ETOLOGIA - Biologiczne Podstawy Zachowania - I -

dr Maciej Trojan

E-mail: [e-mail]

O czym będą zajęcia?

Zachowanie - skoordynowane, krótkotrwałe, bezpośrednio dostrzegalne przejawy funkcjonowania organizmu, najczęściej ruchowe

Podstawowe podejścia w badaniach zachowania:

• fizjologiczne,

• behawiorystyczne,

• ewolucyjne,

O czym będą zajęcia?

• Początki współczesnych badań nad zachowaniem się zwierząt: Darwin i jego następcy,

• Psychologia eksperymentalna i etologia,

• Podstawowe elementy teorii etologicznej,

• Model Lorenza i Tinbergena,

• Struktura zachowań popędowych - faza apentencyjna i konsumacyjna, łańcuch działań.

O czym będą zajęcia?

• Konflikt popędów, zachowania przemieszczone, przerzutowe,

• Teoria ewolucji, od drabiny istnień do nowej syntezy,

• Ewolucja zachowania, adaptacyjna funkcja zachowania, zachowania agonistyczne (np. terytorialne), seksualne i prospołeczne, życie w grupie,

O czym będą zajęcia?

• Zabawa, samotna, z obiektem, połączona z twórczością, społeczna,

• Eksploracja Nissen, Butler, Berlyne (nowość, złożoność, intensywność),

• Dowody na myślenie zwierząt,

• Zwierzę jako obiekt badań,

Literatura:

• Bmz Rozdziały: Od 1.3 do 1.7.2, od 9.1 - do 9.3, 10, 12, 13, 14, 16, 17 i 18.

• Rozdział 5 autorstwa W. Pisuli z P. Podr. Akademicki, pod redakcją J. Strelaua.

Historia badań nad zachowaniem zwierząt:

Dwie skrajne postaci stosunku do zachowania zwierząt:

• koncepcje witalistyczne (ontologiczna koncepcja psychiki Arystotelesa i Platona, anima sensitiva, anima rationalis)

• koncepcje mechanistyczne (Demokryt, Kartezjusz).

Początek badań nowożytnych:

• 1872 - Karol Darwin - monografia „O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt”,

• natura nie robi skoków - ciągłość świata zwierząt i ludzi w zakresie psychiki,

• Narodziny psychologii zwierząt,

• w interpretacji zachowania uwzględnia przeżycia zwierząt mające analogię w przeżyciach ludzi,

• 1895 - George Romans - „Inteligencja zwierząt”,

• 1894 - L.C. Morgan - „Wprowadzenie do psychologii porównawczej”,

• W Polsce - Jan Dembowski.

Kanon Morgana:

• Program Morgana - stany psychiczne to stany świadomego doświadczania, badacz powinien starać się zrozumieć psychikę zwierząt przez analogie do własnych stanów psychicznych z zachowaniem określonego rygoru,

• kanon - w żadnym wypadku nie możemy interpretować działania jako wyniku wyższej czynności psychicznej, jeśli może ono być zinterpretowane jako wynik procesu przebiegającego na niższym poziomie.
  

Dalszy rozwój zoopsychologii:

• lata 30-te XX w. - W. Köhler - badania nad rozwiązywaniem problemów przez wgląd u szympansów,

• 1984 - D. Griffin - „Myślenie zwierząt” (krytyka nadużywania kanonu Morgana i perspektywy antropocentrycznej),

• Behawioryzm,

• 1913 - John Watson - manifest behawiorystyczny,

• Psychologia jako nauka o zachowaniu, a nie o świadomości, organizm to czarna skrzynka,

• eksperyment jako metoda badań,

• badanie sztucznych form zachowania, abstrahowanie od gatunku i biologicznego sensu zachowania.

Etologia:

• od lat 30-tych XX w.

• naukowe badania charakterystycznych wzorców zachowania zwierząt, badania zachowania zwierząt głównie w środowisku naturalnym,

• zachowanie podlega doborowi naturalnemu, ma sens adaptacyjny,

• obserwacja jako podstawowa metoda badań,

• Ekologia behawioralna,

• Krebs & Davies - „Wprowadzenie do ekologii behawioralnej”,

• zajmuje się znaczeniem zachowania dla przeżycia i odniesienia sukcesu reprodukcyjnego (konkurencja wewnątrzgatunkowa, użytkowanie zasobów, unikanie drapieżników).

Socjobiologia:

• 1975 - E. Wilson - „Socjobiologia”,

• zajmuje się biologiczną funkcją zachowań społecznych,

• koncepcja agresji międzygrupowej Durhama i manifest sewilski.

Manifest sewilski:

• Naukowo niepoprawnym jest zakładanie, że:

• odziedziczyliśmy skłonności wojenne po naszych zwierzęcych przodkach,

• przemoc jest genetycznie zaprogramowana,

• w przebiegu ewolucji istniała dodatnia presja selekcyjna na agresję,

• wojna ma źródło w instynkcie.