CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWÓW

(OSTEOARTROZA)

Jest to zespół chorób polegających na przedwczesnym zużyciu i zwyrodnieniu tkanek tworzących staw. Zmiany te mają charakter niezapalny, przewlekle postępujący. Choroba charakteryzuje się zniszczeniem chrząstki stawowej oraz wtórnym zmianami wytwórczymi, pod postacią sklerotyzacji podchrzęstnej oraz tworzenia się wyrośli kostnych (osteofitów).

Etiologia

Jest to najbardziej popularna choroba stawów na świecie, najczęstsza przyczyna bólów i zaburzenia mechaniki stawów w okresie starości. Do 50 r.ż. częściej na chorobę tą zapadają mężczyźni, po 50 r.ż. - kobiety.

Przyczyny

• najczęstszą przyczyną są urazy mechaniczne, w wyniku czego dochodzi do uszkodzeń chrząstki stawowej;

• przeciążenie stawu;

• niesymetryczny i nadmierny ucisk na staw;

• długotrwała niefizjologiczna pozycja np. podczas pracy, co wiąże się z niewłaściwym obciążeniem stawu i z mikrouszkodzeniami;

• ograniczenie ruchu spowodowane długotrwałym unieruchomieniem;

• podwichnięcia;

Czynniki ryzyka

• nadwaga, otyłość;

• urazy;

• wykonywany zawód;

• nieprawidłowości budowy stawów;

• choroby zapalne stawów;

• inne: hemofilia, zaburzenia hormonalne, niedobory witamin, dna moczanowa, itp.;

Patogeneza

• następuje stopniowa utrata masy chrząstki, zmniejszenie zawartości proteoglikanów, zwiększenie zawartości wody;

• uszkodzenie chrząstki powoduje odsłonięcie włókien kolagenowych, dochodzi do pęknięć chrząstki a jej fragmenty przechodzą do płynu stawowego;

• jednocześnie następuje proces sklerotyzacji podchrzęstnej (sprawdź co to jest bo ja nigdzie nie znalazłam i jak będziesz wiedział to mi powiedz), i tworzą się wyrośla kostne na krawędziach stawowych (osteofity);

• głębsze uszkodzenia odsłaniają kość gąbczastą, wnika płyn stawowy i dochodzi do niszczenia beleczek kostnych, w wyniku czego tworzą się jamki kostne i torbiele zwyrodnieniowe;

• tworzy się ziarnina, która stopniowo przekształca się w tkankę bliznowatą, co w konsekwencji prowadzi do zniekształceń stawu;

Objawy

Objawy kliniczne	Zmiany radiologiczne	Badania laboratoryjne
zalezne są od umiejscowienia choroby i nasilenia zmian; pacjent może długo nie odczuwać żednych dolegliwości, gdyż tkanka chrzęstna nie jest unerwiona; podstawowym objawem jest BÓL, odczyn zapalny, niefizjologiczne napięcie torebki stawowej i więzadeł; te dolegliwości początkowo odczuwane są przy ruchu, podczas obciążenia a w spoczynku zanikają, jednak w stanach zaawansowanych pojawia się ból spoczynkowy; postępująca dysfunkcja stawu, ograniczenie ruchomości;	zwężenie szpar stawowych; sklerotyzacja podchrzęstna; geody zwyrodnieniowe (??) wyrośla kostne (osteofity); deformacja nasad kości tworzących staw;	proces zapalny: podwyższone OB, leukocytoza; w płynie stawowym wzrost białka, komórki w osadzie; płyn stawowy „urazowy” - niezapalny;

Podział

1. PODZIAŁ ETIOLOGICZNY:

• choroba zwyrodnieniowa pierwotna;

• choroba zwyrodnieniowa wtórna;

2) PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA LOKALIZACJĘ:

• zwyrodnienie st. rąk;

• zwyrodnienie st. stóp;

• zwyrodnienie st. biodrowych (koksartroza);

• zwyrodnienie st. kolanowych (gonartroza);

• zwyrodnienie kręgosłupa (spondyloartroza);

Choroba zwyrodnieniowa stawów rąk

• najczęściej obejmuje stawy międzypaliczkowe dalsze i m/paliczkowe bliższe;

