Patriotyzm to postawa, która charakteryzuje się poczuciem szacunku, umiłowania i oddania względem własnej ojczyzny. Patrioci cele ważne dla ojczyzny przedkładają ponad swoje cele osobiste. W skrajnych przypadkach są gotowi ponieść ofiarę zdrowia lub życia za ukochaną ojczyznę. Postawy patriotyczne odnaleźć można również u bohaterów powieści "Przedwiośnie" Stefana Żeromskiego: Seweryna Baryki, jego żony Jadwigi oraz Szymona Gajowca.Seweryn Baryka pochodził z rodziny o głęboko zakorzenionych tradycjach patriotycznych. Prawdziwym bohaterem rodzinnym był dla niego Kalikst Grzegorz Baryka - osławiony dziadek, bogaty właściciel ziemski i bohaterski powstaniec. Niestety za udział w powstaniu został pozbawiony majątku i zmarł w ubóstwie, jako stary spracowany człowiek, który musiał jakoś zarabiać na życie. Jednak pamięć o nim i o rodzinnym majątku - Sołowijówce pozostała w rodzinie Baryków żywa i świetna. Prawdziwym skarbem rodzinnym był pamiętnik dziadka, w którym zapisał on swoje dzieje i waleczne czyny w walce powstańczej. Pamiętnik Kaliksta Grzegorza Baryki był pieczołowicie przekazywany kolejnym pokoleniom i był dla rodziny rzeczą bezcenną, zajmującą w domu honorową pozycję. Postać dziadka i jego posiadłości Sołowijówka obrosła z biegiem lat legendą, która wpajana była kolejnym członkom rodziny.

Owa Sołowijówka stała się symbolem polskości. Było to miejsce utożsamiane z pięknem i dobrobytem. Seweryn - Polak z dziada - pradziada wyjechał do Rosji w poszukiwaniu lepszego życia, jednak obraz ojczyzny na zawsze był pielęgnowany w jego pamięci. Kiedy pojawiła się okazja powrotu do Polski zabrał ze sobą swego syna i wyruszył w daleką podróż. W jej trakcie snuł opowieści o szklanych domach. Były to marzenia starego człowieka, wynikające z ogromnego pragnienia powrotu po latach do ojczyzny. Niestety nie doczekał tego momentu, gdyż w trakcie podróży zmarł.Jadwiga Dąbrowska Baryka, jego żona za namową rodziców zrezygnowała ze swojej młodzieńczej miłości - Szymona Gajowca i wyszła za mąż za Seweryna Barykę. Wraz z nim wyjechała do Baku, jednak czuła się tam źle i obco. Nie chciała nauczyć się języka rosyjskiego, a od domowników, a nawet służby wymagała używania języka polskiego. Jadwiga wciąż żyła przeszłością i wspomnieniami o Polsce i chwilach tam spędzonych. Mimo, że kochający mąż starał się zapewnić rodzinie jak najlepsze warunki życia nie było sposobu, by Jadwiga doceniła to, co posiadała, gdyż rozdzierała ją tęsknota za krajem, ale jeszcze bardziej za prawdziwie ukochanym mężczyzną, który pozostał w Polsce. Szymon Gajowiec już na zawsze zawładnął jej sercem. Jadwiga pielęgnowała żywe obrazy każdej chwili spędzonej z Szymonem. Pamiętała każdą wspólną rozmowę, śniła na jawie spotkania z ukochanym. Powracała również myślami do rodzinnego majątku w Siedlcach, miała wciąż przed oczami piękno tamtejszej przyrody i domu rodzinnego, Każde wspomnienie było dla niej żywe i piękne, niezależnie od tego, czy było takie w rzeczywistości.Szymon Gajowiec to stara miłość Jadwigi i dobry przyjaciel rodziny, który zaopiekował się Cezarym, gdy ten powrócił do ojczyzny. Był wysoko postawionym urzędnikiem w Ministerstwie Skarbu. Miał swoja koncepcję odbudowy Polski niepodległej, którą pragnął zawrzeć w powstającej książce. Swoją koncepcję oparł na pozytywistycznych ideach pracy organicznej i pracy u podstaw. Był on zdania, że systematyczną, wytrwałą i rzetelną pracą można osiągnąć ogólnonarodowy dobrobyt. Dlatego postulował stopniowe wprowadzanie reform, począwszy od reform ekonomicznych.Te trzy opisane wyżej postacie wpłynęły znacząco na kształtowanie postawy patriotycznej u głównego bohatera - Cezarego Baryki, który wiele przeszedł w swoim życiu i miał okazje zetknąć się z wieloma różnymi poglądami politycznymi.

„Przedwiośnie” jest powieścią o dorastaniu i poszukiwaniu swojego miejsca na ziemi przez Cezarego Barykę. Jego charakter i poglądy kształtowało wielu ludzi, wiele zdarzeń i różne środowiska. Jednak wszystkie te czynniki spowodowały, iż w końcu poczuł się Polakiem.

