Dydaktyka ogólna jako dyscyplina pedagogiczna
Pojęcie dydaktyki
Dydaktyka- nauka o kształceniu oraz metodach, formach, środkach prowadzących do wywołania u uczniów zamierzonych i względnie trwałych zmian
Na czym polega różnica między dydaktyką ogólną a szczegółową?
Dydaktyka ogólna- zajmuje się ogólnymi zagadnieniami z edukacją z podziałem na etapy edukacji
Natomiast dydaktyka szczegółowa jest związana z nauczaniem konkretnych przedmiotów.
Czym zajmuje się dydaktyka? (przedmiot badań, zadania)
Przedmiot badań dydaktyki:
- dydaktyka wspiera wychowanie, gdyż kształcenie obejmuje:
Sferę poznawczą
Sferę intelektualna
Sferę osobowościową
Stronę osobowościową
Kształtowanie postaw
Kształtowanie systemu wartości
-przedmiotem badań jest proces nauczania- uczenia się wraz z:
Czynnikami, które go warunkują
Rezultatami do jakich prowadzi
Zadania dydaktyki:
-wykonywanie, opis i wyjaśnienie zależności między czynnościami (nauczyciela, ucznia),
treściami, metodami, środkami, warunkami pracy a efektami nauczania.
- formułowanie prawidłowości dotyczących procesu kształcenia
- szukanie najskuteczniejszych sposobów efektywnego nauczania, uczenia się.
Na czym polega funkcja teoretyczna i praktyczna dydaktyki?
F. teoretyczna- dąży do odkrywania prawidłowości procesu kształcenia (o charakterze diagnostycznym lub prognostycznym)
F. praktyczna- służy formułowaniu skutecznych sposobów postępowanie, które można wykorzystać w działalności nauczyciela ( w praktyce dydaktycznej).
Jakie relacje zachodzą między edukacją, kształceniem i wychowaniem?
Edukacja dzieli się na: WYCHOWANIE I KSZTAŁCENIE, które mają wspólne cechy, z tym, że
kształcenie dzieli się jeszcze na nauczanie i uczenie się.-nie można wyizolować wychowania i nauczania
-wychowanie obejmuje działania edukacyjne zorientowane na zmiany emocjonalne w uczniu
-nauczanie obejmuje działania zorientowane na zmiany poznawcze, a pośrednio na zmiany emocjonalne w uczniu
-uczenie się jest zdobywaniem doświadczeń prowadzącym do trwałych zmian
-kształcenie zakłada harmonię oddziaływań emocjonalnych i poznawczych
-edukacja obejmuje ogół działań edukacyjnych
Czym różni się samokształcenie od kształcenia?
Samokształcenie to:
-wyższy etap kształcenia
-nabywanie wykształcenia w toku działalności własnej
-kształcenie, którego cele, treści, warunki i środki ustala sam podmiot-odbywa się pośrednio jako kształcenie kierowane przez autora podręcznika, książek, artykułów, kształcenie na odległość, z którego osoba ucząca się korzysta w samodzielnym poznawaniu rzeczywistości
Nurty myślenia o edukacji i szkole
Na czym polegają systemy dydaktyczne?
J.A. Komańskiego
-Wielka dydaktyka
-Założenia:
Wszechstronne i użyteczne kształcenie ogólne:
Obejmujące wszystkich bez względu na status społeczny i płeć
Przygotowuje na „wszelkie przypadki całego życia”
Złota reguła Komańskiego - zasada poglądowości w nauczaniu opierająca się na:
Odwołaniu do oddziaływania na różne zmysły
Stworzenie uniwersalnej metody nauczania
Wyniki nauczania podniosą się niezależnie od nauczyciela dzięki np. odpowiednio opracowanej książce
Człowiek zmienia się przez własne kształcenie i działanie dzięki własnym zdolnościom
Myślenie- umysł- jest zwierciadłem rzeczy
Praca- ręka jest naśladowcą
Mowa- język jest tłumaczeniem
Proponował 4szczeble kształcenia:
Sz. Macierzyńska (do 6r.ż)- wychowanie pod kierunkiem matki
Sz. Języka ojczystego (6-12r.ż)- dostępna dla wszystkich
Sz. Języka łacińskiego (12-18r.ż)- dostępna tylko zdolnym
Akademia (do 24r.ż)
Jan Rousseau
-Emilia czyli o wychowaniu
-Założenia:
Edukacja powinna odpowiadać potrzebom i zainteresowaniom rozwijającego się dziecka
Zasada swobodnego wychowania- pierwsze nauczanie powinno polegać nie na nauczaniu cnoty lub prawdy, lecz strzeżeniu serca przed występkiem i umysłu przed błędem:
Najpierw należyte rozwinięcie zmysłów
Wychowanie umysłowe dzieci dopiero po 12r.ż, w wieku 12-15r.ż rozbudzić zainteresowanie nauką, uczyć tego co potrzeba w tym wieku np. przyrodoznactwa, czytania pisania itp.
