Subkultura – (M. Pęczek) to względnie wspólna grupa społeczna, pozostająca na marginesie dominującej w danym systemie tendencji życia społecznego. Wyrażająca swoja odrębność poprzez zanegowanie lub podważanie utrwalonych i powszechnie akceptowanych wzorów kultury.
W skład grupy subkulturowej wchodzą:
Jest to względnie spójna grupa społeczna, w której na gruncie wspólnych zainteresowań i dążeń a nie raz norm i wartości i wzorów odpowiadających członkom grupy wytwarzają się dość trwale więzi miedzy jej członkami.
Grupa wyrażająca swoja odrębność poprzez zanegowanie całego systemu kulturowego lub niektórych jego elementów, lub tez poprzez zanegowanie oraz propozycje kultury alternatywnej, które sytuują ja obok kultury dominującej
Grupa subkulturowa z racji swojej odrębności pozostająca na marginesie dominujących w danym systemie tendencji życia społecznego
Cecha charakterystyczna grup subkulturowych jest zjawisko kontestacji – contestatio – oświadczenie, wzywanie na pomoc), manifestowania swojego sprzeciwu. wszelkie formy kwestionowania słuszności bądź prawomocności przyjętych tradycyjnie poglądów lub zasad, na ogół okazywane w sposób manifestacyjny.
Przedmiotem sprzeciwu może być:
Obowiązek społeczny np. odmowa obowiązku służby wojskowej,
Instytucja np. monopolistyczne praktyki telekomunikacji polskiej, monopol w PKP,
Ustrój
Kultury – przeciwko normom i wartościom kultury zastanej
Kontestacja młodzieżowa:
Bierna – ignorowanie wzorów kulturowych, brak uczestnictwa np. amerykańscy hipisi (niestosowanie się do przepisów, wymogów społecznych, przejawia się w stylu życia, nie podlega represjowaniu)
Czynna – aktywna np. studenci w Chicago 1968r., 300 tys. Młodzieży zagłosowało na „Prosiaczka”; na ogół prowadzą je subkultury agresywne
Subkultura – podkultura, najczęściej jest kojarzona ze zjawiskami niedostosowania:
Narkomania
Alkoholizm
Chuliganizm
Przestępczość
Podkultura kojarzona jest z nacjami np. Cyganów, Żydów.
Cztery charakterystyczne cechy dla podkultury:
Swoisty język
Swoista tonacja kulturalno – uczuciowa
Specyficzne formy zachowania
Specyficzny system wartości
Odrębność zewnętrzna:
Swoisty wygląd, styl
Sposób spędzania czasu
Swoisty język
Kontrkultura (z łac. contra = 'przeciw' + kultura) – określa względnie spójną grupę społeczną, która wyraża sprzeciw wobec zastanej kultury, jak i tworzeniu nowej.
Antykultura
Subkultura Kontrkultura Kultura alternatywna
Stany Zjednoczone:
Buntownicy z wyboru (buntownicy bez powodu)
Pierwszy dewiacyjnym przykładem subkultury są „Ridersi” – krytykowali styl życia amerykańskiego, nie identyfikowali się z żadną ideologią. Podstawą był motor i tylko to ich interesowało, kobiety były tylko dodatkiem.
Ruch Aniołowie piekieł (Hell’s Angels) – byli to żołnierze – piloci, którzy przelali swoją miłość z samolotów na motory. Stosowali przemoc, nosili swastyki i czaszki.
Teoria subkultur wg Cohena
Funkcjonowanie człowieka w otaczającym go świecie polega na nieustannym rozwiązywaniu różnego rodzaju problemów. Subkultura zaczyna się tworzyć, gdy dochodzi do interakcji, wzajemnego oddziaływania jednostek, mających podobne problemy z przystosowaniem się do środowiska społecznego i kulturowego, w którym przyszło im żyć.
Osoby niepotrafiące rozwiązać swoich problemów, nie prezentują zdecydowanie swoich poglądów i nonkonformistycznych zachowań. Starają się ocenić czy mogą liczyć na zrozumienie i zainteresowanie innych członków grupy.