Pierwszymi osobami, które kształtowały Cezarego byli jego rodzice. Szczególnie matka. Jadwiga z Dąbrowskich Barykowa, mimo iż długo mieszkała w Baku nigdy nie nauczyła dobrze mówić po rosyjsku. Synowi kazała wręcz mówić w domu po polsku. Zawsze wspominała o rodzinnych stronach, o Polsce. Bardzo tęskniła za ojczyzną. Jednakże była winna sama swojej udręki, gdyby nie spełniła życzenia rodziców i nie wyszła za Barykę, zostałaby w ukochanej ojczyźnie. Natomiast ojciec był bardzo przywiązany do sowich korzeni i pochodzenia. Po ślubie z Jadwiga wyjechali w głąb Rosji, objął dobrą posadę w Baku i nie było mu tak bardzo tęskno za Polską. Jednakże po wybuchu I wojny światowej został wcielony do wojska. Walczył o niepodległość Polski. W końcu wrócił po syna i razem podążyli w długą i ciężką drogę do odległej ojczyzny, której Seweryn nie przeżył. Zanim umarł opowiedział synowi o „szklanych domach”. Seweryn miał wyidealizowany obraz Polski, ale także chciał, aby zafascynowany rewolucja syn zobaczył swoją ojczyznę.

Trzecią osobą, która miała wpływ na Cezarego był Szymon Gajowiec, ukochany Jadwigi z młodości. Gdy poznaje go Cezary jest wysokim urzędnikiem w Ministerstwie Skarbu. Gajowiec miał swoją wizję nowej Polski. Chciał nienaruszalności granic, a także reform wewnątrz państwa, a na to wszystko potrzeba było czasu. Gajowiec był patriotą, który odbudowywał swoją ojczyznę jak umiał. Działał, czego wielu nie robiło.

Rodzice Baryki zasiali w małym Cezarym ziarno miłości do ojczyzny, które powoli kiełkowało i dojrzewało pod wpływem rożnych zdarzeń i osób. Opowieść ojca o szklanych domach zafascynowała go i sprawiła iż dotarł do ojczyzny, jednak nie mogąc ich znaleźć rozczarował się, zwątpił. Jednak wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej w obronie swojego kraju, nie bał się zaryzykować życia w obronie ojczyzny, a nawet uratował życie koledze- Hipolitowi Wielosławskiemu. Niestety ciągle czuł się zagubiony i samotny, szczególnie po stracie Laury. Nie zgadzał się z ideami ani Gajowica ani komunistów. Szukał złotego środka. Jednak do samego końca powieści widać iż jest patriota, w marszu na Belweder jest ubrany w mundur, w którym walczył w obronie ojczyzny.

Przedstawione postacie pokazują jak w różny sposób można być patriota. Jadwiga w życiu nie spełniła się, ciągle tęskniła za ojczyzna, wszystko wynikało z jej bierności i poddawaniu się woli innych osób. Nie przekreśla to jednak tego, że była patriotka. Seweryn dopiero w dorosłym życiu stał się prawdziwym patriota, jednak zawsze pamiętał o sowich korzeniach. Idealizował Polskę, żył marzeniami. Szymon Gajowiec, także miał swoje plany związane z ojczyzna. Jego idee jednak nie do końca miały rację bytu. Cezary Baryka jest bohaterem dynamicznym, któremu rodzice zakrzewili idee ojczyzny. Jego poglądy zmieniały się, jednakże doszedł do tego co jest dla niego najważniejsze- ojczyzna, za którą walczył, aż do końca.