• najczęstszym objawem klinicznym są pojawiające się na grzbietowej okolicy stawów m/paliczkowych dalszych guzki Heberdena oraz występujące na stawach m/paliczkowych bliższych - guzki Boucharda; guzki te anatomicznie odpowiadają osteofitom (zmiany charakterystyczne dla chorób zwyrodnieniowych); w okolicy tych guzków często dochodzi do stanu zapalnego;

• zmiany zwyrodnieniowe z czasem mogą objąć także staw nadgarstkowo - śródręczny kciuka; wówczas obserwuje się występowanie osteofitów na kości czworobocznej większej, oraz na podstawie pierwszej kości śródręcza;

• zmiany zwyrodnieniowe mogą doprowadzić do podwichnięć (często pierwszej kości śródręcza);

Choroba zwyrodnieniowa stawów stóp

• zmiany zwyrodnieniowe w stopie dotyczą przede wszystkim stawów palucha;

• w badaniu radiologicznym stwierdza się zwężenie szpary stawowej, osteofity oraz sklerotyzację podchrzęstną;

• podwichnięcia i koślawość palucha;

• powierzchnia stawowa staje się nierówna i stwierdza się zmiany torbielowate w głowach kości śródstopia;

• często zmianom zwyrodnieniowym towarzyszy ostroga piętowa;

• konsekwencją zmian są deformacje stopy o różnym nasileniu:

I º możliwa jest czynna korekcja stopy, stosuje się ćw. czynne;

II º korekcja bierna deformacji, stosuje się ćw. w odciążeniu np. siedząc na stole;

III º deformacja utrwalona, stopa patologicznie zmieniona, stosuje się obuwie ortopedyczne;

Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych (gonarthosis)

• objawy wczesne zmian zwyrodnieniowych to: zwężenie szpary stawowej i sklerotyzacja podchrzęstna w miejscach najbardziej obciążonych (kłykieć przyśrodkowy kości piszczelowe), oraz osteofity;

• osteofity występują na krawędzi bocznej kłykci piszczelowych oraz na guzkach m/kłykciowych (bardzo rzadko występują też na kości udowej);

• częściej występują u osób ze szpotawością lub koślawością kolan, ze względu na nieprawidłowe obciążenia stawu; częstą przyczyną są przebyte urazy kolana;

• jeśli proces zwyrodnieniowo - wytwórczy toczy się na tylnej powierzchni rzepki, która podczas zginania narażona jest na ucisk, bóle pojawiają się podczas wchodzenia na schody;

• może dojść także do uszkodzenia łękotek - wówczas ból pojawia się podczas stania i chodzenia;

Choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych (coxarthosis)

• we wczesnym stadium choroby stwierdza się typowe objawy: zwężenie szpary stawowej, podchrzęstne zagęszczenie struktury kostnej, a następnie wyrośla kostne i geody (??);

• w późniejszym stadium obserwuje się zanikanie szpary stawowej, przebudowę struktury kostnej w obrębie głowy kości udowej i panewki, często torbiele rzekome oraz wyrośla kostne;

• choroba może być spowodowana urazami ale często jest wynikiem chorób wrodzonych np. biodro dysplastyczne;

• pierwszym sygnałem jest ból w pachwinie promieniujący do uda i kolana, stopniowe ograniczenie ruchów;

Choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa (spondyloarthosis)

• obraz radiologiczny zmian zwyrodnieniowych obejmuje: zwężenie przestrzeni m/kręgowych, sklerotyzację płytek granicznych oraz osteofity na przednich i tylnych krawędziach trzonów kręgów;

• zmiany zachodzące w stawach prowadzą do zniekształceń; krążki tracą sprężystość, ulegają spłaszczeniu, może dojść do rozerwania pierścienia włóknistego, co spowoduje przesunięcie jądra miażdżystego i ucisk na korzenie nerwowe lub rdzeń kręgowy; zmiany te zatem są główną przyczyną bóli korzeniowych oraz rwy kulszowej;

• zmiany zwyrodnieniowe mogą pojawić się w każdym z odcinków kręgosłupa;

Leczenie

• farmakologia;

• kinezyterapia, fizykoterapia;

• edukacja;

• pomoc społeczna;

• kontrola lekarska, ograniczenie czynników ryzyka;

• redukcja masy ciała;

• zabiegi chirurgiczne;

• protezowanie;

• terapia genowa (??);

• transplantacja chrząstki;
  

2