Etap wzajemnego uzgadniania stanowisk i krystalizowania wspólnych poglądów. Efektem wzajemnego oddziaływania na siebie członków grupy jest wykształcenie się odmiennych niż powszechnie obowiązujące norm i wartości. Ponieważ członkowie subkultury nie są pewni swoich nowych rozwiązań, dla potwierdzenia ich słuszności stosują tzw. Mechanizm obronnej prowokacji, tzn. zachowują się w sposób, który wywołuje krytykę i oburzenie społeczeństwa. Tym samym uzyskują potwierdzenie wrogości otoczenia wobec swojej grupy i usprawiedliwienie swoich działań.
Teoria subkultur wg Millera
Dla każdej subkultury można określić problemy lub zagadnienia skupiające powszechną uwagę
i angażujące emocjonalnie, tzw. Centralne punkty zainteresowania. Zgodnie z teorią Millera, w przypadku warstw niższych takimi punktami są:
Kłopoty (problemy), które stanowią stały element życia przedstawicieli niższych warstw społecznych. Większość ich codziennej aktywności jest ukierunkowana na ich rozwiązywanie lub wręcz unikanie.
Twardość, na którą składają się takie cechy młodzieży jak siła, odwaga, nieokazywanie emocji, odporność na ból, gotowość do obrony swoich interesów oraz pogarda dla wszelkich przejawów sentymentalizmu.
Spryt, który jest rozumiany, jako umiejętność radzenia sobie w każdej sytuacji. Ważne jest, aby się „nie dać”, „trzymać fason”, „nie pękać” i realizować swoje cele. W tym rozumieniu oznaką sprytu jest zarówno dokonanie oszustwa, manipulowanie innymi ludźmi dla swoich korzyści, jak i posiadanie specyficznych umiejętności językowych (tzn. „mieć gadane”).
Emocje, wartość mocnych wrażeń wynika w przypadku młodzieży warstw niższych ze specyfiki ich sytuacji życiowej. Na atrakcyjne rozrywki nie starcza pieniędzy, w takiej sytuacji silnych emocji dostarczają wspólne wypady np. na dyskotekę gdzie rozładowują nagromadzoną energię.
Przeznaczenie, wiara w los, pozwala uznać, że osobiste starania jednostki nie mają znaczenia, bo życiem człowieka sterują siły wyższe, pozostające poza jego kontrolą, co umożliwia zrzucenie odpowiedzialności za popełnione czyny na pecha, który prześladuje daną osobę.
Niezależność, dążenie do autonomii jest prawidłowością rozwojową okresu dorastania. Odrzucenie autorytetów i kult polegania na sobie ma w wielu przypadkach charakter powierzchowny.
Teoria wg Clowarda i Ohlina
Początkiem kariery dewiacyjnej jest doświadczenie niepowodzeń na drodze do osiągnięcia celów, będących w danej kulturze synonimem sukcesu.
Człowiek, któremu nie udaje się zdobyć pożądanego statusu społecznego, wini za ten stan istniejący porządek społeczny, a to jest pierwszym czynnikiem sprzyjającym dewiacyjnemu zaangażowaniu. Następnym krokiem jest zwykle próba obejścia spostrzeganych barier społecznych poprzez odebranie prawomocności normom, uważanym za niesprawiedliwe, nieskuteczne lub nieużyteczne. Tym samym dana osoba nastawia się psychicznie na popełnienie czynów o charakterze dewiacyjnym. Ponieważ tego rodzaju zachowania jak i zakwestionowanie reguł „gry społecznej” wywołuje lęk
i poczucie winy, jednostka poszukuje wsparcia i usprawiedliwienia swojego wyboru w grupie subkulturowej, złożonej z osób poświadczonych podobnymi problemami.
