Temat: Przekazywanie materiału genetycznego

Data: 17.09.2015

Klasa: 3B gimnazjum

Prowadząca: Paulina Pytel

Czas trwania: 45 min.

Zakres treści:

• Przebieg podziałów komórkowych

• Znaczenie mitozy i mejozy

• Rekombinacja genetyczna

Cele. Uczeń:

• Wyjaśnia pojęcia cytokineza i kariokineza

• Wyjaśnia pojęcia: interfaza, rekombinacja genetyczna, mitoza, mejoza

• Wyjaśnia dlaczego mejoza nazywana jest podziałem redukcyjnym

• Omawia przebieg i znaczenie mitozy i mejozy

• Wymienia różnice między mitozą i mejozą

• Analizuje schematy przedstawiające przebieg podziałów komórkowych

• Wykazuje znaczenia podziałów komórkowych

• Wykazuje konieczność redukcji ilości materiału genetycznego w komórkach macierzystych gamet

• Rozróżnia na rycinach podział mitotyczny i mejotyczny

Metody:

• Burza mózgów

• Pogadanka

• Praca z filmem

• Analiza schematu

• Elementy wykładu

Środki dydaktyczne:

• Podręcznik do biologii dla klasy 3 gimnazjum- B. Sągin, A. Boczarowski, M. Sęktas, „Puls życia”, wyd. Nowa Era

• Zeszyt ćwiczeń do biologii dla klasy 3 gimnazjum –M. Jaworowska, J. Pawłowska, J. Pawłowski, M. Zalewska, „Puls życia”, wyd. Nowa Era.

• Płyta CD dołączona do podręcznika „Puls życia 3”

• Komputer oraz rzutnik multimedialny

• Pytania do podsumowania lekcji (załącznik 2)

Formy pracy:

• Zbiorowa

• indywidualna

Przebieg zajęć:

Faza wprowadzająca:

1. Czynności organizacyjne.

2. Sprawdzenie zadania domowego.

3. Przypomnienie wiadomości z poprzedniej lekcji. Pytania kontrolne: Co to są chromosomy homologiczne, komórki haploidalne, komórki diploidalne? Co to jest replikacja DNA?

Faza realizacyjna:

1. Pogadanka. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Co następuje przed podziałem komórkowym? Co to jest podział komórkowy?

Nauczyciel informuje uczniów że wyróżniamy dwa etapy podziału komórkowego: kariokineza oraz cytokineza. Wyjaśnia oba pojęcia oraz tworzy na tablicy schemat, który uczniowie rysują
w zeszytach jako notatkę. (załącznik 1)

1. Praca z podręcznikiem. Uczniowie analizują kariotyp człowieka zamieszczony. Zadaniem uczniów jest określenie liczbę widocznych w nim chromosomów. Nauczyciel wyjaśnia, które komórki naszego ciała są haploidalne (zawierają 23 chromosomy), a które diploidalne (zawierają 46 chromosomów).

2. Następnie nauczyciel włącza animację „Mitoza” znajdującą się na płycie dołączonej do podręcznika. Na podstawie zawartych w niej informacji uczniowie udzielają odpowiedzi na podane pytania. W razie konieczności nauczyciel włącza ponownie animację.

Nauczyciel uruchamia kolejną animację dotycząca przebiegu mitozy (płyta dołączona do podręcznika). Zadaniem uczniów jest odpowiedź na pytania zadanych przed uruchomieniem animacji:

• Jakie możemy wyróżnić etapy mitozy?

• Co się dzieje w poszczególnych fazach podziału mitotycznego?

1. Wyznaczony przez nauczyciela uczeń opisuje przebieg mitozy, wskazując kolejne fazy na schemacie
   w podręczniku. Reszta klasy śledzi, to co mówi jeden z uczniów i w razie konieczności poprawia błędy.

