FUNKCJONOWANIE POZNAWCZE KOBIET I MĘŻCZYZN

30.11.2006

ZDOLNOŚCI WERBALNE

1)rozumienie słów (mowa bierna)

2) płynność słowna, określana też fluencją (mowa czynna): łatwość czyli szybkość i trafność wydobycia potrzebnych słów z posiadanego zasobu leksykalnego

*Umiarkowany związek między tymi aspektami

TESTY DO BADANIA ZDOLNOŚCI WERBALNYCH

Testy rozumienia werbalnego

*porządkowanie zdań, by powstał sensowny tekst.

*czytanie ze zrozumieniem

*sens przysłów

*wyszukiwanie synonimów lub antonimów

*uzupełnianie luk w zdaniach

Testy płynności werbalnej

(Zawsze ograniczmy czas i zawsze badany musi korzystać z mowy czynnej)

*podanie słów lub zdań spełniających określone wymagania formalne i/lub treściowe( litera, końcówka, kategoria znaczeniowa lub gramatyczna)

*transformacja wyrazów

*podanie synonimów lub antonimów jakiegoś słowa

PODSTAWOWE WYNIKI

ALE W TEJ ANALIZIE ISTOTNE OKAZAŁY SIĘ CZYNNIKI

Gdy je uwzględnimy przewaga kobiet wzrasta.

PATOLOGICZNY ASPEKT POSŁUGIWANIA SIĘ MOWĄ

*jąkanie się dotyka 4-5% populacji, 3-4 razy częściej chłopców/ mężczyzn

*2% dzieci cierpi na dysleksję, chłopcy 5 razy częściej, a na ciężką postać tego zaburzenia 10 razy częściej.

*afazja, czyli zaburzenia mowy po ograniczonym uszkodzeniu mózgu (wypadek, wylew) mężczyźni stanowią większość, u nich też trudniejsza rehabilitacja.

ZARZUT METODOLOGICZNY

*Z badań nad różnicami między dziewczynkami i chłopcami w zakresie zdolności werbalnych wyklucza się osoby dyslektyczne, siłą rzeczy zmniejszając przewagę dziewczynek w próbie( bo więcej dyslektyków i dysgrafików występuje wśród chłopców)

WIEK

*Psycholodzy rozwojowi : dziewczynki wcześniej zaczynają mówić, wcześniej zaczynają używać bardziej złożonych konstrukcji gramatycznych(strona bierna, imiesłowy, zaimki, dłuższe zdania). Wiek jest największym czynnikiem w różnicowaniu.

*Szczególnie duża przewaga dziewczynek występuje na samym początku rozwoju mowy(2-3 rok życia)

*d= - 0,75

*SAT-V: Scholastic Aptitude Test- Vocabulary

*Na przestrzeni ostatnich 25 lat wielkość d zdecydowanie zmniejsza się (-0,24 a 0,11)

*ALE w szkole podstawowej 2/3 najwyższych ocen w SAT-V uzyskują dziewczynki

*Dynamika rozwojowa: przewaga dziewczynek 2-5r.ż. miedzy 6 a 25 r.ż brak roznic, powyżej 26 r.ż d= -0,20

*zdolności werbalne podlegają intensywnemu treningowi

ASPEKT ZDOLNOŚCI WERBALNYCH

*Fluencja werbalna: największa różnica w zakresie zdolności werbalnych uzyskana w meta-analizie z 250 badań d= -0,33 ( różnica niewielka)

*W najnowszych badaniach: przewaga kobiet w testach fluencji werbalnych była bardzo duża d= -1,2 ; -1,3 ( przewaga kobiet nad mężczyznami była większa niż jedno odchylenie)

ZNAMIENNE

*W badaniach nad różnicami międzypłciowymi w zdolnościach werbalnych istotna ( w nieznacznym stopniu, ale jednak) okazała się płeć osób badających: gdy badaczkami były kobiety, to istotnie częściej uzyskiwano relatywnie dużą przewagę kobiet w testach mierzących zdolności.

TRUDNO POMINĄĆ FAKTY

*Korzystanie ze zdolności werbalnych jest uwarunkowane innymi czynnikami (cechami osobowości, warunkami społecznymi)

INTERPRETACJA BIOLOGICZNA

*Kimura(1987): hipoteza mózgu żeńskiego( względnie symetrycznego) i mózgu męskiego( asymetrycznego)

*U kobiet ośrodki mowy znajdują się nie tylko w półkuli dominującej dla mowy( najczęściej jest to półkula lewa), ale również w prawej, a dzięki anatomicznie większemu spoidłu wielkiemu jest lepsze połączenie miedzy obiema półkulami.

*U mężczyzn, w związku z wiekszą asymetrią mózgu, zdolności werbalne są kontrolowane przez półkulę lewą, a przestrzenne mają do dyspozycji półkulę prawą.

*Jest coraz wiecej danych pochodzących z badań eksperymentalnych( pierwsze z 1995) w których rejestruje się subtelne zmiany zachodzące w obu półkulach mózgowych( rezonans magnetyczny) u kobiet i mężczyzn w trakcie zadań werbalnych, osoby badane są praworęczne

*Wyniki te zdaja się potwierdzać hipotezę Kimury

HIPOTEZA O NEGATYWNYM WPŁYWIE PRENATALNEGO POZIOMU TESTOSTERONU NA ROZWÓJ PÓŁKULI LEWEJ (odpowiedzialnej za rozwój mowy)

*Osoby badane: 40 dziewczynek, 47chłopców, u ich matek będących w ciąży przeprowadzono rutynową punkcję owodni i oznaczono poziom testosteronu w wodach płodowych:

1.Chłopcy(odchylenie standardowe 0,4)

2.Dziewczynki(odchylenie standardowe 0,2)

18 m.ż(pierwsze badania)

Chłopcy Dziewczynki

    1. 2-318

srednia 41,8 86,8

p<0,001

24m.ż

    1. 15-415

srednia 196,8 275,1

p<0,01

*wyniki potwierdzaja wniosek o wiekszym zasobie słownictwa dziewczynek

*na obydwu poziomach wieku stwierdzono, że poziom płodowego testosteronu był istotnym odwrotnym predykatorem zasobu słownictwa w wieku 18 i 24m.ż. u obydwu płci.

*Różnicę w zasobie słownictwa można po części wiązać z wielkościa testosteronu w okresie płodowym, androgen ten podejrzewa się o korzystny wpływ na rozwój prawej półkuli (zdolności przestrzenne), odbywający się „kosztem” półkuli lewej

INTERPRETACJA PSYCHOSPOŁECZNA