Prawo międzynarodowe publiczne- wykład 3

Państwo-> terytorium, ludność, suwerenność

Terytorium bezludne nie może być samodzielnym państwem.

Terytorium państwowe jest od innych terytoriów państwowych oddzielone granicami, które stanowią płaszczyzny przecinające się prostopadle do kuli ziemskiej.

granice delimitowane- tzn. wykreślone na mapie

demarkacja- wyznaczanie granicy przez słupy, druty kolczaste, mury czy drogi niczyje

Symbolem demarkacji jest Mur Berliński.

Dzisiaj pilnie strzeżonymi granicami są granice między Koreą Południową a Koreą Północną czy między Izraelem a Palestyną.

Granice mogą być:

a) naturalne- przebiegają wzdłuż rzek, pasm górskich, dolin górskich

b) sztuczne- wyznaczone administracyjnie na mapie w sposób arbitralny czy sztuczny, to często prowadzi do konfliktu, np. w Afryce jedno plemię w wyniku decyzji administracyjnych zamieszkuje kilka państw, granica koreańska, część polskiej granicy z Obwodem Kaliningradzkim ( dwa ostatnie przypadki to granice ustalone w oparciu o szerokość geograficzną).

Możemy wyróżnić trzy rodzaje terytoriów państwowych:

• terytorium podziemne- wykopaliska, cenne skarby nie mogą stanowić własności prywatnej, jednak w niektórych państwach jest odwrotnie

W Polsce to, co znajdziemy pod ziemią jest własnością państwa. W krajach Bliskiego Wschodu złoża ropy naftowej należą do władcy, jednak ma on obowiązek dzielić się bogactwem ze swoimi poddanymi. Często pojawiają się spory między krajami, jeżeli złoża znajdują się po obu stronach granicy.

• terytorium powietrzne- kiedyś uważano, że przestrzeń powietrzna nie należy do nikogo. Dopiero w 1920r. stwierdzono, że słup powietrza znajdujący się nad terytorium lądowym i morskim należy do suwerennego państwa.

Dzisiaj przestrzeń powietrzna jest pilnie strzeżona. W czasie zimnej wojny w 1960r. Związek Radziecki zestrzelił amerykański samolot szpiegowski U2. To Amerykanie musieli się tłumaczyć, gdyż naruszyli przestrzeń powietrzną i bezpieczeństwo ZSRR. Związek Radziecki nie tłumaczył się z zestrzelenia samolotu szpiegowskiego.

W latach 80. ZSRR zestrzelił południowokoreański samolot pasażerski w okolicach wyspy Sachalin, który w wyniku błędu zboczył z kursu. ZSRR niesłusznie oskarżył Koreę Południową o szpiegostwo. Po tym incydencie Związek Radziecki został wykluczony z Organizacji Międzynarodowej Lotnictwa Cywilnego.

Państwa, do których należy dane terytorium powietrzne mogą bronić swojego bezpieczeństwa różnymi środkami.

1957r.- wystrzelono Sputnik, wtedy też pojawił się problem, dokąd sięga granica powietrzna. Sputnik krążąc po orbicie znajdował się nad terytoriami innych państw.

Do dzisiaj nie ma zdefiniowanej różnicy pomiędzy granicą powietrzną, a przestrzenią kosmiczną.

Przestrzeń powietrzna jest strefą, w której obiekty latające wykorzystują lotność powietrza. Natomiast w przestrzeni kosmicznej obiekty latające wykorzystują grawitację czy siłę pędu. Granica pomiędzy przestrzenią powietrzną, a przestrzenią kosmiczną przebiega między 80 a 120 km atmosfery ziemskiej. Jednak ta definicja zaczyna odbiegać od rzeczywistości ze względu na stały postęp technologiczny.

Główne filary prawa kosmicznego:

• konwencja z 1964r.- przestrzeń kosmiczna jest wspólnym dziedzictwem ludzkości

• umowa o ratowaniu kosmonautów, powrocie kosmonautów i zwrocie obiektów wypuszczonych w przestrzeń kosmiczną z 1968r.