2. Notatka: MITOZA. Nauczyciel dyktuje uczniom notatkę na temat mitozy.

Mitoza jest podziałem charakterystycznym dla komórek somatycznych tzn. budujących ciało danego organizmu. Polega na podziale komórki macierzystej na dwie komórki potomne identyczne z macierzystą pod względem liczby chromosomów oraz ilości materiału genetycznego. Podziały mitotyczne warunkują więc procesy wzrostu i rozwoju organizmu oraz regeneracji tkanek.

1. Praca z zeszytem ćwiczeń. Uczniowie wykonują zadanie 4 i 7 str. 14. Sprawdzenie poprawności wykonania zadania.

2. Nauczyciel informuje uczniów, że omówiliśmy właśnie przebieg mitozy, a teraz zajmiemy się podziałem mejotycznym.

3. Praca z podręcznikiem – analiza schematu oraz wykład. Nauczyciel przedstawia uczniom przebieg podziału mejotycznego. Uczniowie mają za zadanie uważnie słuchać wykładu nauczyciela oraz śledzić przebieg mejozy na schemacie zamieszczonym w podręczniku str. 18-19 oraz zanotowanie najważniejszych etapów mejozy.

4. Praca z podręcznikiem. Uczniowie zapoznają się z fragmentem w podręczniku „znaczenie mejozy” str. 18. Ich zadaniem jest odpowiedź na pytanie co to jest rekombinacja genetyczna.

5. Notatka: MEJOZA

Mejoza jest podziałem, który prowadzi do powstania komórek potomnych o zredukowanej liczbie chromosomów w stosunku do komórki macierzystej. Proces ten jest niezbędny do wytwarzania haploidalnych gamet oraz zarodników. Podziały mejotyczne zachodzą w linii komórek płciowych
i są przyczyną zmienności organizmów, ponieważ podczas rozdziału chromosomów do komórek potomnych. może zachodzić rekombinacja genetyczna. Mejoza ma bardziej złożony przebieg niż mitoza - składa się bowiem z dwóch podziałów, następujących po sobie. Pierwszy podział - redukcyjny - zmniejsza o połowę liczbę chromosomów w komórkach potomnych. Drugi podział - wyrównawczy - zmniejsza o połowę ilość materiału genetycznego w komórkach potomnych. Ostatecznie z jednej komórki macierzystej powstają cztery komórki potomne, z których każda zawiera o połowę mniej materiału genetycznego niż komórka macierzysta i o połowę mniej chromosomów.

1. Praca z zeszytem ćwiczeń. Uczniowie wykonują zadanie 12 str. 14 z zeszytu ćwiczeń. Sprawdzenie poprawności wykonania zadania.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie losują numery pytań (załącznik 1). Każdy z uczniów odpowiada na wylosowane przez siebie pytanie.

2. Zadanie zadania domowego. Zadanie 5,6 str. 12 oraz zad. 8,9 str. 13.

3. Ocena aktywności oraz zaangażowania uczniów na lekcji.

Załącznik 1

Podział komórki = kariokineza + cytokineza

mitoza mejoza

Załącznik 2

Pytania:

1. Które komórki w organizmie człowieka powstają w wyniku mejozy?

2. Jak nazywa się okres między podziałami komórki?

3. Jakie znaczenie ma mitoza?

4. Ile komórek powstaje w wyniku mitozy?

5. Na czym polega replikacja DNA?

6. Co umożliwia mitoza organizmom wielokomórkowym?

7. Ile komórek powstaje w wyniku mejozy?

8. Jaka jest liczba chromosomów w komórkach potomnych w wyniku mitozy?

9. Jaka jest liczba chromosomów w komórkach potomnych w wyniku mejozy?

10. Co to jest rekombinacja genetyczna?

11. Jakie komórki powstają w wyniku podziało mitotycznego?

12. Z ilu następujących po sobie podziałów składa się mejoza?

13. Uzupełnij zdanie: Podczas podziału mitotycznego …………………….ustawiają się w płaszczyźnie równikowej.

14. Drugi podział mejotyczny jest podobny do podziału …………………………

15. Mejoza jest podziałem ……………………………

16. Jakie są dwa główne etapy podziału komórki?

17. Co to jest cytokineza?

18. Co to jest kariokineza?