Kryminologia zajmuje się osobą sprawcy przestępstwa, przyczynami jego czynu i warunkami społecznymi, w jakich go dokonał. Za twórcę kryminologii uważa się włoskiego lekarza, Cesare Lombroso

• nauka o przyczynach i formach przestępczości ;

• w obszarze jej zainteresowań są także badania nad problemem alkoholizmu, narkomanii; gdyż problemy uzależnień mogą prowadzić do popełniania przestępstw;

• obejmuje także inne zjawiska dewiacyjne np. prostytucja, hazard

Przestępczość ujawniona (zarejestrowana) jest to taka przestępczość gdzie przestępstwa zostały faktycznie popełnione i o których to przestępstwach informacje dotarły do organów ścigania poprzez zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez osobę bądź źródeł własnych organów ścigania.

Badania wiktymizacyjne – anonimowa ankieta przeprowadzana w dużych grupach społeczeństwa pod kątem bycia ofiarą przestępstwa. Ujawniają wydarzenia przestępcze niezależnie od tego czy zostały one zgłoszone policji i odpowiednio zarejestrowane. Prowadzone są w USA od początku lat 70tych

Self report-Technika ta polega na opisywaniu odczuwanych emocji przez osobę badaną bądź za pomocą słów (tzw. VeSR – ang. verbal self report)

Założenia kierunku socjologicznego- eksponując role społeczeństwa w genezie zachowań jednostki przyjęły one następujące założenia:

Na zachowanie człowieka rozstrzygający wpływ wywierają czynniki społeczne,

Niekorzystne czynniki społeczne generują zachowanie przestępne

Można ustalić jakie czynniki społeczne wywołują zachowanie przestępne,

Usuniecie takich czynników lub złagodzenie siły ich oddziaływania pozwala skutecznie zapobiegać przestępczości.

Teorie zróżnicowania kulturowego Albert Cohen – ogólnospołeczne standardy zachowań i hierarchii wartości wyznacza klasa średnia gdyż jest warstwą dominującą w społeczeństwie. Przedstawiciele klas niższych aspirują do osiągnięcia celów wyznaczonych przez klasę średnią ale brakuje im możliwości osiągnięcia. W konsekwencji prowadzi to do przestępczości wynikającej z niespełnienia wymagań. Podkultura- grupa osób która nie jest zdolna spełnić wymagania

Teoria kultury warstwy niższej Walter Miller - zachowanie dewiacyjne jest wynikiem kultury postępowania społecznej warstwy niższej. Oprócz niezdolności do spełnienia wymagań stawianych przez warstwę średnią, istnieje jeszcze potrzeba stworzenia pewnych norm wywodzących się z wartości grupowych, z których wynikają wskazania co do zachowań pozwalających uzyskać prestiż w grupie. Dzięki stworzeniu i określeniu tych wartości powstaje status subkultury

Teorie uczenia się zachowań przestępnych:

*Teoria zróżnicowanych powiązań (E.Sutherland) – zachowanie przestępcze jest wyuczone a nie wrodzone.

*Teorie społecznego uczenia się (A. Bandura) – jednostka musi się zetknąć się z określonym zachowaniem, obserwować, zapamiętać i ew nabyć konieczne umiejętności. Te zachowania zostają uruchomione przez bodźce wyzwalające. Wzmocnienia zachowań pochodzą z zewn. i wewn.

*Teoria technik neutralizacji (Sykes, Metza) a) zaprzeczenie odpowiedzialności, sprawca odwołuje się do niezawinionego przez siebie zbiegu okoliczności b) zaprzeczenie bezprawia, sprawca uważa, że jego działanie nie wyrządziło nikomu krzywdy lub tylko nieistotną, jest to sprawa między nim a ofiarą i nikogo nie powinno to interesować c) zaprzeczenie ofiary, ofiara zasłużyła d) potępienie potępiających czyli ci co go ścigają postępują tak samo albo gorzej e) powołanie się na wyższe racje, sprawca powołuje się na kolizję wartości wymagających poświęcenia dobra, jego zdaniem, niższej wartości f) powołanie się na nieuchronność zdarzenia g) bezsensowność prawa h) odebranie należnego

Kontrola społeczna – to system nakazów zakazów i sankcji które służą grupie lub społeczności do utrzymania konformizmu ich członków wobec wartości. Formy kontroli: a) formalna np. kodeksy karne b) nieformalna spontaniczne reakcje na zasadach zwyczaju c) zewnętrzna przymus stosowany przez grupy, sankcje społeczne d) wewnętrzna internalizacja narom przez jednostkę, wewnętrzny nakaz postępowania zgodnie z nimi(jest najskuteczniejsza)

teorie naznaczania społecznego (stygmatyzacja) – ciąg reakcji społecznych na osobę dewianta sprawia iż pewne jednostki zaczynają się zachowywać zgodnie z tym o co są osądzane (etykiety). Jednostki wytwarzają negatywny obraz samego

*Erwin Lemert nie jest słusznym założeniem ze zachowanie dewiacyjne rodzi konieczność istnienia kontroli społecznej. Kontrola społeczna prowadzi do dewiacji. Wyróżnia on 2 rodzaje dewiacji a) pierwotna stanowią ją pewne mechanizmy, w wyniku których działania dana jednostka decyduje się na popełnienie przestępstwa b) wtórna rozpoczyna się z momentem reakcji na zachowanie dewiacyjne ze strony społeczeństwa; w przypadku przestępstwa, proces ten ma miejsce w momencie wszczęcia oficjalnego postępowania wobec sprawcy, a punkt kulminacyjny osiąga w czasie trwania procesu karnego; wówczas to następuje publiczne określenie przestępcy lub dewianta, natomiast w czasie odbywania przez nich kary pozbawienia zdefiniowani wcześniej przestępcy poddawani są licznym zewnętrznym procesom społecznej "degradacji" (nastroje więzienne)

Teoria „storylines“ Roberta Agnew – ta teoria kładzie nacisk na negatywne relacje z innymi, relacje w których nie jest traktowana tak jakby chciała. Napięcie jako brak możliwości osiągnięcia wartościowych celów.