Obraz niepodległej Polski wpisany w „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego to wizerunek nędznego kraju rozsadzonego przez społeczne napięcia. W kraju nasilało się wewnętrzne rozbicie polityczne, stale zmieniały się nieporadne rządy, pogarszało się położenie gospodarcze kraju, rosło bezrobocie oraz społeczne niezadowolenie. Pogłębiający się w kraju chaos sprzyjał rozwojowi komunistycznych idei. W tych niezwykle trudnych dla Polski chwilach Stefan Żeromski stara się uwidocznić czytelnikowi spory o znaczenie patriotyzmu i kształt przyszłej Polski toczone głównie pomiędzy komunistami a elitami rządzącymi II Rzeczpospolitą.Aby zinterpretować podany fragment powieści należy, choć pokrótce przedstawić bohaterów, których on dotyczy.Otóż Cezary Baryka to syn Seweryna Baryki. W podanym fragmencie to już około dwudziestoletni młodzieniec, który osierocony przez rodziców podjął studia w Warszawie na kierunku medycznym. Cezary to również bohaterski uczestnik wojny z bolszewikami. Jego poglądy polityczne w czasie trwania utworu ulegają zmianie, choć wciąż możemy mówić o jego nastawieniu prokomunistycznym. Poglądy te były ukształtowane przede wszystkim wcześniej już wspomnianym udziałem w wojnie polsko-bolszewickiej, ale także tragicznymi losami jego rodziny, która padła ofiarą „rewolucji październikowej”. Nie można zapomnieć, iż był protegowanym Szymona Gajowca, wysokiego urzędnika w Ministerstwie Skarbu, który w czasach młodości był zakochany w matce Cezarego – Jadwidze z Dąbrowskich Baryce. Szymon Gajowiec to ponadto postać reprezentująca w utworze rządową koncepcję reform.Ostatnią już postacią, o której mowa w przytoczonym fragmencie jest Antoni Lulek. Był to kolega Cezarego Baryki, student prawa, człowiek chorowity i słaby. Pomimo fizycznej słabości był osobą niezwykle prężną, znał kilka języków, był bardzo oczytany. Wszystkie swoje zalety i umiejętności podporządkował jednemu celowi – szerzeniu komunistycznych idei. Był również człowiekiem o mocnym charakterze i znacznej zaradności, dzięki czemu sprawdził się w roli komunistycznego agitatora, doktrynera i demagoga. Zauważam, iż w podanym fragmencie ścierają się dwa poglądy na temat patriotyzmu. Dwa różne zdania na ten niezwykle ważny temat mają Cezary Baryka i Antoni Lulek. Otóż Cezary Baryka pomimo widocznego, prokomunistycznego nastawienia był człowiekiem, który głęboko przeżył wydarzenia związane z udziałem w wojnie polsko – bolszewickiej. W trakcie kampanii wojennej był świadkiem wielu niegodziwości, krzywd wyrządzonych narodowi polskiemu. Widok „porabowanych bibliotek”, „porozbijanych dzieł sztuki” dał temu młodzieńcowi wiele do myślenia, wywarł na nim niezatarte piętno. Dzięki tym przeżyciom zaczął rozumieć dążenia rodaków do odzyskania niepodległości. Słowa ojca przypominające niegdyś młodemu Cezaremu o jego korzeniach, dążenia rodziców do wpojenia synowi narodowej tradycji, lekcje języka polskiego nabrały teraz w oczach Baryki nowego znaczenia. Zrozumiał on, czym jest Polska, zrozumiał, czym jest wolny, suwerenny kraj dla biednych udręczonych ludzi, którzy z płaczem całowali słupy graniczne. W końcu sam zrozumiał, że jest Polakiem. Poczucie przynależności narodowej było, bowiem dotąd dla niego obce. Niezwykle duże znaczenie dla ukształtowania jego poczucia polskości, patriotyzmu miał również Szymon Gajowiec. Otóż jego opowieści o Bohuszu, Krzemińskim i Abramowskim, ludziach bliskich lewicy, którzy na przełomie XIX i XX wieku przedstawiali realistyczne wizje odrodzonego państwa polskiego wywarły niewątpliwie wpływ na postawę głównego bohatera. Nie zmieniło to jednak faktu, iż Cezary Baryka był negatywnie nastawiony do kształtu przyszłej Polski według koncepcji rządowej. Tok postępowania przyjęty przez Gajowca uważał za pragmatyczny, zbyt powolny a wręcz nieudolny. Nie chce zaakceptować cząstkowych reform, ale zarazem nie daje się wtłoczyć w jakiekolwiek schematy jednostronnego widzenia świata. I tu należy przyjrzeć się postawie Antoniego Lulka, jego nastawieniu do kwestii patriotyzmu a także do kształtu przyszłej Polski. OTóż jak już wcześniej wspomniałem Antoni Lulek był komunistą, zatwardziałym orędownikiem zasad i koncepcji Marxa. To właśnie na jego manifestach opierał swoje poglądy. Twierdził on mianowicie, iż „walki narodowościowe nieprowadządożadnegocelu, lecz przeciwnie, wytwarzają coraz większą przepaść między narodami”. Lulek podważał, więc sens walki o wyzwolenie Polski spod jarzma zaborców. Zawzięcie krytykował polskie przywiązanie do historii, tradycji i kultury uważając to za „ wyniszczającą malarię dusz”. Sławienie narodowych triumfów zbrojnych uważał zaś za „barbarzyński nacjonalizm”. Takie nastawienie nie wynikało z jego głupoty czy niewiedzy, ale z bezkrytycznego oddania się komunistycznym ideałom. Zwrócić tu należy również uwagę na obraz przyszłej Polski kreowany przez bolszewików. Otóż wzniosłe hasła dotyczące między innymi równości klas, były złudne ze względu na przebieg rewolucji, która niosła za sobą śmierć i zniszczenie. Dla Cezarego, który znał prawdziwe oblicze rewolucji było oczywiste, że przyniesie ona więcej zła niż dobra. Widział to wszystko zarówno w Baku jak i w Moskwie i dlatego nie przyjmował bezkrytycznie tej ideologii. Fragment przytoczony wskazuje przede wszystkim na olbrzymi rozdźwięk pomiędzy komunistycznymi koncepcjami, a rządowym planem reform. Otóż Polsce potrzebna była wielka idea mogąca podźwignąć pogrążony w chaosie kraj. Niestety żadna z powyższych koncepcji nie mogła spełniać takiej roli gdyż jedna była postrzegana za mało efektowną, za wolną, w której zbyt mało miejsca poświęcono poprawie bytu proletariatu, druga zaś była zbyt radykalna i niosła za sobą oprócz wizji anarchii również demoralizację społeczeństwa, śmierć oraz spustoszenie. Do nierozstrzygniętego sporu o kształt przyszłej Polski dochodzi również problem patriotyzmu. Uważam, że optymalną w takich warunkach postawę wskazał Cezary Baryka, który chciał połączenia haseł dotyczących miłości ojczyzny z niektórymi punktami wyżej wymienionych koncepcji. Cezary Baryka przed marszem na Belweder brał udział w spotkaniu komunistów, na którym przedstawiono mu krytyczny , wręcz przerażający obraz Polski.

Gajowiec w rozmowie z Cezarym próbuje tłumaczyć mu powolność zmian zachodzących w Polsce.

Cezary nie jest do końca przekonany o słuszności jego wyboru.

Po rozmowach spotyka się z Laurą, co przypomina mu niespełnione uczucie, czuje się przez nią odrzucony, oszukany, zdradzony.

Cezary Baryka pod wpływem zdarzeń , jakie miały miejsce nie jest w stanie znaleźć sobie miejsca, nie wie, jak powinien żyć, jak się zachowywać, jaką drogę wybrać. Jest pełen wahań i wątpliwości. Chce zmienić swoje życie, coś z nim zrobić.

