KONKURENCJA DOSKONAŁA I PEŁNY MONOPOL

SKRAJNE PRZYPADKI STRUKTURY RYNKU

Gałąź jest zbiorem wszystkich przedsiębiorstw wytwarzających ten sam produkt.

Wielkość produkcji gałęzi to suma produkcji wszystkich przedsiębiorstw.

Liczba przedsiębiorstw w poszczególnych gałęziach może znacznie się różnić.

Gałąź znacjonalizowana należy do państwa i jest przez nią zarządzana.

To czy dana gałąź składa się z wielu przedsiębiorstw czy jednego opisuje struktura rynku.

Struktura rynku jest opisem zachowań kupujących i sprzedających na tym rynku.

Skrajne przypadki struktury rynku to z jednej strony konkurencja doskonała, z drugiej zaś monopol lub monopson.

Rynek doskonale konkurencyjny to taki, gdzie sprzedający, jak i kupujący uznają, że ich decyzje dotyczące kupna i sprzedaży nie wpływają na poziom ceny rynkowej.

Monopolista jest jedyny sprzedawca lub jedyny potencjalny sprzedawca dobra w danej gałęzi.

Monopsonistą jest jedyny nabywca lub jedyny potencjalny nabywca dobra pochodzą­ce­go z danej gałęzi.

Gałąź doskonale konkurencyjna, w której wszystkie przedsiębiorstwa i konsumenci uznają, że ich działania nie wpływają na wysokość ceny rynkowej, musi składać się z wielu nabywców i wielu sprzedawców (np.: rynek rolny).

Ani sprzedający , ani kupujący nie sądzą, aby właśnie ich działania miały wpływ na poziom ceny rynkowej.

Istotną cechą przedsiębiorstwa działającego w warunkach doskonałej konkurencji jest pozio­me położenie krzywej popytu na jego produkty.

Aby taki kształt miała krzywa, przedsiębiorstwo lub gałąź musi mieć cztery właściwości:

1. W gałęzi musi istnieć duża liczba przedsiębiorstw, aby każde z nich miało znikomy udział w produkcji całej gałęzi.

2. Muszą wytwarzać możliwie jednorodny (standardowy) produkt i żądać takiej samej ceny.

3. Nabywcy dysponują prawie pełną informacją o cechach sprzedawanych produktów, a więc wiedzą iż wyroby różnych przedsiębiorstw w gałęzi, działających na doskonale kon­kurencyjnym rynku, są rzeczywiście identyczne.

4. Dysponują swobodą wejścia i wyjścia do i z gałęzi.

Dlaczego wszystkie należące do gałęzi przedsiębiorstwa nie robią tego co zrobił OPEC.

Koszt zorganizowania się w zwartą grupę jest zbyt wysoki (ilość spotkań, koszt negocjacji).

Jeśli jednak krzywa popytu rynkowego jest nieelastyczna, potencjalny przyrost dochodów wynikły z takiej sytuacji może być ogromny.

Jeśli przedsiębiorstwa z danej gałęzi działające w warunkach wolnej konkurencji ponoszą stra­ty, niektóre z nich zostaną zlikwidowane, - zmniejszenie liczby firm pozostających w gałęzi - doprowadzi do spadku wielkości podaży i wzrostu cen umożliwiających przetrwanie pozostałym firmom.

Monopol - również -np.: prawnicy poprzez swoje organizacje zawodowe.

Decyzje produkcyjne w warunkach konkurencji doskonałej.

Mówiąc o podaży mówiliśmy, że;

• Najpierw firma stosuje kryterium krańcowe (koszt krańcowy = przychód krańcowy), aby znaleźć najlepszy poziom zapewniający zysk. Koszt krańcowy to wzrost kosztów całko­witych wywołany wzrostem produkcji o jednostkę.

• Następnie czy cena, za którą produkcja może być sprzedana, pokrywa koszt przeciętny.

Szczególną cechą konkurencji doskonałej jest stosunek między utargiem krańcowym a ceną.

Jeżeli w przypadku ogólnym, krzywa popytu opada, to w warunkach wolnej konkurencji sprzedaż większej ilości dobra nie spowoduje spadku ceny.

Ponieważ sprzedaż dodatkowych jednostek produktu nie wywiera żadnego wpływu na do­tych­­czasowy utarg, to przychód krańcowy ze sprzedaży dodatkowej jednostki produktu jest po prostu równy uzyskanej cenie.

Firma działająca w warunkach konkurencji doskonałej osiąga taki poziom produkcji przy którym cena równa się kosztowi krańcowemu pod warunkiem, że bardziej opłacalne jest wytwarzanie produkcji niż jej zamknięcie.

