OGÓLNE ZASADY PRAWNEJ DZIAŁALNOŚCI

Pojęcie, ogólna charakterystyka i źródła prawa bankowego.

•         Prawo bankowe w szerokim rozumieniu obejmuje ogół przepisów prawnych dotyczących tworzenia i likwidacji banków, ich struktury organizacyjnej i zasad funkcjonowania oraz sprawowania w nim nadzoru.

•         Prawo bankowe posiada charakter interdyscyplinarny działu prawa, zawierającego elementy zarówno prywatnoprawne regulowane przepisami prawa cywilnego, handlowego, spółdzielczego, administracyjnego, finansowego, walutowego i dewizowego.

Dwoisty charakter prawa bankowego

1.      Publiczne prawo bankowe

2.      Prywatne prawo bankowe

1.      Przedmiotem tego prawa, traktowanego jako dział publicznego prawa gospodarczego są zasady tworzenia i likwidacji banków, ich rodzaje oraz struktura organizacyjna , a także status prawny i zadania banku centralnego oraz jego relacje z bankami komercyjnymi.

2.      Główna treścią prywatnego prawa bankowego (dział prawa handlowego) stanowią zasady wykonania czynności bankowych oraz wynikające z nich uprawnienia i obowiązki uczestników umów bankowych oraz zakres ich odpowiedzialności.

Katalog źródeł prawa bankowego

1.      Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe

2.      Akty podustawowe o charakterze wykonawczym (rozporządzenia wśród których dominują zarządzenia Prezesa NBP oraz uchwały i zarządzenia KNF)

W działalności banku znaczenie mają także:

1.      Statuty banków, zrównane co do swojej mocy prawnej z ustawą,

2.      Autonomiczne wewnętrzne normotwórstwo bankowe występujące głównie w postaci regulaminów i ogólnych warunków zawierania umów.

Ustawowe źródła prawa bankowego:

1.      Ustawa Prawo Bankowe z dnia 29 sierpnia 1997r.

2.      Ustawa o NBP z dnia 29 sierpnia 1997r.

3.      Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych z dnia 29 sierpnia 1997r.

4.      Ustawa o Bankowym funduszu gwarancyjnym z dnia 14 grudnia 1994r.

5.      Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym z dnia 21 lipca 2006r.

6.      Ustawa o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających z dnia 7 grudnia 2000r.

7.      Ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych z dnia 1 września 2002r.

8.      Prawo dewizowe z dnia 27 lipca 2002r.

9.      Ustawa o stateczności rozrachunku w systemach płatności  i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami z dnia 24 sierpnia 2001r.

10.  Ustawa o BGK z dnia 14 marca 2003r.

11.  Ustawa o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych z dnia 14 grudnia 1995r.

Prawo bankowe i jego status prawny

•         Ustawa Prawo bankowe z 1989r. bank to samodzielna i samofinansująca się jednostka organizacyjna, posiadająca osobowość prawną i działająca na podstawie ustawy Prawo bankowe oraz własnego statutu.

•         Aktualna definicja (ustawa Prawo bankowe z 1997r.) eksponuje wyraźnie aspekty formalnoprawne tworzenia i funkcjonowania banku. Art. 2 określa bank jako utworzoną zgodnie z przepisami ustawy osobę prawną, która działa na podstawie zezwolenia uprawniająca ją do świadczenia czynności bankowych, które obciążają ryzykiem powierzone bankowi środki i to pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Charakter i status banku komercyjnego

•         Charakter banków komercyjnych określają funkcję przez nie spełniane: odpłatne świadczenie czynności bankowych, z uwzględnieniem stopnia ich opłacalności i poziomu osiąganego zysku, obrót pieniądzem w postaci udzielania kredytów i gromadzenia depozytów, przeprowadzania rozliczeń pieniężnych.

•         Status prawny banków jest wysoce zróżnicowany, w zależności od ich użytkowania w strukturze systemu bankowego.

•         Określenie banku jako osoby prawnej oznacza, iż może on działać jako pełnoprawny uczestnik obrotu gospodarczego i jako taki może samodzielnie nabywać prawa i zaciągać zobowiązania we własnym imieniu i na własny rachunek. Banki mogą także poza czynnościami bankowymi rozwijać swoją aktywność na rynku kapitałowym i zrzeszać się.

Rodzaje banków

1.      Bank Centralny

2.      Banki depozytowo-kredytowy

3.      Banki specjalistyczne

4.      Banki spółdzielcze

5.      Kasy oszczędnościowo-budowlane i instytucje nie bankowe

6.      Oddziały europejskich instytucji kredytowych działających zgodnie z prawem bankowym  kraju pochodzenia, podlega Komisji Nadzoru bankowego

Banki depozytowo-kredytowe

•         Działają na podstawie Ustawy Prawo Bankowe

•         Przedsiębiorstwa bankowe maksymalizują zysk zgodnie z Prawem bankowym

•         Obsługują wszystkie typy klientów

•         Oferują wszystkie produkty depozytowo-kredytowe

Banki specjalistyczne

•         Detaliczne i hurtowe (korporacyjne)

•         Hipoteczne (emitują listy zastawne)

•         Kredytu ratalnego (samochodowego)

•         Elektroniczne (kanał dystrybucji)

•         Banki finansujące wybrane dziedziny gospodarki (rolnictwo, handel zagraniczny, ochronę środowiska)

Niekomercyjne banki depozytowo-kredytowe

•         Reprezentują interes lokalnych społeczności

•         Działają zgodnie z Ustawą Prawo bankowe

•         Banki spółdzielcze

•         Banki komunalne

Niebankowe instytucje depozytowo-kredytowe

•         Obsługują wyłącznie swoich członków, nie sprzedaje usług na rynku

•         Pracownicze Kasy Zapomogowo-Pożyczkowe

•         Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo- Kredytowe

System licencji działalności bankowej w UE i w Polsce

•         W krajach UE katalog minimalnych wymogów jakie muszą spełniać instytucje kredytowe sformułowano w Pierwszej Dyrektywie Bankowej

•         Druga Dyrektywa wprowadziła zasadę jednolitej licencji, która pozwala realizować zasadę swobodnego prowadzenia działalności  bankowej przed instytucje kredytowe

•         Warunki konieczne otrzymania licencji w UE:

o       Minimalny poziom kapitału własnego – 5 mln euro

o       Uczciwości i odpowiednie kwalifikacje osób przewidzianych do zarządzania instytucją

o       Przedłożenie programu działalności banku, w którym należy określić jego strukturę organizacyjną oraz zakres i rodzaje czynności, które bank zamierza wykonać.

 

W Polsce tryb tworzenia banku, jak też minimalna liczba założycieli są zróżnicowane w zależności od formy organizacyjno prawnej (banki państwowe, spółdzielcze, w formie spółek akcyjnych)

Mimo zróżnicowanego trybu tworzenia banków wszystkie one muszą spełniać jednakowe wymogi merytoryczne w postępowaniu licencyjnym. Stanowią je:

•         Odpowiednie wyposażenie kapitałowe banku

•         Zapewnienie pomieszczeń należycie zabezpieczających przechowywane w banku środki pieniężne i inne wartości (infrastruktura funkcjonowania banku)

•         Odpowiednia „jakość założycieli” kandydatów do objęcia stanowiska członków zarządu

•         Przygotowany plan działania banku na okres co najmniej 3 lat.