FILOZOFIA JOŃSKA

• Początek filozofii, VI/V w. p.n.e.

• Nazwa pochodzi od obszaru w Turcji - Jonii -były to tereny greckie, tu narodziła się filozofia (Milet, Efez)

• Zaliczamy tutaj Malesa z Miletu, Anaksymandera, Anaksymenesa, Hieraklita

TALES Z MILETU 635/630 - 543 pne

• Pierwszy filozof, jego filozofia to tzw. Filozofia physis - polegała, aby znaleźć dla wielu elementów jeden wspólny - ARCHE

• ARCHE - to to, z czego wszystko się wywodzi i w co się w końcu rozpadają wszystkie byty, to dzięki czemu wszystkie byty istnieją

• Pyta o początek i o naturę rzeczy, z czego świat jest zrobiony

• Dla niego Arche jest woda, bo:

• Ziemia unosi się na wodzie

• Dzięki wodzie jest życie - jedzenie jest wilgotne, ciepło jest z wody

• mądry- geometria, arytmetyka, podróżnik, posiada wiele umiejętności, a nie wiedzę naukową, do tego zadaje pytania

• Docieka prawdy bez praktycznego celu - chce wyjaśnić rzeczywistość - prawie jak w mitologii, nie pyta kto go zrobił, ale jak to było na początku

• Szukali Arche, bo pierwotna postać rzeczy była uważana za najważniejszą

• Nie było podziału materii i siły (było to jedno), zdolność poruszania się materii jest jej władnością zasadniczą, ruch był oznaką życia - np. magnez, był hilozoistą - materia + życie -> życie nieodłącznym elementem materii - Wszystko żyje i porusza się

ANAKSYMANDER Z MILETU (610- 547 pne)

• Byłam prawdopodobnie uczniem Talesa, tamten miał autorytet, a jego uczniowie pogłębiali zagadnienia ARCHE, opisuje też arche i bada rzeczywistość

• Jest twórcą pierwszego dzieła „O przyrodzie”, ale zaginęło

• Twierdzi, że to nie woda jest Arche tylko Apeiron - bezkres, jest to coś, co nie ma granic, ani żadnej determinacji, jest przestrzennie nieskończony i obejmuje wiele innych światów, jest nieograniczony, nie ma jakości sam w sobie, nie da się go sprowadzić do wody, bo

• jest to rzecz ogólna, z której powstają rzeczy pojedyncze,

• jest nieskończony - powstają z niego nowe rzeczy, których nie było wcześniej

• z bezkresu wyłaniają się przeciwieństwa, które są jego dowodem

• jeden żywioł zmienia się w drugi, więc początek musi być poza nimi

• „gorąca kawa” rozciągamy znaczenie do pewnych granic, ale zawsze znajdziemy cos bardziej gorącego lub już zimnego, stąd bezkres powstaje na podstawie przeciwieństw

• Przyroda powstaje z bezkresu na skutek wyłaniania się przeciwieństw

• Powstawianie przyrody związane z wiecznym ruchem (hilozoizm), nie przez bogów,

• Ruch jest wieczny, jest zmiennością dążeniem do czegoś (widzę bluzkę w sklepie, to zrobię wszystko by ją kupić)

• Koncepcja czasu u nas linearny, u nich kolistyczny - początek i koniec świata spaja się i powstaje nowy w wiecznym ogniu, zostają tylko Bogowie, cykliczność, powtarzalność

ANAKSYMENES z MILETU (VI w.)

• Uczeń Anaksymandera, zachowuje prawa, że świat jest bezkresny, a ruch wieczny

• Szuka dalej arche, twierdzi, że zasada musi być nieskończona co do wielkości i ilości, ale musi mieć jakieś cechy świata - uważa za Arche powietrze

• Organizmy żywe oddychają

• Ogień się bierze z powietrza (musi być tleny był płomień)

• Dusza nie jest z natury różna od powietrza, więc jeśli utrzymuje ciało, to ciało utrzymuje atmosf.

• Wiatr i chmury z powietrza, woda tez bo spada w postaci deszczu, nawet kamień jest silnie nagromadzonym, skondensowanym powietrzem, tak wyjaśniał rzeczywistość

• Rozważa przyczyny powodujące zmiany w przyrodzie:

• ruch powoduje zagęszczenie, rozrzedzenie powietrza

• ciepło/ zimno powodują zmiany w stanie skupienia (ogień najrzadszy/ kamień najgęstszy i zimny)

PODSUMOWANIE:

• przejście od mitu do logosu, przed Talesem świat istnieje tylko dzięki bogom, powstał z materii, która istniała, powstanie świata wyjaśnione jest mitycznie lub religijnie, każdy filozof wierzy i szanuje religię

• Filozofia daje racjonalne odpowiedzi, co prowadzi do racjonalnych uzasadnień, obserwacja świata rodzi różne wnioski, potrzeba kontemplacji i odkrywania rzeczywistości

• NATURALIZM - tłumaczymy rzeczywistość przez nią samą (np. woda jest w naturze i ją uważa za arche i tłumaczy nią cały świat), taki pogląd nazywamy koncepcją ONTOLOGICZNĄ (bytową), która sprowadza cały byt do bytu natury, a zatem neguje istnienie bytu transcendentnego (odrzuca to, co jest ponad światem)

• Filozofowie mówią o Arche, ale nadają kompetencje Bogów na arche, bo ono nie jest transcendentne, a Bogowie tak, Bóg jest ponad światem, nie należy do niego

HERAKLIT z Efezu VI/V w.

