Instytut Psychologii

Uniwersytet Wrocławski

ROK AKADEMICKI 2012/2013

Tryb studiów	niestacjonarne
Kod przedmiotu	102 Człowiek w zdrowiu i w chorobie
Nazwa przedmiotu	STRES I RADZENIE SOBIE
Autor programu	dr Ryszard Poprawa
Rok	IV
Semestr	7
Liczba godzin	30
Forma zajęć	konwersatorium
Prowadzący	dr Ryszard Poprawa
Wymagania wstępne	brak
Założenia i cele	Zapoznanie z koncepcjami teoretycznymi stresu i radzenia sobie z nim. Analiza przyczyn, przebiegu, skutków stresu oraz procesu radzenia sobie z nim. Zburzenia związane ze stresem. Rozpoznanie zasobów radzenia sobie ze stresem i mechanizmów ich działania.
Formy zaliczenia	Ocena
Warunki zaliczenia przedmiotu	obecność i ocena aktywności pozytywna ocena z kolokwiów dotyczących znajomość literatury obowiązkowej opracowanie mini prezentacji lub warsztatu podsumowujący test wiadomości
ECTS	4

Treści programowe

1. Koncepcje teoretyczne stresu: stres jako reakcja i stan (fizjologiczne i psychologiczne koncepcje stresu); stres jako sytuacja trudna, wydarzenie życiowe; stres jako transakcja i kognitywno-emocjonalny proces; stres a zachowanie zasobów.

2. Stres subiektywny czy obiektywny? Rola procesów oceny poznawczej i emocji w stresie.

3. Przebieg reakcji stresowej. Proces stresu i radzenie sobie. Strategie radzenia sobie ze stresem a mechanizmy obronne.

4. Style radzenia sobie a adaptacja do wymagań życiowych.

5. Skutki stresu i koszty radzenia sobie: Krytyczne wydarzenia życiowe. Reakcja na stres urazowy (PTSD, ASD). Wyuczona bezradność. Wypalenie zawodowe.

6. Stres, radzenie sobie a zachowania nałogowe.

7. Cele i efektywność radzenia sobie ze stresem. Uwarunkowania dobrostanu i szczęścia.

8. Odporność na stres i zasoby radzenia sobie ze stresem (potencjały zdrowia i szczęścia): wsparcie społeczne, poczucie kontroli, poczucie samoskuteczności, optymizm, poczucie humoru, rola cech temperamentalnych w stresie, asertywność, umiejętności samokontroli i siła woli, umiejętność emocjonalnej ekspresji i otwartość, twardość, poczucie koherencji, zjawisko „przepływu”, proaktywność w radzeniu sobie ze stresem, sprężystość psychiczna.

9. Metody pomiaru stresu, radzenia sobie oraz zasobów.

10. Metody zwalczania stresu (treningi asertywności, relaksacji, autogenny, desensytyzacji, restrukturyzacja poznawcza – terapia racjonalno-emotywna, medytacja).

Literatura obowiązkowa

Carson,R.C., Butcher,J.N., Mineka,S. (2003). Psychologia zaburzeń. Gdańsk: GWP (t. 1, roz.3,Przyczyny i czynniki ryzyka występowania zaburzonego zachowania, 114-119; i roz.4: Stres i zaburzenia przystosowania, s.195-250). Heszen, I., Sęk, H. (2007). Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (roz.9: Zdrowie i choroba w paradygmacie stresu psychologicznego, s.141- 159; roz.10: Psychologiczno-społeczny kontekst zdrowia i choroby, s.160-176) Hobfoll, S.E. (2006). Stres, kultura i społeczność. Psychologia i filozofia stresu. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne (roz.3: Teoria zachowania zasobów. Reguły i implikacje, s.67-103). Grzegołowska-Klarkowska, H. (2001). Samoobrona przez samooszukiwanie się (s.176-198). [w:] M.Kofta, T.Szustrowa [red.], Złudzenia, które pozwalają żyć. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN. Łosiak, W. (2007). Natura stresu. Spojrzenie z perspektywy ewolucyjnej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. (roz. 1: Natura stresu, s.11- 40; Zakończenie, s.163-166) Ogińska-Bulik, N., Juczyński, Z. (2008). Osobowość, stres a zdrowie. Warszawa: Difin. (roz.2: Stres i radzenie sobie a zdrowie, s.45-93; roz.4:Właściwości osobowości sprzyjające zdrowiu, s.134-172) Sapolsky, R.M. (2010). Dlaczego zebry nie mają wrzodów? Psychofizjologia stresu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Sędek, G. (2001) Jak ludzie radzą sobie z sytuacjami, na które nie ma rady? [w:] M.Kofta, T.Szustrowa (red.), Złudzenia, które pozwalają żyć (s.226-248). Warszawa: Wyd.Nauk. PWN.