Trzy główne rodzaje podkultur:
Podkultura przestępcza, która powstaje na obszarach charakteryzujących się dużym nasyceniem przestępczością. Młodzież wychowująca się w tego typu np. dzielnicach zna powszechnie lansowane wzorce sukcesu, jednak w praktyce się z nimi nie styka. Tym, co jest im bliższe, są wzorce kariery przestępczej. Młodzież uczy się ich poprzez modelowanie oraz ćwiczenie przestępczych technik i zachowań. Subkultury (gangi) młodzieżowe są miejscem odbywania stażu w przestępczym fachu. Uczą się nie tylko technik dokonywania przestępstw, ale także zdyscyplinowania, lojalności, pracy zespołowej, planowania działań i usprawiedliwień, które mogą być przydatne w konfrontacji z wymiarem sprawiedliwości.
Podkultury konfliktowe, są charakterystyczne dla obszarów niestabilnych, charakteryzujących się dużą mobilnością mieszkańców, brakiem trwałych więzi międzyludzkich i słabym systemem kontroli nieformalnej. Młodzież ma utrudniony dostęp do wzorców osiągania sukcesu jak i wzorców kariery przestępczej w tym przypadku podstawowym wyznacznikiem pozycji w grupie staje się siła fizyczna, umiejętność walki i gotowość do jej podjęcia oraz odporność na ból. Jednostki agresywne, prezentujące „charakter” i „serce do walki” stają się przywódcami grup subkulturowych o charakterze konfliktowym.
Podkultury wycofania, członkami tego rodzaju subkultur są narkomani. Tworzą się one na obszarach, które charakteryzuje intensywna migracja ludności, słaba kontrola społeczna oraz przejawy dezorganizacji społecznej. Zdaniem Clowarda i Ohlina tego rodzaju podkulturę tworzy młodzież, która nie osiągnęła sukcesu w dążeniu do aprobowanych społecznie celów, a której nie udało się go również osiągnąć w drodze przystosowania przestępczego lub konfliktowego. Podkultura narkomańska pełni względem swoich członków szereg funkcji: na etapie eksperymentowania środkami uzależniającymi uczy określania odczuwanych stanów, jako przyjemnych, ekscytujących, w dalszych fazach uzależnienia jest źródłem kontaktów z siecią dealerów oraz miejscem narkomańskiej edukacji.
Cechy chuligańskiej subkultury:
Negatywny, lekceważący stosunek do współżycia społecznego
Pozytywne wartościowanie takich przymiotów jak: odwaga, siła fizyczna, skłonność do podejmowania ryzyka, cwaniactwo, pogardliwy stosunek wobec kobiet
Popełnianie przestępstw o charakterze nieekonomicznym często pod wpływem alkoholu i traktowanie ich, jako rozrywki lub rodzaju sportu
Niedojrzałość wyrażająca się niezdolnością do odraczania gratyfikacji
Brak planów na przyszłość
Działania na określonym terytorium (ulica, osiedle)
Niejednorodny charakter grupy (członkowie różnią się stopniem zaangażowania, organizacji: centrum, elita przywódców, zespół peryferyjny) z czasem następuje rewolucja wzrost solidarności grupy oraz dokonywanie poważniejszych przestępstw
Subkultura grypserska (git ludzi):
Chuligani o przestępczej przeszłości
Stosowanie przemocy wobec każdej osoby bez przyczyny
Charakterystyczna fryzura (krótkie włosy, tatuaże, sznity, sznity cesarskie )
Najważniejsze wartości (walka z prawem oraz instytucjami, które chciały ich poprawić)
Kult siły (sprawność fizyczna, silny charakter), odwaga i gotowość do podjęcia walki w obronie własnej racji
Demonstrowanie reguł przestępczego świata (gotowego na wszystko)
Lojalność i solidarność i uczciwość wobec członków własnej grupy
Spryt i cynizm wobec świata zewnętrznego
Eksploatowanie frajerów
Nieakceptowanie zasad życia społecznego
Apoteozowanie męskości (potępianie homoseksualizmu, potępianie pokazywania pozytywnych uczuć)
Dziewczęta traktowali, jako towar, obiekt zaspokajania seksualnego
Zawarcie braterstwa krwi
Konflikty wewnątrz grupy były rozgrywane siłowo
Ważne było zbiorowe picie alkoholu