Jan Pestalozzi
-Jak Gertruda uczy swoje dzieci
- Założenia:
Wychowanie nowego człowieka jest możliwe tylko w takim ustroju społecznym, w którym zlikwiduje się egoizm jednostki i grup społecznych.
Metoda nauczania biedoty- wychowanie szkolne nie nadaje się zwłaszcza dla najniższej warstw społecznych
Nauczanie oparte na psychologii dziecka
Cel nauczania: rozwijanie moralności i umysłu dziecka
Obserwacja ważniejsza niż książki i słowa nauczyciela
Aktywność i samodzielność dzieci, m.in. pobudzenie i rozwijanie własnej działalności umysłowej przez obserwowanie otaczających zjawisk, rysowanie, wytwarzanie, później uogólnienie
Do elementarnych środków prowadzących do formułowania pojęć zaliczył: liczbę, kształt, słowo, które umożliwiają poznanie cech zewnętrznych oraz istoty przedmiotu
Czynnościami , które prowadzą do zaznajomienia dzieci z otaczającym światem to liczenie, mierzenie i mówienie
W procesie nauczania wyróżnił:
Spostrzeganie przedmiotów
Kształtowanie jasnych wyobrażeń o przedmiotach (liczba, kształt)
Porównywanie przedmiotów i kształtowanie pojęć
Nazywanie przedmiotów (słowo), rozwijanie mowy
Formy aktywności praktycznej stały się podstawą nauczania początkowego
J. Herbert
- Pedagogika ogólna wyprowadzona z celu wychowania
- Założenia:
Cel wychowania- ukształtowanie moralnego charakteru przez kierowanie dziećmi, karność, nauczanie wychowujące (nadawanie ścisłego charakteru)
System służył szlachcie i bogatemu mieszczaństwu
Nauczanie wychowujące opiera się na 4 stopniach formalnych ( sposobach uczenia się), które nie są rozłączne i muszą występować po sobie:
Jasność- zrozumienie każdego szczegółu
Kojarzenie-wiązanie materiału nowego z już przyswojonym
System- uporządkowanie przyswojonych wiadomości
Metoda-wykazywanie właściwego zrozumienia „głównej myśli”
Główne miejsce w nauczaniu odgrywa pamięciowe przyswajanie gotowych treści (Herbert i Pastalozzi)
Ukształtował się system w nauczaniu- SZKOŁA TRADYCYJNA (HiP)
Jan Dawid
-Założenia:
Większa elastyczność i swoboda do nauczania niż w podejściu P i H
Podstawą nauczania jest proces psychiczny- poznanie umysłowe, umysłowe i działalność praktyczną:
Poznawanie bezpośrednie (spostrzeganie)- wrażenia spostrzeżenia
Poznawanie pośrednie (słowo)- wyobraźnia, pojmowanie, uogólnienie, wnioskowanie
Działanie- ruchy mimowolne, mowa, pisanie, czyny
John Dewey
-Jak myślimy
-Założenia:
Poznawanie naukowe powinno zostać zastąpione nauczaniem rzeczy użytecznych, praktycznych
Rozwojowi sprzyja taki dobór treści, historii, przyrodoznactwa i sztuki, dzięki któremu nabierają one wartości pozytywnej i realnego znaczenia w życiu samego dziecka
Uczenie się poprzez działanie praktyczne
Gromadzenie doświadczeń przez udział w różnorodnych pracach, rozwiązywanie problemów codziennych
Odczucie trudności
Wykrycie jego i określenie
Nasuwanie się możliwego rozwiązania
Wprowadzenie poprzez rozumowanie wniosków z tego rozwiązania
Dalsze obserwacje i eksperymenty prowadzą do przyjęcia lub odrzucenia wniosków
Bogdan Nawroczyński
-Zasady nauczania
-Założenia:
Rozumowanie obejmuje oprócz tłumaczenia i sprawdzania, wnioskowanie i dowodzenie
Potrzebne jest utrwalenie wiedzy i przekształcenie jej w umiejętności
Proces uczenia oparty na:
Zetknięciu ucznia z trudnością teoretyczna lub praktyczną
Sformułowanie podstawowego pytania
Poszukiwanie (ewentualnie pytania pomocnicze i etapy)
Sformułowanie i utrwalenie zdobytej odpowiedzi
Zastosowanie w szeregu ćwiczeń
Celestyn Freinet
-Założenia:
Swoboda, ekspresja i twórcza aktywność dziecka- dziecko to istota działająca, wzbogacająca swoje doświadczenia w toku swobodnego działania
Czynności dziecka biorą początek z jego własnego życia, z jego najbliższego i coraz bardziej rozszerzającego się środowiska
Rozwój dziecka oparty na 3fazach:,
Prób i błędów- powtarzanie czynności, które przynoszą powodzenie i unikanie tych, które kończą się niepowodzeniem
Urządzania się- wprowadzenie ładu do swoich działań
Zabawy0 pracy przechodzącej w pracę-zabawę- poprzez zabawę, przygotowanie do realizacji „poważnych” działań życiowych
Sala szkolna jest miejscem spotkań nauczyciela z uczniami
Dzieci wykonują czynności w pracowniach (laboratoriach),np.
