MECHANIZMY OBRONNE JAMY USTNEJ
1) NIESWOISTE MECHANIZMY OBRONNE
Ciągłość błony śluzowej i szkliwa (bariera fizyczna)
Złuszczanie komórek nabłonkowych (a wraz z nimi przylegających bakterii)
Ruchy języka i policzków (oczyszczające powierzchnie zębów)
Obecność fizjologicznej mikroflory (zapobiega kolonizacji jamy ustnej przez patogenne gatunki)
Ślina :
- stały przepływ utrudnia kolonizację (fizyczne usuwanie przez połykanie)
mucyny
- glikoproteiny śliny o silnych właściwościach adhezyjnych
- agregują bakterie w większe kompleksy łatwe do połknięcia
- utrudniają swoistą adhezję bakterii (zablokowanie adhezyn na powierzchni komórek)
- substancje działające bakteriobójczo:
lizozym (muraminidaza)
- rozszczepia wiązania pomiędzy N-acetyloglukozaminą i kwasem N-acetylomuraminowym peptydoglikanu w ścianie kom. bakterii
- kwaśne pH śliny (pH<5,5) wzmaga lityczne działanie lizozymu
laktoferyna
- białko wiążące żelazo, pobiera je ze środowiska i uniemożliwia wzrost bakterii (działanie bakteriostatyczne)
apolaktoferyna
- (wolna od żelaza laktoferyna) działa bakteriobójczo w stosunku do S. Mutans w środowisku tlenowym
układ sialoperoksydazowy
- tj. sialoperoksydaza, nadtlenek wodoru, jony rodankowe
- kwas hipocyjanowy (z utleniania rodanków tj. peroksydaza + H2O2), inaktywuje enzymy glikolityczne, bakteriobójczy
- nadtlenek wodoru powstaje w wyniku metabolizmu niektórych drobnoustrojów wchodzących w skład flory fizjologicznej (S. sanguis S. mitis )
histatyny
-polipeptydy bogate w histydynę
- bakteriostatyczne i bakteriobójcze w stosunku do S. mutans, C. albicans
- podobno regulują ilość grzybów drożdżopodobnych w jamie ustnej
stateryna
-białko produkowane w śliniankach
-hamuje precypitację fosforanów wapnia z przesyconych roztorów śliny - tzn. zapobiego odkładaniu się kamienia nazębnego
bakteriocyny
- bakteriobójcze polipeptydy wytwarzane przez bakterie (hamują syntezę DNA, RNA lub biosyntezę białek)
- pałeczki G- bezwzględnie beztlenowe i kapnofilne występujące w jamie ustnej wytwarzają bakteriocyny hamujące wzrost bakterii G+ np. S. sanguis
komórki fagocytujące (granulocyty wielojądrzaste i makrofagi)
- migracja, chemotaksja, pochłanianie i zabijanie drobnoustrojów
-bakterią bronią się przez wytwarzanie: leukotoksyn ( A. actinomycetemcomitans), otoczek (P. gingivalis), czynników hamujących migrację i chemotaksję fagocytów ( Capnocytophaga spp., P, gingivalis)
2)SWOISTE MECHANIZMY OBRONNE
przeciwciała:
- wydzielnicza IgA (sIgA), produkowana głównie przez ślinianki przyuszne, zlepianie bakterii oraz hamowanie przylegania drobnoustrojów do kom. nabłonka i szkliwa
- IgM, IgG, IgA są w płynie dziąsłowym i tkankach, utrudniają kolonizację tk. jamy ustnej przez bakterie, a także hamują ich metabolizm
gingiwaina
- specyficzna proteza wytwarzana przez niektóre drobnoustroje patogenne
- niszczy immunoglobuliny, hamuje mechanizmy obrony humoralnej
(Mechanizmy nieswoiste i swoiste działają synergistycznie)
-