Manifestację na Belweder organizują komuniści, ale idący tłum tworzą robotnicy, którzy stracili miejsca pracy i nie mają warunków do życia. Baryka bierze udział w manifestacji organizowanej przez komunistów , ale ubrany jest w mundur żołnierski z 1920 r. Występuje , jako Polak - patriota.

Baryka występuje w obronie robotników, w imieniu obywateli państwa polskiego, którzy są przez państwo zaniedbani, którym państwo nie zapewnia warunków.

Cezary idący na Belweder ukazany jest, jako świadomy swojej polskości młody człowiek. Czuje się Polskie, idzie na Belweder - symbol władzy, bo zależy mu, żeby Polska, jego ojczyzna była lepsza, lepiej rządzona.Żerromski ukazuje dojrzewanie Cezarego Baryki do Polski i polskości. Przybywa do Polski z zewnątrz, nie czuje z nią żadnej więzi.Żeromski pokazując marsz robotników ostrzega rządzących przed tym, co może się stać. Jeżeli rządzący Polską nie znajdą sposobu na przyśpieszenie zmian, wprowadzenie reform to niezadowoleni robotnicy i młodzi ludzie mogą stać się ofiarą komunistów.Żeromski pokazuje etapy dojrzewania człowieka - Cezarego Baryki do bycia dorosłym człowiekiem. Pokazuje, jak rzeczywistość zewnętrzna wpływa na życie młodego człowieka. Jego dojrzewanie przyśpiesza fakt wyjazdu ojca, konieczność utrzymania się przy życiu, zwłaszcza po śmierci matki.Baryka musi zacząć odpowiadać za siebie. Śmierć matki zmusza go do walki o przetrwanie. Zwycięża w nim odpowiedzialność nie tylko za siebie, ale także za starego i chorego ojca.Baryka bierze udział w wojnie , co wzbogaca jego doświadczenie życiowe, jest sprawdzianem męstwa, odwagi - cech przypisywanych mężczyźnie . W Nawłoci dojrzewa, jako mężczyzna, bo darzy platonicznym uczuciem Karolinę. Przeżywa swoje pierwsze poważne doświadczenie erotyczne, będąc kochankiem Laury Samobójstwo Karoliny przyczynia się do tego, że Cezary musi dojrzeć do odpowiedzialności za swoje czyny i podejmowane decyzje.W Warszawie pracuje, uczy się.

Kluczem do zrozumienia utworu jest motto :

Macie bowiem wiedzieć że są dwa sposoby walczenia, trzeba być lisem i lwem”.Sę to słowa włoskiego pisarza z okresu renesansu Nicolo Machiavellego który w traktacie politycznym „Książę” dał wskazówki dotyczące rządzenia państwem. Główny bohater poematu Mickiewicza jest litewskim patriotą bolejącym nad własnym narodem znajdującym się w niewoli krzyżackiej. Konrad Wallenrod ma świadomość potęgi Krzyżaków wśród których się wychowywał i trudności zadań stojących przed Litwinami. Początkowo chce walczyć jak przystało na prawdziwego rycerza z honorem i na otwartym polu.

W tym celu poświęca wiele czasu na właściwe przygotowanie wojsk litewskich. Razem z księciem Kiejstutem opracowuje plany taktyczne których realizacja miała przynieść zwycięstwo. Niestety pierwsze starcie z wrogie zakończone klęską uświadomiło Alfowi Walterowi konieczność zmiany metody walki. Uświadomił sobie równocześnie konieczność własnej ofiary - opuszczenia domu, pożegnania się z żoną Aldoną. Swój wybór wyraził w następujący sposób : „Szczęścia w domu nie znalazł bo go nie było w ojczyźnie”.Przed realizacją podjętego planu buntował się w samotności, jako chrześcijanin, rycerz brzydził się podstępem i zdradą. O przeżyciach Waltera świadczą słowa : „stokroć przeklęta godzina w której od wrogów zmuszony chwycę się tego sposobu”Plan Waltera opracowany wspólnie z Halbanem i księciem Kiejstutem przewidywał zniszczenie Zakonu od wewnątrz. Walter miał stać się mistrzem i jako dowodzący wojsk krzyżackich zdemoralizować je, nauczyć je niesubordynacji. Plan ten udał się, Walter jako Konrad Wallenrod stanął na czele zakonu i swoją polityką doprowadził go do ruiny. Poniósł jednak klęskę moralną. Miał poczucie swojej nieprawości, swojej zdrady. Tragizm Konrada wyraża się w jego skardze :„Straszniejszej zemsty nie wymyśli piekłoJa więcej nie chcę, wszak jestem człowiekiem!Już dosyć zemsty i Niemcy są ludzie”.Konrad Wallenrod dla współczesnych Polaków stał się natychmiast symbolem najwyższego bohaterstwa, a sam utwór mimo historycznego, średniowiecznego klimatu utworem mówiącym o aktualnych sprawach Polaków. Młodzi rewolucjoniści przyjęli powieść poetycką Mickiewicza jako hasło do walki, walki w której dopuszczalne są także zdrada, podstęp chytrość. popularność utworu była ogromna, zradykalizował on nastroje rewolucyjne, wpłyną na postawę powstańców. o roli utworu świadczą słowa pisarza z pokolenia Mickiewicza :„Słowo stało się ciałem, a Konrad Wallenrod bohaterem”.