Karty pracy, słowniki
Narzędzia i przybory do pomiarów fizycznych
Przeprowadzanie eksperymentów
Drukarnia
Artystyczne
Zajęcia z drewna i metalu
Hodowla zwierząt
Indywidualne planowanie pracy, fiszki kontrolno-badawcze- swoista metoda nauczania programowego
Piotr Galpierin
- założenia:
Uczenie się to każde działanie, gł. Forma aktywności młodzieży szkolnej
Etapy czynności ucznia:
Orientacyjna- wykorzystywanie poprzez ucznia obiektywnych warunków niezbędnych do wykonywania czynności
Wykonawczy-przekształcenie obiektu czynności
Kontrolny- korekta orientacyjnych i wykonawczych składników czynności
Kształtowanie motywacji do uczenia się
Proces kształcenia jako związek nauczania i uczenia się
Czym jest proces nauczania?
Nauczanie-proces organizowania ucznia i kierowanie uczeniem się uczniów.
Planowa, systematyczna praca nauczyciela z uczniami, która opiera się na:
Tworzeniu warunków sprzyjających uczeniu się
Kontrola tych warunków i rezultatów
Zapobieganiu i likwidacji błędów uczenia się
Cechy czynności w procesie nauczania:
Intencyjność
Planowość
Systematyczność
Długotrwałość
Bezpośrednie kierowanie procesem uczenia się
Rola nauczyciela:
Kierowanie pracą ucznia zamiast drobiazgowego dyrygowania
Nieoczekiwanie posłuszeństwa i uległości, ale nie tolerowanie samowoli
Pobudzenie do samodzielnego myślenia i działania
Uczenie systematyczności i efektywności uczenia się
Nieograniczanie się do „przekazywania gotowej wiedzy”
Czynności nauczyciela są zintegrowane z czynnościami uczniów, przy kierowniczej i wspierającej roli nauczyciela i podmiotowej roli uczniów
Style nauczania:
Zamknięty (frontalny, formalny)
Proces nauczani- uczenia się rządzą się określonymi prawidłowości
Odkrywanie ich pozwala na opracowanie zasad gwarantujących osiągnięcie zamierzonych celów
Najważniejszy- nauczyciel (nieomylny, ekspert)
Skupienie się na treściach progresywnych, dzielonych na małe porcje
Dystans między nauczycielem a uczniem
Praca z całą grupą uczniów bez zróżnicowania wymagań
Ramowy (zindywidualizowany)
Wspomaganie indywidualnego rozwoju ucznia
Najważniejsze są potrzeby i zainteresowania uczniów
Nauczyciel facylitatorem
Uczenie się przez doświadczenia
Duża swoboda w zdobywaniu wiedzy
Autentyczność, akceptacja, empatyczne rozumienie względem ucznia
Negocjacyjny
Uczeń jako badacz
Zachęcenie do osobistego rozumienia i odkrywania wiedzy przez ucznia
Refleksyjny nauczyciel
Oparta na: diagnozie=> adekwatnym programie => sytuacji zadaniowej=> aktywności =>ewaluacji
Czym jest proces kształcenia?
Proces kształcenia- nieuporządkowane, zamierzone i świadomie zaplanowane czynności kształceniowe (uczenie się i nauczanie), zmierzający do osiągnięcia określonych celów.
Ciąg ściśle powiązanych ze sobą czynności nauczyciela i bezpośrednio zależnych od nich czynności uczniów
Inicjowany, organizowany i kierowany przez nauczyciela
Ukierunkowany przez odpowiedni dobór celów, treści, warunków i środków
Cechy procesu kształcenia:
Spójność nauczania uczenia się
Systematyczność, celowość, długotrwałość
Jedność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych
Wszechstronność
Indywidualizowanie
Elastyczność metodyczna i organizacyjna
Czynniki warunkujące proces kształceni:
Wiek uczniów
Jakość pracy w najniższych klasach
Korygowanie przez nauczyciela tendencji do pamięciowego uczenia się
Treść i organizacja kształcenia
Indywidualizacja podejścia do nauczania
Czym jest proces uczenia się?
