układ oddechowy7, matura biologia, notatki z biol operon cz2


0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

UKŁAD ODDECHOWY

AEROBY - ORGANIZMY TLENOWE

* oddychanie/respiracja/wymiana gazowa - niezbędny tlen jest dostarczany ze środowiska, a szkodliwy dwutlenek węgla jest usuwany z organizmu

* wymiana gazowa to dyfuzja prosta, o której decyduje kilka czynników:

- różnica stężeń (lub ciśnień) gazów oddechowych między organizmem a środowiskiem (im wyższe ciśnienie tlenu w pęcherzykach płucnych, tym większe tempo dyfuzji tlenu)

- łatwość przechodzenia przez warstwę graniczną, która zależy od przepuszczalności warstw granicznych (nabłonka oddechowego) oraz od rozpuszczalności gazów oddechowych w wodzie (tlen ma znacznie mniejszą rozpuszczalność niż dwutlenek węgla

- wielkość powierzchni czynnej (im większa tym większa ilość gazów wymieniana w jednostce czasu)

* organizmy w toku ewolucji usprawniły wymianę gazową przez zmniejszenie grubości warstw granicznych i zwiększenie powierzchni oddechowej

- jednokomórkowce, gąbki, jamochłony, płazińce, obleńce, większość pierścienic, najdrobniejsze stawonogi i mięczaki - oddychają całą powierzchnią ciała (oddychanie bezpośrednie)

- większe stawonogi, mięczaki, wszystkie kręgowce - wykształciły wyspecjalizowane układy oddechowe pośrednie (zwykle tlen nie przechodzi od razu z układu oddechowego do poszczególnych komórek, lecz jest rozprowadzany przez płyny układu krążenia - wyjątkiem są owady)

* oddychanie zewnętrzne - wymiana gazowa w silnie ukrwionym układzie oddechowym ze środowiskiem zewnętrznym

* oddychanie wewnętrzne - wymiana gazowa między krwią i komórkami ciała (tkankami)

* układ oddechowy kręgowców spełnia też dodatkowe funkcje:

- razem z układem wydalniczym utrzymuje odpowiednie pH krwi (równowagę kwasowo-zasadową)

- razem z układem krążenia i skórą uczestniczy w termoregulacji

WYMIANA GAZOWA W WODZIE

* warunki oddychania w wodzie są znacznie trudniejsze niż na lądzie, głównie ze względu na niewielką rozpuszczalność tlenu w wodzie

* dodatkowym problemem jest zmniejszanie rozpuszczalności tlenu wraz ze wzrostem zasolenia i temperatury wody

* tempo dyfuzji jest w wodzie wielokrotnie mniejsze niż w powietrzu, głównie dlatego, że jedynym źródłem tego gazu w wodzie jest fotosynteza

- w związku z tym wodne zwierzęta wykorzystują wiele charakterystycznych adaptacji (przystosowań) usprawniających wymianę gazową (np. bardzo rozbudowane, pierzaste skrzela i wielu ślimaków morskich)

* zwierzęta wodne oddychają przez powłoki ciała lub różnego rodzaju skrzela

- wieloszczety - wyrostki skrzelowe na parapodiach (zaczątkowa postać skrzeli)

- stawonogi (trylobity, skorupiaki), mięczaki (liczne ślimaki, wszystkie małże i głowonogi), kręgowce pierwotnie wodne (bezżuchwowce, ryby), niektóre płazy - mają dobrze rozwinięte skrzela

* skrzela to cieniutkie i wilgotne struktury, które stale muszą być obmywane wodą

- część skorupiaków, głowonogi, strunowce - silnie ukrwione skrzela znajdują się pod powłokami ciała (skrzela wewnętrzne)

* w rozległej sieci drobnych naczyń krwionośnych krew często płynie w kierunku przeciwnym niż obmywająca skrzela woda

- taki przeciwprądowy mechanizm powoduje, że np. u niektórych ryb, nawet 80% tlenu z wody obmywającej skrzela dyfunduje do naczyń krwionośnych, mimo że różnica stężeń tego gazu jest bardzo mała

WYMIANA GAZOWA NA LĄDZIE

* problem stanowi tu wysychanie powierzchni oddechowych

- narządy oddechowe są więc ukryte głęboko we wnętrzu ciała i są stale zwilżane przez komórki gruczołowe

* współczesne zwierzęta lądowe oddychają tchawkami (owady, wije) lub płucami

* płuca kręgowców różnią się zasadniczo od płuc bezkręgowców pochodzeniem (rozwijają się z uchyłków gardzieli), mechanizmami wentylacji, budową

* układ oddechowy ptaków

- osiągnął szczególnie dużą sprawność

- jego istotną częścią są worki powietrzne umożliwiające m.in. tzw. podwójne oddychanie

* układ oddechowy ssaków (w tym człowieka) - bardzo dobrze rozwinięty

* protisty, rośliny, grzyby - nie mają narządów oddechowych

- przeprowadzają wymianę gazową przez powierzchnię ciała (w organizmach fotosyntetycznych kierunek wymiany jest odwrotny: tlen na zewnątrz, dwutlenek węgla do wnętrza rośliny)

- u roślin wymiana odbywa się głównie przez aparaty szparkowe liści, młode łodygi, częściowo przez przetchlinki (gazy dyfundują dość swobodnie w wilgotnych przestrzeniach międzykomórkowych miękiszu asymilacyjnego - szczególnie gąbczastego)

- rośliny siedlisk błotnych okresowo zalewanych oraz rośliny wodne (hydrofity) często mają miękisz powietrzny (earenchymę), który tworzy kanały powietrzne umożliwiające dyfuzję gazów do głębiej położonych tkanek

- szczególnym rozwiązaniem są też korzenie oddechowe drzew rosnących np. w namorzynach

ANAEROBY - ORGANIZMY BEZTLENOWE

* część bakterii i grzybów

* możliwość oddychania beztlenowego ma także tasiemiec



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
układ nerwowy8, matura biologia, notatki z biol operon cz2
METABOLIZM23, matura biologia, notatki z biol operon cz2
EKOSYSTEMY29, matura biologia, notatki z biol operon cz2

więcej podobnych podstron