Kultura języka polskiego - Sławomira Tomaszewska

konsultacje: wt. 11.45-13.15 p. 402, tel. [phone]

Podręczniki:

• Markowski A.: Teoria. Zagadnienia leksykalne T. 1

• Jadacka H.: Fleksja. Słowotwórstwo. Składnia T. 2

• Karpowicz T.: Wymowa, ortografia i interpunkcja T. 3

• Buttler D.: Kultura języka polskiego (2 tomy)

• Markowski A.: Nowy słownik poprawnej polszczyzny

• Szober St.: Gramatyka języka polskiego

• Jadacka H.: Poprawna polszczyzna. Hasła problemowe

Fiszki:

1/2, 1/4 kartki A5

Pojęcie kultury:

• z j. łac. - uprawa roślin jako coś zamierzonego

• w odniesieniu do języka: znajomość języka, kształtowanie go

• umiejętność poprawnego, sprawnego pisania, mówienia (zgodnie z tegułami, wzorcami stylistycznymi)

• działalność kulturalno-językowa: działania i zabiegi - upowszechnianie wiedzy o języku, opisu norm językowych

• postawa wobec języka osób posługujących się tym językiem (stan świadomości języka)

• nazwa dyscypliny naukowej

Kultura języka to świadome i celowe posługiwanie się językiem we wszelkich sytuacjach komunikatywnych. Niezbędna jest wiedza o budowie zdania, znajmość środków stylistycznych, znajomość mechanizmów i przyczyn zmian językowych. Przejawem kj jest dbałość o język poprzez nieużywanie zapożyczeń, które powodują zubożenie języka, oraz poprzez dobór odpowiedniego stylu.

28.02.2011

Do przygotowania (wg Markowskiego):

• kryteria poprawności językowej

• postawy Polaków wobec języka

Podział wiedzy języka:

• jasna - intuicyjna, nieuświadomiona;

• wyraźna - szczegółowa nauka poznawania język; świadoma, językoznawcza ujęta w formuły rozumowo uzasadnione; zdobywana w toku edukacji;

System językowy:

• Ferdynad de Saussure: langage (komunikowanie się) a) langue - języki, b) parole - mówienie

• langue to system składający się z: leksyk, gramatyk. Gramatyka składa się z: fonologia (fonem), morfologia, składnia (wypowiedzenie). Jednostką leksyku jest leksem. Podstawą parole jest słownik

• jednostki językowe i reguły, które rządzą ich przetwarzaniem

• model abstrakcyjny realizowany na płaszczyźnie parole

langue parole

fonologia fonetyka (fon=głoska)

morfologia (morfem) (morf)

Norma:

• zbiór pewnych elementów systemu językowego obowiązujący w danym społeczeństwie, używającym tego języka, który jest aprobowany przez większość społeczeństwa (p.w. warstwy wykształcone):

norma wzorcowa - stosowana w sytuacjach oficjalnych; zawiera elementy języka, które są używane świadomi, pozostają w zgodzie z tradycją naukową, z tendencjami rozwojowymi polszczyzny; elementy j., które są akceptowane przez wykształconych Polaków; poprawność ta została wyniesiona z domu rodzinnego; traktowanie języka jako wartości; jest ponadśrodowiskowa, ale zróżnicowana regionalnie; n. ta jest skodyfikowana przez językoznawców

norma użytkowa - stosowana w sytuacjach codziennych, nieoficjalna; stawia się na użytkową stronę języka w celu przekazania treści; polszczyzna potoczna, swobodna; po uwagę bierze się stopień rozpowszechniania, użyteczność, sprawność komunikacyjną; w mniejszym stopniu liczy się z godność z tradycją; nie obejmuje jednak wszystkich odstępstw, które stanowią błędy językowe

Norma a sytem językowy:

• norma jako pojęcie węższe, np. przymiotnik + -ość: rzeczownik określający pojęcie abstrkacyjne, np. miłość, ale nie zawsze możemy utworzyć wyrazy aprobowane przez normę, np. ślepość - są one systemowe, ale nie aprobowane przez społeczeństwo, np. dzieci do 6 r.ż. tworzą słowa systemowo poprawnie

• norma jako pojęcie szersze, czyli elementy znajdujące się w normie, ale traktowane jako wyjątek i nie znajdujące się w systemie językowym

• potrzeba zróźnicowania normy wynikła z życia

Błędy językowe:

• nieaprobowane ani przez normę wzorcową, ani użytkową

• nieuświadamiane, niezamierzone odstępstwo od normy i/lub systemu ---> może wynikać z nieznajomości normy i/lub systemu

• błędy rażące, kategoryczne: informacje niezgodne z intencjami nadawcy, zakłócające przekaz komunikacyjny

• błedy pospolite: nie powodują nieporozumień na poziomie semantycznym, ale naruszają normę, np. zaczęłem, używam szminkę;

• usterki językowe: najmniejsze błędy naruszające normę w niewielkim zakresie: użycie przestarzałej formy w tekście oficjalnym, niewłaściwy szyk zdania - przeciwdziała się podając wzorce użycie; usterki stylistyczne; są niedopuszczalne tylk w nieoficjalnej formie języka

• błędy są niedopuszczalne na poziomie normy i systemu;

Uzus językowy:

• zwyczaj językowy, sposób używania form językowych; często związany z pewnym środowiskiem;

• elementy uzusu mogą wchodzić w system i zmieniać normę

• nie dotyczy coś tam, coś tam nuda...d^b

• są przejawem przemian zachodzących w normie;

• aby uzus wszedł do normy muszą zostać spełnione warunki: zjawisko nie będące chwilowe, istniejące długo; duża frekwencja-często używane; musi funkcjonować w tekstach mówionych i pisanych; musi funkcjonować w różnych odmianach, stylach polszczyzny; musi być używana ta innowacja przez całe społeczeństwo

• obrazuje dany etap rozwoju języka

• moga wejść do normy użytkowej