Uczenie się- proces zamierzonego nabywania przez uczący się podmiot wiedzy i sprawności, wpływającej na jego zachowanie
Rodzaje uczenia się:
Bezpośredni- przez samodzielne rozwiązywanie problemów teoretycznych i praktycznych (gł. małe dzieci)
Pośrednie-korzystanie z nagromadzonej przez innych wiedzy (starsze osoby)
Czynniki wpływające na proces uczenia się:
Właściwości ucznia:
- inteligencja
-zdolności
-zainteresowania
-nastawienie na zapamiętywanie
-poziom aspiracji
-motywy ucznia się
Sytuacja uczenia się:
-stan organizmu
-powtórzenia materiału
-wzmocnienie
-informacje o wynikach
Aktywność
Na czym polega związek nauczania i uczenia się w procesie kształcenia?
Czynności nauczyciela są zintegrowane z czynnościami uczniów, przy kierowniczej i wspierającej roli nauczyciela i podmiotowej roli uczniów
System szkolny
Czym różnią się systemy dydaktyczne? (tradycyjny, progresywny, współczesny)
System tradycyjny (herbertowski)- skupia się na nauczaniu, np. sformalizowane metody
Progresywny-skupia się na uczeniu się, uwzględnia zainteresowania i potrzeby uczniów
Współczesny-uwzględnia obie te rodzaje, aktywności poznawczej, jako ściśle ze sobą związane i warunkujące się, np. rozwój myślenia abstrakcyjnego.
Jakie są szczeble edukacji?
wychowanie przedszkolne
edukacja wczesnoszkolna- szkoła podstawowa, obowiązkowa
orientacja psychologiczna i zawodowa-gimnazjum- obowiązkowe
szkolnictwo średnie (ogólnokształcące i zawodowe)- tendencje do obowiązkowości
studia- nieobowiązkowy
Co składa się na system kształcenia?
Nauczyciele- kompetencje, metody pracy i zaangażowanie
Uczniowie-potrzeby, motywacje i metody pracy
Treści kształcenia- dobór układ oraz sposoby sprawdzania osiągniętych wyników
Środowisko kształcenie- środki kształcenia i jego społeczno- materialne warunki
Cele kształcenia
Czym są cele kształcenia?
Cele kształcenia- są to świadomie złożone skutki, które społeczeństwo pragnie osiągnąć przez funkcjonowanie systemu
Cele kształcenia wg. K Denka:
Świadomie zamierzony stan rzeczy lub zdarzenie do, których dąży się przez organizację działania, oczekiwane, planowane efekty edukacji.
Jakie są cele kształcenia ujmując W. Okoń i C. Kupisiewicz?
Wg Okonia:
Główny wielostronny rozwój osobowości
Cele:
Rzeczowe:
-opanowanie podstaw wiedzy naukowej
-przygotowanie do działalności praktycznej
-kształtowanie w uczniu przekonań i opartego na nich poglądu na świat
Podmiotowe:
-ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych
-kształtowanie potrzeb, motywacji, zainteresowań i zamiłowań
-wdrażanie do samo edukacji
Wg Kupisiewicza:
Głównie zapewnienie optymalnego rozwoju intelektualnego
Podrzędne:
-zaznajomienie podstawami usystematyzowanej wiedzy
-rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych
-kształtowanie akceptowanego systemu wartości
-zaznajomienie z ogólnymi podstawami produkcji i organizacji pracy, wyposażenie w umiejętność posługiwania się najprostszymi narzędziami i maszynami
Szczegółowe- przedstawienie w planach i programach nauczania poszczególnych przedmiotów
Na czym polega taksonomia celów kształcenia?
Taksonomia celów kształcenia- hierarchiczne uporządkowanie celów.
Taksonomia pozwala klasyfikować cele kształcenia, wykrywać luki w ich planowaniu i osiąganiu, nie przedstawiają natomiast indywidualnych dróg uczenia się
Taksonomia celów wg B. Niemierko:
Dziedzina Poznawcza
Wiadomości(zapamiętywanie i zrozumienie wiadomości)
Umiejętności( stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych i problemowych)
Dz. Emocjonalna
Działanie (uczestnictwo i podejmowanie działania)
Postawy (nastawienie na działanie, system działań)
Dz. Światopoglądowa
Wiadomości
postawy
Dz. Praktyczna
Postawy
umiejętności
Jakie cele kształcenia wyróżnia się w dydaktyce( rodzaje)?