To znaczy że punkt na krzywej podaży przedsiębiorstwa jest powyżej punktu, w którym firma pokrywa krótkookresowe przeciętne koszty zmienne.

Punkt ten nazywa się cena zamknięcia (zamknięcie firmy ograniczy straty).

Krzywa przedstawiająca rozmiary produkcji, które firma chce wytwarzać przy różnych ce­nach, jest nazywana krzywa podaży przedsiębiorstwa.

Kiedy zysk ekonomiczny wynosi zero, mówimy, że firma osiąga zysk normalny. Jego zysk księgowy dokładnie pokrywa wówczas koszt alternatywny kapitału i czasu właś­ci­ciela.

Cena wyjścia lub cena wejścia jest ceną, przy której firmy osiągają jedynie zyski normalne.

I nie istnieją bodźce do wchodzenia czy wychodzenie z gałęzi.

Przy długookresowych decyzjach cena musi być wyższa od długookresowych całkowitych kosztów przeciętnych.

Warunek krańcowy	Warunek przeciętny
		krótki okres	długi okres
	Poziom produkcji, przy którym Cena = Koszt krańcowy	Cena mniejsza od krótkookresowych kosztów zmiennych	Cena niższa od długookresowych kosztów przeciętnych
		Zamknąć czasowo firmę	Opuścić dana gałąź

Krzywe podaży gałęzi.

Krzywą podaży całej gałęzi otrzymujemy sumując wielkości dostaw wszystkich przedsię­biorstw przy różnych cenach.

W długim okresie jest bardziej spłaszczona, ponieważ każde przedsiębiorstwo może w pełni dostosować zasoby wszystkich czynników produkcji, a liczba przedsiębiorstw w gałęzi może się nie zmieniać.

W skrajnym przypadku, kiedy wszyscy działający i potencjalni producenci mają takie same koszty, długookresowa krzywa podaży gałęzi jest pozioma i odpowiada jej cena równa najni­żej położonemu punktowi na krzywej długookresowych kosztów przeciętnych każdego przed­siębiorstwa.

W stanie równowagi krótkookresowej cena równoważy wielkość zapotrzebowania z cał­kowitą wielkością podaży oferowaną przez daną liczbę przedsiębiorstw działających w gałęzi, gdy każde przedsiębiorstwo produkuje zgodnie ze swą krótkookresową krzywą podaży.

W stanie równowagi długookresowej cena rynkowa równoważy wielkość zapotrzebo­wa­nia z całkowitą wielkością podaży oferowaną przez przedsiębiorstwo działające w gałęzi, gdy każde z nich wytwarza zgodnie ze swą długookresową krzywą podaży.

Ponieważ przedsiębiorstwa mogą swobodnie wchodzić i wychodzić do i z gałęzi, przed­się­biorstwo krańcowe musi osiągać jedynie zysk normalny, co sprawia, że nie występują dalsze bodźce do wejścia lub wyjścia.

Metoda statystyki porównawczej pozwala zbadać, jak zmienia się równowaga, kiedy nastę­pu­je np.: zmiana popytu lub poziomu kosztów.

Ostatnie przedsiębiorstwo, które nie osiąga zysków, lecz nie ponosi także strat, nazywane jest przedsiębiorstwem krańcowym.

Wzrost popytu prowadzi do dużego wzrostu ceny, ale do małego wzrostu produkcji.

Działające przedsiębiorstwa przesuwają się w górę po swych stromych krzywych krótko­okre­sowych krańcowych kosztach. Cena przewyższa poziom kosztów przeciętnych, a wynikające stąd zyski przyciągają do gałęzi nowe firmy.

W długim okresie produkcja nadal wzrasta, lecz cena spada.

W stanie równowagi długookresowej przedsiębiorstwo krańcowe osiąga jedynie zysk normal­ny i nie wchodzą dalsze zmiany liczby firm należących do danej gałęzi.

Wzrost kosztów wszystkich przedsiębiorstw prowadzi do ograniczenia wielkości podaży gałę­zi i wzrostu cen. W długim okresie przedsiębiorstwo krańcowe nie może mieć ani zysków ani strat. Do zrównoważenia wzrostu jego kosztów przeciętnych niezbędna jest wyższa cena.

Elastyczność podaży.

Elastyczność podaży mierzy reakcję zaoferowanej ilości (podaży) towaru na zmianę jego ceny.

Podobnie jak w przypadku elastyczności popytu, aby uniezależnić otrzymywane wyniki od bezwzględnego poziomu ceny i absolutnych rozmiarów produkcji, tak i tu posługujemy się wielkościami procentowymi.

