Archeologia ziem Polski na tle europejskim
Rodzaj zajęć: wykład
Liczba godzin: 30 + 30 (60)
Rok: I (archeologia i historia)
Semestr: zimowy I + letni II
Sposób zaliczenia: egzamin (pisemny)
Prowadzący: dr Radosław Gawroński i dr Rafał Zapłata
Termin: wtorek - godz. 15.00-16.30
Cel: przedstawienie zagadnień zróżnicowania kulturowego - epoka kamienia, brązu i żelaza; wykształcenie umiejętności oceniania i porównywania cech kultur i przemian kulturowych poszczególnych epok, w obrębie poszczególnych regionów.
Prahistoria: podział na epoki, zarys geologii czwartorzędu Polski - [dr Radosław Gawroński]
Antropogeneza [dr Radosław Gawroński]
Krzemieniarstwo - typologia narzędzi i charakterystyka technik [dr Radosław Gawroński]
Paleolit dolny, środkowy i górny - [dr Radosław Gawroński]
Paleolit schyłkowy i mezolit - [dr Radosław Gawroński]
Rewolucja neolityczna na Bliskim Wschodzie - [dr Radosław Gawroński]
Rozprzestrzenianie się zdobyczy neolitu na teren Europy - [dr Radosław Gawroński]
Neolit na ziemiach Polski - [dr Radosław Gawroński]
Ogólna charakterystyka epoki brązu. Historia badań w polskiej archeologii. Przełom neolitu i brązu. Wprowadzenie metalurgii - Europa i Polska. Podstawy periodyzacji europejskiej - charakterystyka regionalna. [dr Rafał Zapłata]
Przemiany gospodarczo-społeczne epoki brązu w Europie i na ziemiach polskich. [dr Rafał Zapłata]
Wczesna epoka brązu (I): cywilizacje epineolityczne; sytuacja kulturowa w Europie. Kultury episznurowe, kultura unietycka i iwieńska. [dr Rafał Zapłata]
Środkowa epoka brązu (II). Kultury mogiłowe w Europie. [dr Rafał Zapłata]
Tzw. kultura przedłużycka na ziemiach polskich. Kultura trzciniecka - trzciniecki krąg kulturowy. Kultura pól popielnicowych. Przemiany kulturowe środkowej epoki brązu - ciałopalny obrządek pogrzebowy. [dr Rafał Zapłata]
Młodsza epoka brązu (III) w Europie. Kultura łużycka a kultury pól popielnicowych. Grupy regionalne. [dr Rafał Zapłata]
Zróżnicowanie cywilizacyjne w końcowych okresach epoki brązu i we wczesnych okresach epoki żelaza na ziemiach polskich. [dr Rafał Zapłata]
Europa w czasie dominacji Celtów- [dr Radosław Gawroński]
Kultura pomorska, kultura lateńska w Polsce- [dr Radosław Gawroński]
Kultura jastorfska, wczesne fazy kultury przeworskiej, kultura kurhanów zachodniobałtyjskich - [dr Radosław Gawroński]
Świat w epoce wpływów rzymskich, wiedza starożytnych o ziemiach Polski - [dr Radosław Gawroński]
Kontakty ludności ziem polskich z cesarstwem rzymskim,- [dr Radosław Gawroński]
Kultura przeworska w okresie rzymskim- [dr Radosław Gawroński]
Kultura wielbarska, kultura bogaczewska, kultura sudowska - [dr Radosław Gawroński]
Okres wędrówek ludów - kształtowanie się nowego oblicza Europy. Zagadnienie Bałtów na ziemiach północno-wschodniej Polski. [dr Rafał Zapłata]
Wczesnośredniowieczna Europa - między historią a archeologią. Źródła pisane w badaniach kultury wczesnego średniowiecza. Zagadnienia wczesnego średniowiecza w świetle historii badań archeologicznych i historycznych. [dr Rafał Zapłata]
Chronologia i periodyzacja wczesnego średniowiecza w Europie i w Polsce. [dr Rafał Zapłata]
Wczesne średniowiecze a kultura wczesnosłowiańska. Problematyka etnogenezy Słowian. Słowianie zachodni, wschodni i południowi. Zagadnienia społeczno-gospodarcze Słowian. Osadnictwo grodowe. Obrządek pogrzebowy. Plemiona na ziemiach polskich. [dr Rafał Zapłata]
Upadek wspólnot plemiennych - okres przedpiastowski. Powstanie państwa polskiego - okres wczesnopiastowski - rozwój i kształtowanie się społeczeństwa wczesnopolskiego. Chrystianizacja w kulturze wczesnego średniowiecza - Europa i ziemie polskie. [dr Rafał Zapłata]
Wczesnośredniowieczne ośrodki miejskie w świetle badań archeologicznych. Wczesne średniowiecze a archeologia historyczna. Kształtowanie się państw wczesnośredniowiecznych. [dr Rafał Zapłata]
Archeologia średniowiecza i nowożytna - archeologia historyczna. Archeologia ośrodków miejskich i obiektów - architektury murowanej (badania archeologiczno-architektoniczne). [dr Rafał Zapłata]
Podsumowanie [dr Rafał Zapłata]
Podstawowa literatura:
Bieliński P., Starożytny Bliski Wschód, Warszawa 1985
Buko A., Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej, Warszawa 2005.
Bukowski Z., Dąbrowski K., Świt kultury europejskiej, Warszawa 1971
Czopek S., Kamień - brąz - żelazo, Rzeszów 1998.
Gedl M., Epoka brązu i wczesna epoka żelaza, Kraków 1985.
Ginter B., Kozłowski J.K., Technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych: paleolitu, mezolitu i neolitu, Warszawa 1990
Glosarium Archeologicum fasc. 1
Godłowski K., Okres lateński w Europie, Kraków.
Godłowski K., Kozłowski J. K., Historia starożytna ziem polskich, Warszawa 1985.
Kadrow S., U progu nowej epoki. Gospodarka i społeczeństwo wczesnego okresu epoki brązu w Europie Środkowej, Kraków 2001.
Kokowski A., Starożytna Polska. Od trzeciego wieku przed Chrystusem do starożytności, Warszawa 2006.
Kozłowski J.K., Kaczanowski, P. Wielka historia Polski Tom 1: Najdawniejsze dzieje ziem polskich do VII wieku, Kraków 1998
Kultury i ludy dawnej Europy, red. S. K. Kozłowski, 1981.
Labuda G., Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna, Poznań 1999.
Leakey, R. Pochodzenie Człowieka, Warszawa 1995
Leciejewicz L., Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław 1989.
Leciejewicz L. Nowa postać świata. Narodziny średniowiecznej cywilizacji europejskiej, Wrocław 2000.
Mączyńska M., Wędrówki ludów, Łódź 1996.
Prahistoria Ziem Polskich, Tom 1-2 [red.] W. Hensel, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk 1979
Pradzieje ziem polskich, t. 1. Od paleolitu do środkowego okresu lateńskiego, cz. 1, 2, red. J. Kmieciński, Warszawa-Łódź 1989.
Pradzieje Ziem Polskich, Tom 1I [red.] J. Kmieciński, Warszawa- Łódź 1989
Shreeve J., Zagadka Neandertalczyka, Warszawa 1998
1