Cel ogólny- kierunek dążeń pedagogicznych
Cel szczegółowy-zadanie wyprowadzone z celu ogólnego, charakteryzujące się m.in. odpowiedniością, jednoznacznością, logicznością
Cel operacyjny-zamierzone osiągnięcia, opis sprecyzowanego, uszczegółowionego, konkretnego, zachowania, jakie ma przejawiać uczący się po ukończeniu nauki
Treści kształcenia
Jaka jest różnica między programem szkolnym a programem nauczania?
Program szkolny-
dokumenty, instrukcje normujące pracę szkoły i nauczycieli ukierunkowaną na osiągnięcie zakładanych celów.
Program czynności nauczycieli i uczniów
Zawiera m.in.:
- program (plan) pracy wychowawczej
-szkolny zestaw, program nauczania
-wewnątrzszkolny system oceniania
Program nauczania-
Dokument normujący czynności nauczyciela (pośrednio uczniów) związane z nauczaniem, uczeniem się określonego materiału
Uporządkowany według przedmiotów i klas
Treściowy i organizacyjny wyznacznik nauki szkolnej
Uwzględnia podział na:
- cele kształcenia
-tematy (hasła programowe) treści kształcenia
-uwagi o sposobie realizacji m.in. opis osiągnięć na zakończenie danego etapu nauki
Czym są treści kształcenia?
Treści kształcenia:
Całokształt podstawowych umiejętności i wiadomości z dziedziny nauki, techniki, kultury, sztuki oraz praktyki społecznej przewidziany do opanowania przez uczniów podczas ich pobytu w szkole
System nauczania czynności określonych pod względem celu, materiałów, wymagań, przekształcony z postaci progresywnej na osiągnięcia uczniów
Zasób faktów, pojęć, wiadomości, prawidłowych związków i teorii faktów, pojęć, wiadomości, prawidłowych związków i teorii przekaźnikowych przez nauczyciela w procesie kształcenia
Cirriculuum- odpowiednio uporządkowanych, zasób informacji i czynności, których opanowanie ma umożliwić bądź ułatwić człowiekowi ukształtowanie jego stosunków ze światem go otaczającym , stanowi materiał nauczania i uczenia się, podporządkowany celom kształcenia i regulowanym przez władze oświatowe wymagań progresywnych
Układ treści nauczania:
Liniowe (wprowadzanie nowych treści jest uzależnione od wcześniejszego jednorazowego wprowadzenia innych treści)
Koncentryczny (powracanie do treści z poprzedniego zakresu)
Spiralny (wzbogacanie i pogłębianie zakresu treści)
Co powinna uwzględniać odpowiednio dobrane treści kształcenia?
Dobór treści:
Potrzeby społeczne oraz indywidualne uczniów, eksponować treści podstawowe, nowoczesne, o dużych walorach poznawczych i wychowawczych
Kompleksowo- programową lub egzemplaryczną realizację niektórych tematów
Możliwość indywidualizacji treści, tempa uczenia się- zróżnicowanie pod względem stopnia trudności zawartego w nich materiału, jasno określał tzw. Minimum progresywne
Skorelowanie treści przedmiotów pokrewnych oraz działów z danego przedmiotu
Walory wychowawcze
Poznanie i rozumienie współczesności oraz odniesienie do przeszłości i przyszłości
Racjonalną selekcję treści oraz wdrożenie do samodzielnego i ustawicznego uczenia się
Czym jest kanon kształceni?
Kanon kształcenia ogólnego- wzorzec edukacji wyznaczający przebieg procesów kształcenia ogólnego
Ujęcie aksjologiczne- zbiór uniwersalnych wartości i celów edukacji
-poczucie narodowe
-przygotowanie jednostek i społeczeństw do życia w pokoju
-demokracja, równość, sprawiedliwość, pluralizm, równouprawnienie
-humanizm
-przyroda, środowisko
-edukacja do dialogu
Ujęcie epistemologiczne
-podstawą wykształcenia są treści kultury
-naczelnym zadaniem jest poznawanie dzieł kultury, interioryzacja i pomnożenie dóbr
-podział programów na przedmioty
Ujęcie technologiczne- zbiór celów ukierunkowanych na kompetencje cywilizacyjne, m.in. kulturę:
-rynkową
-prawną
-Demokratyczną
-Dyskurs
-organizacyjną
-technologiczną
-ekologiczną
-życia codziennego
Metody dydaktyczne
Metody nauczania
Czym są metody nauczania?
Metoda nauczania- intencjonalny i systematyczny stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami
Jakie są rodzaje metod nauczania?
