TEORIA EMOCJI I FAZY POWSTAWANIA (M. Arnold):

• neutralna recepcja (rejestracja informacji na poziomie narządu zmysłowego nie zawiera oceny stymulacji)

• ocena (odebrana stymulacja jest oceniana jako dobra lub zła, jako korzystna lub niekorzystna)

• pojawienie się tendencji do działania (zbliżanie się do przedmiotu ocenianego jako dobry lub unikanie przedmiotu ocenianego jako zły)

• wystąpienie emocji (wystąpienie przeżycia subiektywnego z komponentem wisceralnym)

• pojawienie się działania sterowanego przez emocję (działania sterowane przez emocje mogą być bardzo różne, jednak ich wspólną cechą jest stosunkowo duża dynamika oraz ograniczony zakres kontroli intelektualnej)

PROCESY POZNAWCZE:

Procesy aktywnego przetwarzania informacji, wymagające wykorzystywania dotychczasowej wiedzy lub też prowadzące do uzyskania nowej wiedzy.

EMOCJE:

System trójskładnikowy, zawierający komponenty nerwowe, ekspresyjno - motoryczne oraz subiektywne (uczucia).

UCZUCIA:

Są subiektywnym składnikiem emocji, którego źródła tkwią w podstawowych procesach nerwowych i motorycznych. Uczucia wchodzą w skład emocji, ale same emocjami nie są.

EFEKT CZYSTEJ EKSPOZYCJI:

Nazywany również efektem familiaryzacji. Polega na tym, że bodźce eksponowane podprogowo są w pewien sposób rejestrowane przez człowieka, w wyniku czego zmianie ulega ich ocena emocjonalna. Bodźce już znane na podstawie ekspozycji podprogowej oceniane są jako przyjemniejsze i atrakcyjniejsze.

WYMIARY OCENY POZNAWCZEJ I WŁAŚCIWOŚCI STYMULACJI (K. Scherer):

1. Nowość / nieoczekiwaność

2. Samoistna przyjemność

3. Istotność dla celu / potrzeby

4. Możliwości zaradcze

5. Zgodność JA z normami (Scherer zalicza do nich normy społeczne, konwencje kulturowe, oczekiwania osób znaczących oraz uwewnętrznione normy i standardy jednostki)

AFEKTY (wg Zajonca):

Elementarne procesy doznawania przyjemności lub przykrości.

EMOCJE PIERWOTNE:

Emocje, które nie muszą być poprzedzane analizą poznawczą.

EMOCJE WTÓRNE:

Emocje poprzedzane analizą poznawczą.

FUNKCJE EMOCJI W PROCESACH POZNAWCZYCH:

• funkcja orientacyjna (emocje dostarczają informacji o obiektach, zdarzeniach i osobach ważnych z punktu zaspokajania potrzeb, zaburzenie funkcji orientacyjnej emocji prowadzi do dużych zmian w funkcjonowaniu psychicznym oraz w zachowaniu)

• funkcja aktywacyjna (emocje dostarczają energii koniecznej do uruchomienia i przeprowadzenia różnych operacji poznawczych)

• funkcja modulacyjna (emocje dostarczają takiej ilości energii, która zapewnia optymalne funkcjonowanie procesów poznawczych, funkcja ta może załamywać się, gdy emocje są bardzo silne lub trwają bardzo długo, albo też jednostka nie potrafi zrobić nic, aby sobie z nimi poradzić)

• funkcja metapoznawcza (związana z orientacją we własnych procesach poznawczych i z wyborem takich procedur poznawczych, które mogą być najbardziej efektywne w danej sytuacji)

ALEKSYTYMIA:

Syndrom osobowości polegający na trudnościach w uzyskaniu dostępu do własnych procesów emocjonalnych. Aleksytymicy nie potrafią podejmować decyzji, ponieważ emocje nie mówią im, jaka alternatywa jest dla nich alternatywą preferowaną.

PODSUMOWANIE:

• w przypadku afektów pozytywnych późniejsze bodźce oceniane są zgodnie z wcześniejszymi danymi (to jest pozytywniej), w przypadku przedświadomie wzbudzonych afektów negatywnych późniejsze są ocenianie w sposób przeciwny (to jest także pozytywniej)

• bodziec może wywoływać emocję, kiedy dotyczy istotnych cech relacji między organizmem a środowiskiem

• wg Lazarusa ocena ma charakter poznawczy i obejmuje komponenty pierwotne (dotyczą powstania emocji) i wtórne (dotyczą możliwości poradzenia sobie z emocją)

• do komponentów pierwotnych (Lazarus) zalicza się przede wszystkim to: 1) czy dany bodziec może w jakikolwiek sposób wpływać na realizację celów jednostki 2) czy zdarzenie lub bodziec jest zgodny z realizwoanym celem, czy też nie 3) czy dane zdarzenie pojawiło się w wyniku działania intencjonalnego innej osoby lub własnego działania czy też zdarzenie ma charakter nieintencjonalny

• emocje powstają w toku interakcji między jednostką i jej otoczeniem, w której jednostka zaangażowana jest w realizację celów osobistych

• procesy poznawcze odgrywają ważną rolę we wzbudzaniu stanów emocjonalnych, a także wpływają na ich ekspresję oraz na samokontrolę

• bardzo często procesy poznawcze mogą zniekształcać emocje, modyfikować ich przebieg albo blokować dostęp do ich rzeczywistych źródeł

• ta sama osoba czy sytuacja może być oceniana przez różnych ludzi na różne sposoby i tym samym może prowadzić do różnych emocji

• komunikowanie emocji wymaga znajomości reguł kodowania zdarzeń emocjonalnych, czyli reguł oceny

• emocje człowieka nie stanowią jednolitej grupy, a mechanizmy ich przedstawiania są zróżnicowane

• kategorie naładowane emocjonalnie są łatwiej aktywizowane i łatwiej można uzyskać do nich dostęp

• organizmy najsprawniej funkcjonują przy pośrednich poziomach napięcia emocjonalnego (przy niskim i wysokim pobudzeniu sprawność funkcjonowania spada

• człowiek jest nie tylko osobą reaktywną, odpowiadającą na pewne bodźce, lecz także aktywną, realizującą własne plany i zamiary

• osoby, które mają zakłóconą orientację we własnych procesach emocjonalnych, napotykają trudności w wykorzystywaniu danych dotyczących wykonania lub niewykonania pewnej czynności

2