• układ o odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez obiekty kosmiczne z 1972r.

• układ o rejestracji obiektów wypuszczonych w przestrzeń kosmiczną z 1974r.

• układ normujący działalność państw na Księżycu i innych ciałach niebieskich z 1976r.

Obecnie przestrzeń kosmiczna nie może być eksploatowana, gdyż jest wspólnym dziedzictwem kulturowym, tak jak Antarktyda zgodnie z Konwencją Waszyngtońską, czy dno mórz i oceanów w oparciu o Konwencję o morzach i oceanach.

Jednak dzisiaj mamy do czynienia z eksploatacją mórz i oceanów (np. platformy wiertnicze). W związku z tym w przyszłości możemy spodziewać się poważnych konfliktów dotyczących wykorzystywania przestrzeni kosmicznej.

• terytorium lądowe i wodne- dobrze jest, kiedy granicę lądowa stanowią rzeki, pasma górskie czy doliny górskie

Można wyróżnić trzy rodzaje rzek z punku widzenia prawa międzynarodowego:

• rzeki wewnętrzne- znajdują się w całości na terytorium jednego państwa, np. Wisła

• rzeki wspólne- przykładem Odra- granica polsko- niemiecka

• rzeki międzynarodowe- stanowią istotne znaczenie ekonomiczne dla państw, przepływają przez kilka państw, są żeglowne, status takiej rzeki regulowany jest przez umowę międzynarodową, np. Ren, Dunaj

Przed II wojną światową rzekami międzynarodowymi były również Odra i Niemen.

Sposoby wytyczania granic na rzekach:

• wytyczanie granicy w oparciu o brzeg rzeki -> Ameryka Łacińska

• na rzekach nieżeglowanych wyznacza się granicę przez środek rzeki, tzw. mediana

• na rzekach żeglownych wytycza się granicę w oparciu o nurt rzeki, tzw. talweg

Do terytorium lądowego zaliczamy również stawy, jeziora i rzeki wewnętrzne.

Wyznaczanie granicy na jeziorze- wymaga pieczołowitych negocjacji, czasami prowadzi do zmiany demarkacji np. Jezioro Bodeńskie, Wielkie Jeziora, często dochodzi do sporów ekologicznych np. zanieczyszczenie wody na jednym brzegu często prowadzi do zanieczyszczenia całego jeziora.

Wody wewnętrzne reguluje prawo danego kraju, na terenie, którego się znajdują.

Morskie wody wewnętrzne

Kiedyś uważano, że wody mórz i oceanów nie należą do nikogo. To podejście zmieniło się w XVIw. Stwierdzono, że granica na wodach morskich rozciąga się do linii widnokręgu.

Linia podstawowa- zbiór punktów wybrzeża połączonych ze sobą, gdy wybrzeże jest urozmaicone

Wybrzeża rozczłonkowane- rozwinięta linia brzegowa, cecha obszaru lądowego, wyrażająca się poprzez stopień urozmaicenia kształtu linii brzegowej kontynentu lub wyspy

Morze otwarte- wszystkie obszary morskie położone na zewnątrz od granicy wyłącznej strefy ekonomicznej lub od granicy morza terytorialnego

Morze terytorialne- zwierzchnictwo państwa nadbrzeżnego: dno morza, zasoby naturalne morza oraz przestrzeń powietrzna nad morzem terytorialnym, 12 mil morskich

Po wewnętrznej linii podstawowej znajdują się wody wewnętrzne.

7 XII 1970r. -> traktat normalizujący wzajemne stosunki i uznanie granicy zachodniej Polski, zawarty między Polską a RFN, podpisany przez Józefa Cyrankiewicza i Willy`ego Brandta

Układ zapoczątkował chęć współpracy gospodarczej i kulturalnej. Ponadto zakładał nienaruszalność granic, poszanowanie integralności terytorialnej i suwerenności, a RFN uznała polską granicę zachodnia opierającą się na Odrze i Nysie Łużyckiej.