Rodzaje:
Słowne
Oglądowe
Praktyczne
Ogólny podział metoda nauczania:
Z Kierowniczą rolą nauczyciela
Ze wspomagającą rolą nauczyciela
Klasyfikacja metod nauczania
PODAJĄCE (asymilacja wiedzy)
Przekazywanie gotowych wiadomości, wzoru działania (opowiadanie, opisy, wykład, pogadanka, objaśnianie, praca za źródłem)
PROBLEMOWE
Ukierunkowanie o organizowanie pracy uczniów, którzy zdobywają nowe wiadomości i umiejętności za pomocą rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych ( nauczanie problemowe, gry dydaktyczne, wykład problemowy, metoda badawcza, dyskusja)
EKSPONUJĄCA
Eksponowanie wartości połączonych z przeżywaniem, np. wpływanie na uczucia, postawy, system wartości (drama, sztuka teatralna, wystawa, pokaz)
PRAKTYCZNE
Kształtowanie i rozwijanie umiejętności o charakterze praktycznym ( ćwiczenia, praca laboratoryjna, pomiar)
Jakie są zasady lub zalety stosowania wybranej metody?
Zasada zadawania pytań uczniom
Jasne, konkretne, jednoznaczne, poprawne językowo
Dostosowane do intelektualnych możliwości
Kształcące- zmuszające do wysiłku umysłowego
Kierowane do wszystkich, mobilizujące do myślenia
Zasada udzielania odpowiedzi przez uczniów
Wyczerpujące
Rozwinięte
Uzasadnione
Poprawne językowo i rzeczowo
Zasada pracy z tekstem
Płynne i świadome czytanie ze zrozumieniem
Sporządzanie planu tekstu lub sformułowanie pytań
Streszczenie
Opracowanie referatu
Zalety nauczania problemowego
Wymaga aktywności uczniów, samodzielnego poszukiwania wiedzy
Wdraża do rozwoju myślenia
Przyzwyczajają do podejmowania działania w sytuacjach nowych
Wyzwala aktywność badawczą
Zasady burzy mózgów
Konkretne i zwięzłe sformułowania
Spontaniczne, bez zachowywania kolejności
Jednorazowo, tylko jeden pomysł
Nie są krytykowane w czasie zgłaszania
Mogą być modyfikowane, ulepszane
Notowanie na bieżąco
Zalata metody inscenizacji, uczy
Obserwacji wzajemnych stosunków między ludźmi
Krytyczne ocenić postępowanie innych
Wyciąganie wniosków z ich postępowania
Wczuwania się w motywy zachowania innych
Sztuka dyskutowania wymaga
Jednoznacznego formułowania problemów i pytań
Prezentowania własnych poglądów w sposób jasny, rzeczowy, zwięzły
Doboru odpowiednich argumentów uzasadniających
Słuchania wypowiedzi przedmówców
Formułowania kontrargumentów
Metody dydaktyczne- metody uczenia się
Na czym polega różnica między metodą nauczania a metodą uczenia się?
Metody uczenia się:
uczenie może odbywać się bez nauczania
metody uczenia się- układ działań częściowo zależne od inicjatywy ucznia, który samodzielnie je realizuje
warunkiem samodzielności ucznia jest znajomość metod pracy umysłowej i jej organizacji
anabolicznie metody nauczania, metody uczenia się są dzielone na:
- represyjne (przez przyswajanie)
-heurystyczne (przez odkrywanie)
-ekspresyjne ( przez przeżywanie)
-ćwiczenie (przez działanie)
Jakie są rodzaje metod uczenia się?
represyjne
bezpośrednie lub pośrednie przyswajanie gotowej wiedzy
-obserwacja
-korzystanie ze słowa mówionego
-korzystanie z podręczników
heurystyczne
samodzielne dochodzenie do wiedzy
-korzystanie z dyskusji
-rozwiązywanie problemów
-uczenie się przez badanie
ekspresyjne
uczenie się przez przeżywanie emocji- pod wpływem eksponowanych wartości
-drama
-film
-sztuka teatralna
ćwiczenie
wielokrotne wykorzystywanie czynności w celu uzyskania wprawy i wyższej sprawności w działaniach umysłowych i praktycznych
Nauczanie programowe
Czym jest nauczanie programowe?
Nauczanie programowe:
Powstało w XX, w wyniku niedoskonałości szkoły tradycyjnej
Twórcy: Skinner, Crowder
Polacy: Kupisiewicz, Denek, Kruszewski
Odnosi się do sposobów organizacji kształcenia
Sprzyja aktywizowaniu i samoocenie uczniów, indywidualizacji
Opiera się na odpowiednio opracowanym programie
Metoda wielofunkcyjna:
- przekazywanie nowych wiadomości
-kształcenie umiejętności
-utrwalenie ich
- kontrola i ocena postępów w nauce
Rodzaje programów:
Liniowy (małe partie informacji, proste działania gwarantują sukces uczniów, słaba możliwość stopniowania trudności, uczniowie pracują we własnym tempie)
Rozłączny (większe partie informacji, łatwiejsze stopniowanie trudności, indywidualizacja
Mieszany (podział materiałów na różnej objętości partie, zadana ww oraz z luką, zadania problemowe)
Co decyduje o właściwym doborze metod kształcenia?