Koncepcja Szymona Gajowca

Można ją nazwać ewolucyjną w opozycji do rewolucji, lub państwową. Oparta jest na autorytetach Mariana Bohusza, Stanisława Krzemińskiego i Edwarda Abramowskiego. Do podstawowych założeń tej koncepcji należało umocnienie „Polski złożonej z trzech nierównych połówek”, poprzez gruntowne, wprowadzane powoli i stopniowo, reformy. Przede wszystkim ekonomiczne, takie jak wprowadzenie polskiej waluty – złotego. Poza tym istotne były reformy rolne, które miały zmienić strukturę własnościową na wsi.

Gajowiec wierzył we współpracę ponad podziałami w imię budowy młodego państwa, które przez sto dwadzieścia trzy lata nie istniało na mapie Europy. Droga ta jest powolna, ale racjonalna. Pan Szymon wyraźnie zaznacza, że Polska jest dopiero „na starcie”, a jej obywatele muszą cierpliwie znosić wyrzeczenia i biedę. W niedalekiej perspektywie wszystko zostanie im wynagrodzone. Koncepcja ta jest także przesiąknięta wiarą w modlitwę i opatrzność boską nad ojczyzną.

Cezary krytycznie odnosił się do myśli Gajowca: „Polsce trzeba na gwałt wielkiej idei! Niech to będzie reforma rolna, stworzenie nowych przemysłów, jakikolwiek czyn wielki, którym ludzie mogliby oddychać jak powietrzem. Tu jest zaduch. Byt tego wielkiego państwa, tej złotej ojczyzny, tego świętego słowa, za które umierali męczennicy, byt Polski - za ideę! Waszą ideą jest stare hasło niedołęgów, którzy Polskę przełajdaczyli: «jakoś to będzie»!”. Zarzucał rządzącym brak odwagi do „wielkiego czynu”.

Koncepcja komunistyczna Antoniego Lulka

To koncepcja przeciwstawna do państwowej. Młody prawnik nienawidził wszystkiego, co Polskie. Uważał, że klasa robotnicza powinna się zorganizować przeciwko posiadaczom. Za naczelne zło świata uznawał kapitalizm, wyzysk i bogactwo nielicznych. W imieniu najuboższych, ale i najciężej pracujących robotników, konieczne jest przeprowadzenie rewolucji, ponieważ burżuazja nigdy nie odda władzy dobrowolnie. Gdy proletariat osiągnie pełnię władzy możliwe będzie utworzenie społeczeństwa bezklasowego. Takie społeczeństwo jest najwyższym celem ideologii komunistycznej. Nie ma w nim wyzysku, niesprawiedliwości, panuje równość. Lulek cieszy się z każdego niepowodzenia rządu, ma nadzieje na jak najszybszy upadek Polski, by jej terytoria stały się częścią Rosji – państwa komunistycznego.

Cezary sympatyzował z tą koncepcją, ale wytykał jej największe błędy: „Klasa przeżarta nędzą i chorobami może być tylko obiektem czyjejś akcji odrodzeńczej, lecz w żadnym razie nie czynnikiem odradzającym. Chory dotknięty klęską braku kultury nie może przecie ani sam siebie, ani nikogo innego skutecznie leczyć. Tego chorego musi leczyć ktoś świadomy – lekarz”. Otwarcie podważał zdolność klasy robotniczej do przejęcia i sprawowania władzy sprawiedliwej i mądrej. Postulował, by tym, co zjednoczy społeczeństwo była „odrodzona i odradzająca się Polska”, co było sprzeczne z ideologią komunizmu, w której brak było haseł patriotycznych i narodowych.

Koncepcja Seweryna Baryki

Zwana jest także wizją szklanych domów. Nie jest to realny pomysł na Polskę, ale jedynie fantastyczna wizja ojczyzny - arkadyjskiej krainy dobrobytu, opartej na myśli technicznej wielkiego przodka Baryków. Wyobrażenie szklanych domów, wsi miast, a nawet koryt rzek miało zachęcić Cezarego do przyłączenia się do wielkiego zadania - odbudowy państwa polskiego. Fikcyjny Baryka z opowiadania Seweryna, to właśnie Cezary. Wizja ta pełni funkcję symboliczną, ponieważ odzwierciedla marzenia pokoleń Polaków żyjących w niewoli o wspaniałym nowoczesnym państwie, w którym panuje dobrobyt i sprawiedliwość. Także budulec, z którego powstały domy, jest symbolem. Szkło jest czymś czystym i doskonałym, a z drugiej strony jest niezwykle delikatne i kruche. W ostateczności Cezary mając w pamięci wspaniałą wizję przekazaną przez ojca, czuje rozgoryczenie i zawód, gdy na własne oczy przekonuje się, jak wygląda Polska.

Być patriotą - Na podstawie wybranych utworów przedstaw różne modele patriotyzmu Polaków na przestrzeni wieków.

II. Literatura podmiotu

H. Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem, Warszawa 1986.

A. Mickiewicz, Konrad Wallenrod, Warszawa 1986.

E. Orzeszkowa, Gloria Victis, Gdańsk 2000.

P. Skarga, Kazania Sejmowe, Kraków 1939.

I. Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny,

II. Literatura przedmiotu

Konrad Wallenrod [w:] Słownik lektur, pod-red. A. Nawrot, Karków 2004, str. 231-236.

Miłość do ojczyzny [w:] Słownik motywów literackich, pod-red. A Nawrot, Kraków 2005, str. 211

Patriotyzm [w:] Leksykon dzieł literatury polskiej, pod-red. T. Abraszewska, Warszawa 1998, str.