Literatura uzupełniająca

Antonovsky A. (1997). Poczucie koherencji jako determinanta zdrowia (s.206-231). [w:] I.Heszen-Niejodek, H.Sęk [red.], Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Carr, A. (2009). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo. Dudek, B. (2003). Zaburzenia po stresie traumatycznym. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Everly, G.S., Rosenfeld, R. (1992). Stres. Przyczyny, terapia i autoterapia. Warszawa: PWN. Kaczmarek, Ł., Sęk, H., Ziarko, M. (2011). Sprężystość psychiczna i zmienne pośredniczące w jej wpływie na zdrowie. Przegląd Psychologiczny, 54(1), 29-46. Kofta, M. (2001). Poczucie kontroli, złudzenia na temat siebie, a adaptacja psychologiczna. [W:] M.Kofta, T.Szustrowa (red.), Złudzenia, które pozwalają żyć. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Makowska, H., Poprawa, R. (2001). Radzenie sobie ze stresem w procesie budowania zdrowia. [W:] G.Dolińska-Zygmunt. Podstawy psychologii zdrowia (s.71-102). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Poprawa, R. (2001). Zasoby osobiste w radzeniu sobie ze stresem. [W:] G.Dolińska-Zygmunt. Podstawy psychologii zdrowia (s.103-141). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Poprawa, R. (2009). Proaktywność jako zasób trzeźwego życia. Polskie Forum Psychologiczne, 14(1), 46-62. Poprawa, R. (2010). Zasoby szczęścia a motywacja picia i ryzyko problemów alkoholowych wśród studentów. Alkoholizm i Narkomania, 23(1), 27-49. Poprawa, R. (2011). Style radzenia sobie a ryzyko problemów alkoholowych wśród dorastającej młodzieży. Przegląd Psychologiczny, 54(1), 65-84. Poprawa, R. (2011). Problematyczne używanie Internetu – nowe wyzwanie dla psychologii zdrowia. [W:] M.Górnik-Durose i J.Mateusiak (red.), Psychologia zdrowia: konteksty i pogranicza (s.215-243). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Sęk, H. (2001). Stres krytycznych wydarzeń życiowych. [W:] H.Sęk, T.Pasikowski (red.), Zdrowie – stres – zasoby. O znaczeniu poczucia koherencji dla zdrowia (s.13-22). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora. Sęk, H., Cieślak, R. (2004) Wsparcie społeczne – sposoby definiowania, rodzaje i źródła wsparcia, wybrane koncepcje teoretyczne (s.11-28). [W:] H.Sęk, R. Cieślak, (red.). Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. Warszawa: PWN. Schwarzer, R., Taubert, S. (1999). Radzenie sobie ze stresem: Wymiary i procesy. Promocja Zdrowia. Nauki Społeczne i Medycyna, 17, 72-92. Strelau, J. (2001). Psychologia temperamentu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (roz.7.2.Temperament jako moderator zjawisk związanych ze stresem, s.390-423). Terelak J.F. (2001). Psychologia stresu. Warszawa: Branta (roz.1: Koncepcje stresu, s.17-112; roz.2.3: Psychologiczne czynniki stresu, s.185-213; 2.4: Socjologiczne czynniki stresu, s.213-227; roz.3.1: Model reakcji na stres, s.228-233; roz.3.3: Reakcje na stres chroniczny, s.278-321; roz.4: Odporność na stres i radzenie sobie ze stresem, s. 322-420).