Procentowa zmiana wielkości podaży

Procentowa zmiana ceny = Elastyczność podaży

Ponieważ krzywe podaży są rosnące, elastyczność podaży jest dodatnia.

Im bardziej elastyczna jest podaż, tym większy jest procentowy wzrost wielkości podaży będący reakcją na daną procentową zmianę ceny.

Krzywe podaży o wysokiej elastyczności są zatem względnie płaskie, zaś krzywe podaży o niskiej elastyczności - stosunkowo strome.

W przeciwieństwie do przypadku występującym przy popycie, gdy jego elastyczność wynosi (-1), zmiana ceny nie prowadzi do zmiany sumy przychodu, w przypadku elastyczności poda­ży równej 1, wyższej cenie towarzyszy zawsze wyższy utarg, niezależnie od wysokości elas­tyczności podaży.

Cena i ilość zmieniają się w tym samym kierunku, w miarę jak poruszamy się wzdłuż krzywej podaży.

Konkurencja na rynkach światowych.

Jeżeli nie ma ani przeszkód w handlu, ani kosztów transportu, prawo jednej ceny powoduje, że cena danego dobra będzie jednakowa na całym świecie.

Jeżeli koszty transportu są niewielkie i nie występują bariery w handlu międzynarodowym, rynki tego samego dobra w różnych krajach są ze sobą ściśle powiązane.

Na wolnokonkurencyjnym rynku światowym każdy kraj traktuje cenę światową jako daną.

Różnice między podażą a popytem w kraju są likwidowane przez import i eksport.

Handel zagraniczny przenosi wstrząsy zewnętrzne na gospodarkę krajową, lecz działa także jako amortyzator wstrząsów wewnętrznych.

Monopol.

Przedsiębiorstwo działające w warunkach konkurencji doskonałej jest za małe, aby przejmo­wać się wpływem swych decyzji produkcyjnych na podaż gałęzi.

Po cenie rynkowej może sprzedać tyle, ile chce.

Monopolista jest jedynym dostawcą produktu wytwarzanego w określonej gałęzi, któremu nawet w długim okresie nie zagraża konkurencja.

W praktyce rzadko występuje czysta forma, jednak jest ważnym punktem odniesienia, umoż­liwiającym ocenę mniej skrajnych form ujawniania się siły monopolistycznej.

Ustalając wielkość podaży, maksymalizujący zysk monopolista kieruje się następującą regułą: wybieraj taką wielkość produkcji, przy której przychód krańcowy przewyższa koszt krańco­wy, i nie posługuje się krzywą podaży, która jednoznacznie określałaby wielkość produ­kcji przy każdej cenie.

Tam, gdzie można sensownie porównać zachowanie monopolu i gałęzi wolnokonkurencyjnej, monopol wytwarza mniej i sprzedaje po wyższej cenie. Jednak monopole naturalne osiągające wielkie korzyści skali nie mogłyby istnieć jako gałęzie wolnokonkurencyjne.

Firma wolnokonkurencyjna jest biorcą cen, przyjmując za dana cenę równowagi, określoną przez wzajemne oddziaływanie podaży rynkowej i popytu rynkowego,

Monopolista ustala ceny sam i jest twórcą cen.

Nawet w długim okresie monopolista osiąga zyski nadzwyczajne nazywane czasem zyskami monopolistycznymi.

Są to czyste zyski, po uwzględnieniu wszystkich kosztów, łącznie z kosztami alternatywnymi czasu i pieniędzy właściciela.

Inaczej niż w gałęzi wolnokonkurencyjnej, osiągane zyski nadzwyczajne nie znikają w długim okresie w związku z wejściem nowych przedsiębiorstw.

Monopolami naturalnymi nazywane są monopole osiągające wielkie korzyści skali.

Koszty działania niewielkich konkurentów byłyby bowiem prohibicyjnie wysokie.

Monopolista stosuje różne ceny dla różnych klientów. Aby zrekompensować sobie niski przychód krańcowy uzyskiwany od innych grup nabywców, grupy o nieelastycznym popycie muszą płacić wyższą cenę. Aby różnicowanie cen dało efekty, klienci nie mogą handlować danym towarem między sobą.

Monopole mają większe zasoby własne, które mogą przeznaczać na badania obniżające koszty, a ich motywacja do prowadzenia takich badań może być silniejsza, ponieważ zyskom z innowacji nie grozi konkurencja.

Małe przedsiębiorstwa nie prowadzą kosztownych badań, ale prawo patentowe stwarza wystarczająco silne bodźce dla średnich i większych firm.

Nie ma dowodów, ze gałąź musi być zmonopolizowana, aby podjęła badania mające na celu obniżenie kosztów.

1

5

---