598-600

Skarga Piotr - Kazania Sejmowe [w:] Leksykon dzieł literatury polskiej, pod-red. T. Abraszewska, Warszawa 1998, str. 55-56

Zdążyć przed Panem Bogiem [w:] Leksykon dzieł literatury polskiej, pod-red. T. Abraszewska,

Warszawa 1998, str.635-640

III. Ramowy plan wypowiedzi

1.Określenie problemu.

Modele patriotyzmu Polaków na przestrzeni wieków, omówienie pojęcia patriotyzm oraz zaprezentowanie modeli patriotyzmu.

2. Kolejność prezentowanych treści..

a) Omówienie pojęcia "patriotyzm"

b) Zaprezentowanie modeli patriotów na przestrzeni wieków:

- Kazania Sejmowe jako próba wzbudzenia patriotyzmu w szlachcie polskiej.

- Hymn do miłości ojczyzny - ukazanie prawdziwej wartości miłości do ojczyzny. - Konrad Wallenrod - konieczność wyboru właściwej drogi postępowania.

- Marian Tarłowski - poświęcenie własnych ideałów w imię walki o ojczyznę.

- Mordechaj Anielewicz - przywódcą powstania w getcie.

c) Wybory życiowe zdeterminowane cechami indywidualnymi człowieka oraz

wpływem otoczenia.

3. Wnioski

a) Dzięki prawdziwym patriotom Polacy potrafili się jednoczyć w trudnych dla nich i dla Polski chwilach co dodawało im siły ducha w walce.

b) Część Polaków ukazuje przejawy patriotyzmu tylko w chwili zagrożenia istnienia kraju, lub w okresie wojny.

Treść pracy

I. Określenie problemu:

Modele patriotyzmu Polaków na przestrzeni wieków, omówienie pojęcia patriotyzm oraz zaprezentowanie modeli patriotyzmu.

Przedmiotem mojej dzisiejszej prezentacji będzie przedstawienie Państwu różnych modeli patriotyzmu Polaków na przestrzeni wieków na podstawie wybranych utworów.

Postaram się przedstawić Państwu czym jest patriotyzm, a także w sposób skrótowy, lecz w miarę możliwości wyczerpujący, omówić przykłady polskich patriotów.

Nadmieniłem, że uczynię to w sposób skrótowy ponieważ zakres materiału, który dotyczy patriotyzmu jest tak obszerny, że jego zaprezentowanie w czasie 15 minut byłoby fizycznie nie możliwe.

II. Kolejność prezentowanych argumentów:

. Czym jest Patriotyzm ?

Przez wieki pojęcie patriotyzmu wielokrotnie ulegało zmianie. Dla wielu ludzi słowo patriotyzm nic nie znaczy, dla innych jest wszystkim co mają. Najprościej mówiąc jest to postawa społeczna oparta na zasadach miłości i przywiązania do ojczyzny, jedności i solidarności z własnym narodem. Patriotyzm to również umiłowanie i pielęgnowanie narodowej tradycji, kultury czy języka. Charakteryzuje się przedkładaniem celów ważnych dla ojczyzny nad osobiste, a także gotowością do poświęcenia najważniejszej wartości jaką jest własne zdrowie lub życie. Literatura polska zawiera wiele przejawów patriotyzmu i ukazuje bohaterów - patriotów. Dzieje się tak pewnie dlatego, że historia naszego kraju obfitowała w wojny, powstania oraz rozbiory. W takich przypadkach najbardziej widać patriotyczne czyny.

. Wstępne omówienie różnych modeli patriotyzmu na podstawie porównania różnych epok i lektur.

Przedstawiając Państwu opisywane przeze mnie modele patriotyzmu będę się odwoływał do kilku epok kulturalnych. W kilku z tych epok państwo Polskie borykało się z trudnymi problemami jakimi jak wcześniej wspominałem były to wojny i liczne powstania. Siłą chciano nam odebrać ziemię, historię oraz nasz język. Dzięki silnym ludziom, którzy kochali ojczyznę i nie poddawali się ciągle walcząc udało im się osiągnąć ich cel. W każdej epoce twórca kreował pewien typ bohatera opierając się na pewnym modelu patriotyzmu, który był zależny od sytuacji politycznej.

. Zaprezentowanie modeli patriotów na przestrzeni wieków.

Pierwszym modelem patrioty jaki zamierzam Państwu przedstawić pochodzi z epoki renesansu. Weźmy tu pod uwagę pewnego człowieka, Polskiego kaznodzieję mianowicie Piotra Skargę. Był on gorliwym patriotą, któremu na sercu leżało dobro Rzeczypospolitej. Świadczy o tym zbiór "Kazań Sejmowych", gdzie ukazał społeczeństwu problemy i "choroby kraju", który jest przez nie trawiony od długiego czasu. Wyraźnym przykładem miłości do ojczyzny i rodaków było napiętnowanie tego, co dzieje się w państwie polskim, a więc wewnętrznej niezgody, niesprawiedliwości prawnej, a także upadku moralności i osłabienia władzy króla. Skarga przemawia do posłów reprezentujących szlachtę, uzmysławia im, że wszystkie bogactwa i tytuły, które mają pochodzą od matki-ojczyzny. Tymczasem szlachta nie troszczy się o nią, nie dba o jej bezpieczeństwo, osłabia jej siłę swoim postępowaniem. Kaznodzieja porównuje Polskę do tonącego okrętu, na którym tylko głupi w tym czasie zabezpieczają swój dobytek i nie pomagają w jej ratowaniu, bo z nią zatoną wszyscy. Model patrioty renesansu powinien być bezinteresowny, bezstronny, posiada szacunek dla państwa.