• Jest też Jończykiem, ale wychodzi na wyższy poziom rozumowania

• PANTA REI = „Wszystko płynie”, wszystko się zmienia

• Rzeka nieustannie się zmienia, to są ciągle nowe wody, wchodzę do 1 morza, a wychodzę z innego

• Nie ma rzeczy stabilnych, wszystko się zmienia, świat który opisuje był, teraz jest już inny

• Zmienność zasadniczą własnością przyrody

• Natura jest ciągłą śmiercią i rodzeniem się

• Nie ma bytu jest tylko stawanie się - WARIABILIZM powszechny

• Stawanie się jest to walka przeciwieństw (coś było gorące, walczyło z zimniejszym otoczeniem, broniło się, ale w końcu też staje się zimne)

• Szuka arche dla niego jest to ogień - ogień jest morzem, powietrzem, ziemią i znów ogniem

• Przemiana ognia odbywa się w 2 drogach:

• I w DÓŁ spływa z górnych siedzib, ogień zamienia się w powietrze, się skrapla - woda i spływa ona do ziemi,

• II w GÓRĘ - ziemia paruje, tworzy się para, tworzy wodę, woda chmury i wraca do górnej ojczyzny jako ogień

• Jest on w ciągłym ruchu, tli się, żarzy, walka przeciwieństw - niszczy kartkę, ale tworzy popiół, jest głodny sytością, paląc tworzy nowe rzeczy, żyje dzięki innym rzeczom - pochłaniając je

• WZGLĘDNOŚĆ RZECZY - w przepływie zacierają się granice, bo jest tylko ciągłe przejście (dzień/noc), dlatego wszystkie własności są względne, relatywne - przeciwieństwa stanowią osnowę natury rzeczy

• Nie ma początku świata, bo świat istnieje i przekształca się odwiecznie, nie został stworzony przez Boga, stawanie się na podstawie przeciwieństw i osiąganej prze nie harmonii

• LOGOS - Istnieje jedno prawo rządzące wszystkimi przemianami: człowiekiem rządzi rozum (logos), więc i wszechświatem rządzi logos - rozum jest siłą kosmiczną, a człowiek ma w nim swój udział - arche nazywa tym logosem (odnosi logos do świata)

• Skoro w świecie jest logos to możliwe jest poznanie rzeczywistości, ale przez wejście w głąb a nie tak powierzchownie

OKRES HUMANISTYCZNY

• Nastawiony na człowieka, a nie na fizykę

• Mamy nowy okres, wyczerpał się sposób myślenia - wszyscy o arche, a każdy inaczej

• Przejście od physis (filozofii przyrody) do filozofii moralnej (teraz człowiek najważniejszym bytem)

• Opozycja PRZEDMIOT (rzeczy materialne, jak je poznaję) - PODMIOT (to, do czego to co poznaje jest odnoszone, a zawsze jest odnoszone do czegoś innego)

• Świat zew. Jawi się Grekom jako całość, która jest w harmonii, posiada cykle, prawa, ale wśród ludzi nie ma takiej harmonii, człowiek nie mieści się w rzeczywistości przyrody

SOFIŚCI

• Szkoła filozoficzna, powstała w Atenach, sofia mądrość, mędrcy - potem mędrzec nabrał pejoratywnego znaczenia, bo kupczyli słowami zamiast tłumaczyć rzeczy, nie cierpiał ich Sokrates, Platon i Arystoteles

• Powody powstania:

• Filozofia physis wyczerpała się - arche się wykluczają

• Kryzys arystokracji - cnoty nabywa się z urodzenia z krwią, twierdzą, że każdy może je zdobyć, nie ma to nic wspólnego z bogactwem, wytykają władzy brak moralności

• Wzrasta ranga ludu- rozwój demokracji, Lud trzeba uczyć, są więc oni nauczycielami

• Rozwój handlu - spotkania z różnymi kulturami, pogłębianie wiedzy

• Aspekt pedagogiczny - sofiści uważani są za 1szych pedagogów, uczyli myślenia, wiedza dla wszystkich nie tylko dla elit, wiedza umożliwia podniesienie poziomu życia, każą sobie jednak płacić za naukę (angażują się w sprawy i rozwiązują z korzyścią dla tego, co więcej zapłacił)

• Duch panhelleński - Grecy tworzyli polis, byli do nich przywiązani, a sofiści mówili, że są Grekami, mimo, ze nei mieli swojego polis - traktowani jak włóczędzy i przeciwni współczesnym układom w Grecji