dziewczynki całujące się na dzień dobry);

- NIE można utożsamiać tego z homoseksualizmem!!! W homoseksualizmie muszą wystąpić myśli, fantazje, emocje związane z osobą tej samej płci a nie tylko seks.

- ta faza nie jest w stanie wytworzyć homoseksualizmu (jest on wrodzony), ale może go ujawnić;

• Faza chaosu - szerokie kontakty heteroseksualne; randki, zrywanie;

• Faza ustabilizowania związku - nie boi się bliskości fizycznej i psychicznej, brak poczucia winy z seksualności;

• Lęki homoseksualne - boi się o to, że jest homoseksualistą;

• problemy z identyfikacją płciową; dezaprobata własnej płci;

• rodzice nie akceptowali płci dziecka (choćby na poziomie nieświadomym)

• zespoły biologiczne, hormonalne np. zespół przyrostu nadnerczy - nadprodukcja u dziewczynek męskich hormonów;

• Lorenr: inpriting - wdrukowanie; zachowania seksualne są wyuczone, ale kukułki obaliły tą tezę;

Nadużycia

• Intencja sprawcy;

• Opis zachowań będących nadużyciem;

1. nadużycia seksualne;

2. nadużycia fizyczne;

3. nadużycia emocjonalne;

4. zaniedbania - narażają dziecko na przeżywanie emocji, na które nie jest rozwojowo przygotowane;

• Nadużycie fizyczne:

• ślady na ciele, które nie da się wytłumaczyć;

• przekraczanie granic;

• nieadekwatność kary do winy;

• wykorzystywanie przewagi fizycznej;

• zmuszanie dziecka do pracy fizycznej;

• lęk przed kontaktem fizycznym, przed sprawcą;

• przypominanie sobie, powracanie w snach, unikanie miejsc itp.

• na ile kara przyniosła ulgę dorosłemu;

• Nadużycia seksualne:

• treści seksualne w zabawach nieadekwatne do wieku;

• lęk przed bliskością;

• rysunki: genitalia, duże ręce, dziupla;

• erotyzacja zabaw - elementy seksualne w rysunkach i zabawach;

• zachowania uwodzące;

• powracające wspomnienia, myśli, koszmary, bezsenność, lęki, depresja;

• przytępienie emocjonalne;

• niezdolność do radości

• myśli samobójcze;

• ambiwalentne postawy wobec seksu; oziębłość vs promiskuityzm;

- chłopcy: identyfikacja ze sprawcą; syndrom sztokholmski; poczucie siły

- dziewczynki: wchodzenie w rolę ofiary; nieświadome prowokowanie przemocy w przyszłości; zamrożona samoocena; lęk; wycofanie;

• nie wolno się wycofywać; należy stać w miejscu lub zrobić krok do przodu;

• każdy ma granice psychiczne, fizyczne, „przestrzeń osobista”; zniszczenie tych granic może spowodować:

- całkowity zanik granic; szybkie rozpoczęcie życia seksualnego; nie potrafią odmówić;

- zesztywnienie granic; niemożność zniesienia dotyku;

Diagnoza:

• badanie fizyczne - kontekst, żeby badanie nie było powtórzeniem traumy dal dziecka; dobry kontakt, brak przymusu;

• rysunki, zabawy, lalki anatomiczne

• należy UWIERZYĆ - mniejsza szkoda;

• to dziecko narzuca tępo, nie wolno przyspieszać;

• nie sugerować odpowiedzi;

• dziecko ma wzbudzone poczucie winy;

• walka z wyizolowaniem, „wiele dzieci to spotkało”

• gotowość do pomocy, pochwała dziecka, że odważyło się o tym opowiedzieć;

• ustalenie słownictwa;

• nie wyolbrzymiać i nie bagatelizować problemu;

• nie obwiniać dziecka; przerzucić winę na sprawcę;

• możliwość ekspresji emocji, wsparcie;

• przywrócenie poczucia sprawstwa, kontroli, cielesności;

• poczucie winy przy uwiedzeniu dziecka; zaniedbane dziecko, które zostaje „wyróżnione” przez sprawcę; uczucie przyjemności podczas stosunku;

• nagłe zmiany zachowania dziecka: niejedzenie, moczenie się;

• odrzucenie seksualności przez nastolatka (ascetyzm) lub promiskuityzm przez trudności w odmowie;

5