KRYTERIA DOBORU:
Cele kształcenia
Przedmiot nauczania
Wiek uczniów
Merytoryczne i metodyczne przygotowanie nauczyciela
Posiadane środki dydaktyczne
Przekonanie nauczyciela do metody
DOBÓR METOD DO ZADAŃ KSZTAŁCENIA:
Przekazywanie nowych wiadomości- podając, poszukujące, praca pod kierunkiem nauczyciela
Utrwalenie materiału- powtarzanie, ćwiczenia
Kontrola i ocena postępów w nauce- sprawdziany i testy
Formy organizacji nauczania i uczenia się
Czym są formy organizacyjne?
Formy organizacyjne- zorganizowane oddziaływanie dydaktyczno- wychowawcze wpływające na motywy uczenia się; rodzaje zajęć
Jakie wyróżnia się formy organizacyjne?
Liczba uczniów
Zbiorowe
Jednostkowe
Grupowe
Miejsce uczenia się
Szkolne ( w zależności na czas trwania zajęć)
Lekcyjne (edukacyjne, klasowo- lekcyjne, w pracowniach)
Pozalekcyjne ( wyrównawcze, koła zainteresowań, świetlicowe)
Pozaszkolne
Nauka w domu
Wycieczka
W domach kultury itp.
Jakie są typy i budowa lekcji?
Lekcja –podstawowa forma kształcenia
Budowa lekcji:
Faza przygotowawcza, organizacyjna (sprawdzenie pracy domowej, obecności, podanie tematu)
Faza wykonawcza, czyli proces uczenia się
Faza kontrolna ( utrwalenie materiału, zadanie pracy domowej),
Rodzaje lekcji:
Podająca
Problemowa
Ćwiczeniowa
Eksponująca (np. wartości)
Typy lekcji:
wprowadzająca nowy materiał
kontrolno- oceniająca, powtórzeniowo- systematyzujące
pracy zespołowej
Co to są środki dydaktyczne?
Środki dydaktyczne- przedmioty, które dostarczają uczniom określonych bodźców sensorycznych, oddziaływujących na wzrok, słuch, dotyk itp. Ułatwiają im pośrednie i bezpośrednie poznawanie rzeczywistości, np. globusy, plansze, dzieła sztuki
Jaką funkcję pełnią środki dydaktyczne?
Motywacyjna- wywołanie pozytywnego nastawienia do uczenia się, zaciekawienie, zainteresowanie
Poznawcza- bezpośrednie poznawanie rzeczywistości
Dydaktyczna
Rozwijanie zdolności poznawczych
Ułatwianie zrozumienia, utrwalenia, sprawdzenia stopnia opanowania
Ilustrują przekazywane werbalnie wiadomości
Wychowawcza- wywoływanie przeżyć i kształtowanie postaw
Zasady dydaktyczne
Jaką rolę pełnią zasady dydaktyczne?
Zasady dydaktyczne- reguły planowania dydaktycznego; ogólne normy dydaktycznego postępowaniu uczniów i nauczycieli
Umożliwiają realizację celów kształcenia
Jakie są najważniejsze zasady dydaktyczne?
Świadomej aktywności uczniów (uczeń wie, czego się uczy i po co się tego uczy)
Świadomość celów uczenia się i chęci ich osiągnięcia
Integralność aktywności intelektualnej, emocjonalnej i praktycznej
Wymaga od nauczyciela:
Odwoływania się do doświadczeń życiowych
Pozytywnego mobilizowania uczniów
Wdrażania uczniów do samodzielności
Systematycznego uświadamiania uczniom ich postępowania
Poglądowości ( obserwacja i działanie wyprzedza pojęcia)
Czynny kontakt z poznawanym przedmiotem
Graficzne, symboliczne przedstawienie abstrakcji
Podstawowym sposobem realizacji tej zasady jest obserwacja
Znajomości celu, zadań i planu obserwacji
Wnikliwa zmierzająca do odkrycia związków
Wsparta sporządzeniem notatek
Przystępności (stopniowanie trudności)
Dostosowanie materiałów, metod, środków do poziomu rozwoju i możliwości uczniów
Reguły:
Rozpoczynać naukę od informacji znanych
Przechodzić od łatwych do trudniejszych sytuacji zadaniowych
Uwzględniać zróżnicowane tempo pracy
Nie przeciążać uczniów
Systematyczności (optymalne uporządkowanie treści)
Logiczny porządek przyswajania i utrwalania wiadomości i umiejętności
Właściwa kolejność treści kształcenia
Integrowanie wiedzy w świadomość uczniów
Wskazywanie istotnych informacji
Dzielenie struktury zgodnie na fragmenty ułatwiające zrozumienie go w całości
Systematyzowanie i uogólnianie wiedzy pod koniec każdego działu
Wdrażanie uczniów do dłuższego i systematycznego wysiłku
Systematyczność i ukazywanie jedności świata w różnych aspektach
Trwałości ( dostateczna liczba powtórzeń głównych)
Czynności:
Gruntowne opanowanie wiedzy, odtwarzanie jej z pamięci i posługiwanie się nią nawet po pewnym czasie
Wykorzystywanie różnorodnych metod i środków
Pozytywny stosunek ucznia do materiału nauczania (np. zainteresowanie)
Systematyzowanie i powtarzanie nowego materiału
Utrwalenie się po upewnieniu się, że każdy uczeń zrozumiał materiał
Systematycznie kontrolować wyniki nauczania i oceniać pracę ucznia
Odwoływanie się do nabytej wiedzy przy rozwiązywaniu problemów oraz w sytuacjach praktycznych
Łączenia teorii z praktyką
Przekonanie o użyteczności wiedzy pozytywnie motywuje ucznia
Najpierw przekazanie porcji wiadomości
Samodzielne odkrywanie definicji, praw, itp.