. Zaprezentowanie modeli patriotów na przestrzeni wieków.

Podobnie Ignacy Krasicki w swoim Hymnie do miłości ojczyzny piętnuje miłość do własnej ojczyzny. Ten jeden z najsłynniejszych polskich pisarzy epoki oświecenia, w krótkiej formie zawarł niesamowicie pouczającą lekcję patriotyzmu, choć w sposób inny, niż na przykład w innych jego utworach. Na czym polega wyjątkowość tego utworu?

Już od rozpoczynającej utwór apostrofy: "Święta miłości kochanej ojczyzny", którą "Czują (...) tylko umysły poczciwe!" mamy wyraźne określenie, zarówno tematu, nadawcy, jak i odbiorcy (osoby ceniącej honor, dumę, godność, wierność, uczciwość, może to być osoba starsza, zdolna do empatii, wrażliwa, uboga duchem). Podmiot stara się podnieść rangę Ojczyzny - pokazuje jej wspaniałość, wywyższa ją, szanuje. Gniazdo miłości oznacza szczęście, poczucie wspólnoty, braku samotności, bezpieczeństwa.

Krasicki wiąże uczucia patriotyczne z ranami poniesionymi dla ojczyzny, nędzą, śmiercią, a więc z cierpieniem i ofiarą. Autor przedstawia patriotyzm radykalny, bezwzględny. Życie jednostki podporządkowuje tylko ojczyźnie, by uzmysłowić jak ważna jest walka o nią. Tekst powstał w konkretnej rzeczywistości historycznej (po I rozbiorze Polski). Wypłynął z umysłu świadomego, że po I rozbiorze nastąpią kolejne. Uświadamiał Polaków, że jeśli nie będą walczyć, utracą swoją jakże kruchą ojczyznę. Uczynił z niej swoistą religię - ojczyznę postawił ponad Boga. Pisarz w swym utworze jest bardzo bliski romantyzmowi. Krasickiego nazywa się, zatem prekursorem romantycznego widzenia.

Poeta ten zapoczątkował lirykę patriotyczną doby niewoli. Jego wkład w proces kształtowania się heroizmu narodowego, wydaje się być znacznym. Ogromnie popularny "Hymn do miłości ojczyzny" był źródłem licznych nawiązań i aluzji w utworach literackich, stał się pieśnią patriotyczną (m.in. w Szkole Rycerskiej), a nawet hymnem narodowym. Nie utracił znaczenia w XIX w. Do dziś zaskakuje swoją aktualnością treści - można go traktować jako wykładnię tego, co nazywamy patriotyzmem.

. Zaprezentowanie modeli patriotów na przestrzeni wieków.

Konrad Wallenrod jest przykładem wielkiego patrioty, dla którego najwyższym dobrem jest walka o odzyskanie niepodległości ojczyzny. Mickiewicz przedstawiając losy Litwina walczącego z Zakonem Krzyżackim w rzeczywistości pokazywał jak Polacy powinni przeciwstawić się zaborcom. Został on porwany jako dziecko Litwin, mimo wychowania w zakonie nie zatracił własnego poczucia narodowego (dzięki wajdelocie - Halbanowi). Opiekun rozbudził je nawet w Konradzie tak mocno, że ten, poświęcił rycerski honor, własne życie i podstępem doprowadził Zakon do zguby. Wallenrod jest przykładem patrioty, który "szczęścia w domu nie zaznał, bo go nie było w ojczyźnie". Pragnąc bezgranicznie poświęcić się Litwie Konrad opuścił żonę Aldonę i w przebraniu Krzyżaka przystąpił do niemoralnej walki. Adam Mickiewicz w swoim utworze przedstawił bolesny konflikt sumienia. Metoda walki przedstawiona przez poetę w "Konradzie Wallenrodzie" wymaga aktu wielkiego samozaparcia i przezwyciężenia skrupułów moralnych. Poemat Mickiewicza zawiera potężny ładunek uczuć patriotycznych i mówi o tym, jak wiele ofiar i poświęceń wymaga miłość do ojczyzny zagrożonej unicestwieniem. W obrazie losów Wallenroda dostrzec można odbicie dramatycznych sytuacji, w jakie uwikłani byli konspiratorzy dla dobra ujarzmionej ojczyzny. Wallenrod Jest postacią tragiczną: tragizm polega tu na konieczności wyboru pomiędzy powinnością wobec ojczyzny a szczęściem rodzinnym, a co gorsze, pomiędzy nieetycznym sposobem walki a honorem rycerza. Kłamstwo, podstęp, zdrada - Konrad Wallenrod poświęcił więcej niż życie.

. Zaprezentowanie modeli patriotów na przestrzeni wieków.

Podobną stratę poniósł Marian Tarłowski - główny bohater utworu Elizy Orzeszkowej pt "Gloria Victis". Marian Tarłowski był nieśmiałym i wątłym fizycznie młodym mężczyzną, który psychicznie nie był stworzony do walki. Największą przeszkodą była dla niego świadomość, że w obronie ojczyzny zmuszony był zabijać. Z jego fizyczną słabością kontrastowała siła charakteru - dzielność i odwaga na polu walki. Od dzieciństwa przejawiał zainteresowanie przyrodą. I choć miał predyspozycje do zrobienia kariery naukowej jako prepozytywista przybył na Polesie by uczyć w szkole i kształcić młodych Polaków. Przez cały okres walk w powstaniu towarzyszyło mu przeświadczenie, że jego właściwym miejscem jest pole nauki, a nie walki. Stanął więc wobec konfliktu obowiązków, chociaż oba związane były z miłością do ojczyzny to jednak porzucił swoje idee i wybrał się w szeregi powstańcze. Właściwie nie był to wolny wybór, powstanie wybuchło, a to pociągało za sobą obowiązek brania w nim udziału. Walka wyzwoliła w Tarłowskim siły, których trudno było oczekiwać, mianowicie wykazywał się wręcz bohaterstwem, uratował Trauguttowi życie i sam zginął jako męczennik. Marian jest postacią skomplikowaną, trawioną niemożliwym do rozwiązania wewnętrznym konfliktem poczucia dwóch różnych obowiązków.

. Zaprezentowanie modeli patriotów na przestrzeni wieków.

Podczas II Wojny Światowej w bardzo wielu ludziach przejawiał się patriotyzm. Dzięki niemu właśnie ludzie potrafili się jednoczyć i walczyć z okupantem. Taką postawę przejawiał niejaki Mordechaj Anielewicz, który był energicznym i pełnym zapału młodzieńcem. Mając 23 lata został wybrany komendantem Żydowskiej Organizacji Bojowej. Dowodząc 80-cio osobową grupą podczas powstania w getcie zacięcie walczył kryjąc się w bunkrze znajdującym się przy ulicy miłej 18. Widząc klęskę powstańców Mordechaj załamał się i aby nie dostać się w ręce niemców zebrał się na odwagę i popełnił samobójstwo wraz ze swoją grupą.

TEMAT: Motyw patriotyczny w literaturze polskiej w różnych epokach.

I. LITERATURA PODMIOTU:

- Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod, promocja, Wrocław 2001r.

- Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, czytelnik, Warszawa 1985r.

- Józef Wybicki, Pieśń Legionów Polskich, Wacław Panek „Marsz, marsz Polonia”,

Warszawa 1988r.

- Bolesław Prus, Lalka, Państwowy Instytut, Warszawa 1958r.

- Krzysztof Kamil Baczyński, Pokolenie, (Wiatr, drzewa spienia ziemia dojrzała), (w:) Jerzy

Święch, K. K. Baczyński – wybór poezji, zakład Narodowy imienia Ossolińskich,

Wrocław 1989r.

II. LITERATURA PRZEDMOTU:

- Alina Witkowska, Literatura Romantyzmu, PWN Warszawa 1986r. str: 19-23, 66-68,

102-106, 127-133, 315-319.

- Szymon Kobyciński, Krótka o Hymnie, orkach i barwach gawęda, Krajowa Agencja wydawnicza, Warszawa 1978r. str: 51-73.

- Julian Krzyżanowski, Dzieje literatury polskiej, PWN, Warszawa 1969r. str: 222-259.

- Jan Malinowski, Słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa 1991r, str.647 – patriotyzm.

III. RAMOWY PLAN WYPOWIEDZI:

1. Określenie problemu:

Motyw patriotyczny w literaturze jako poczucie obowiązku pisarza względem Narodu, bycie jego sumieniem, krytykiem- to troska o ojczyznę- jej przyszłość: a także przypominanie historii kraju i dawanie wzorów do naśladowania.

2. Kolejność prezentowanych argumentów:

- przedstawienie wzoru nowego patrioty, krytyka starego pokolenia, które doprowadziło do upadku państwa polskiego na podstawie „Pana Tadeusza” A. Mickiewicza.

- omówienie znaczenia i stopnia poświęcenia się jednostki dla dobra kraju na podstawie charakterystyki głównego bohatera „Konrada Wallenroda” A. Mickiewicza.

- omówienie problemów XIX w. Polski na podst. powieści „Lalka” B. Prusa.

- motyw patriotyczny w literaturze okresu wojennego poprzez omówienie postawy „młodych 20 letnich” na podst. utworu „Pokolenie” K. K. Baczyńskiego.

- omówienie manifestu idei niepodległościowej zawartego w utworze „Pieśń legionów Polskich” J. Wybickiego.

3. Wnioski:

- „Pan Tadeusz” A. Mickiewicza to utwór wyrażający tęsknotę pisarza za ojczyzną, to spojrzenie na „sprawę Polską”, społeczeństwo Polskie, oczami pisarza nowej epoki, to oczekiwanie, przemiany wewnętrznej Polaków

- tytułowy „Konrad Wallenrod” z powieści A. Mickiewicza to postać tragiczna, patriota- romantyk, który rezygnuje ze swojego osobistego szczęścia, poświęca dusze, dla dobra całego społeczeństwa.

- „Lalka” B. Prusa to krytyka społeczeństwa polskiego- arystokracji, która jest znieczulona na krzywdę ludzi i uniemożliwia wprowadzenia w życie myśli pozytywistycznych, to także krytyka ciągle żyjących romantyków.

- wiersz „Pokolenie” K.K. Baczyńskiego to tragizm młodych ludzi, którzy oddali życie i młodość za ojczyznę, to romantycy XIX wieku.

- „Pieśń legionów Polskich” J. Wybickiego to nadzieja dla Polaków na odzyskanie niepodległości i okazanie miłości swojej ojczyźnie- Matce.