Działanie uczniów w sytuacjach praktycznych podstawą zdobywania wiedzy
Brak powiązania z praktyką życiową ułatwia zrozumienie wiadomości teoretycznych oraz umiejętności posługiwania się nim
Indywidualizacji i zespołowości (łączenie indywidualizacji ze współpracą uczniów)
Dobra znajomość uczniów
Różnorodność rozwiązań metodycznych
Wyniki kształcenia ich pomiar i ocena
Jakie rodzaje oceniania funkcjonują w szkole?
Czym jest sprawdzanie osiągnięć?
Sprawdzanie osiągnięć- upewnianie się czy uczniowie uzyskali oczekiwane oczekiwane osiągnięcia
Co to jest pomiar dydaktyczny, jakie są jego rodzaje?
Pomiar dydaktyczny- przyporządkowanie uczniom ocen według empiryczne sprawdzalnych reguł.
Rodzaje pomiaru:
Różnicujący- układem odniesienia są inni uczniowie
Sprawdzający-układem odniesienia wymagania programowe
Jakie są metody sprawdzania osiągnięć?
Praktyczne, np. próba pracy, zadania praktyczne
Pisemna, np. wypracowanie, kartkówka, sprawdzian
Ustne, np. opowiadanie ucznia, odpowiadanie
Jak planować sprawdzanie osiągnięć?
Właściwości sprawdzania:
Bezstronność- jednakowo sprzyjające warunki
Dokładne punktowanie- poprawne stosowanie klucza lub schematu
Rzetelność- powtarzalność wyników testowania
Trafność- użyteczność wyników testowania
Obiektywizm- zgodność z wymaganiami progresywnymi
Czego dotyczy analiza ilościowa oraz jakościowa wyników testu?
Analiza ilościowa:
Dotyczy mocy różnicującej i trudności zadań w teście. W analizie tego typu wykorzystuje się następujące parametry statystyczne:
Opuszczenie zadań przez uczniów
Trudność zadań
Moc różnicujących zadań stosowności zadania w teście
Analiza jakościowa:
a) poprawności dydaktycznej testu
b) stosowność testu
c) rzetelności testuFormy zadań testowych:
PISEMNE
Otwarte:
RO- rozszerzonej odpowiedzi
KO- krótkiej odpowiedzi
L- z luką
Zamknięte:
WW- wielokrotnego wyboru
D- na dobieranie
PF- prawda, fałsz
PRAKTYCZNY:
PP- próba pracy
NS- nisko stymulowane
WS- wysoko stymulowane
Jakie są rodzaje skal pomiarowych?
Nominalna
Porządkowa
Przedziałowa / interwałowa
Stosunkowa/ ilorazowa
Na czym polega związek między celami kształcenia, wymaganiami, osiągnięciami uczniów?
Poznawanie uczniów i motywowanie ich do nauki
Jakie są przyczyny występowania niepowodzeń szkolnych?
Społeczno- ekonomiczne (rodzina, środowisko pozaszkolne)
Pedagogiczne, tkwiące w samym procesie dydaktycznym ( szkoła)
Biopsychiczne (uczeń)
Jak rozpoznać ucznia z trudnościami w uczeniu się/ zdolnego?
Uczeń z trudnościami w uczeniu się:
Symptomy:
Nieumiejętność kierowania własnymi procesami psychicznymi (słaba koncentracja uwagi i kłopoty z zapamiętywaniem m.in. dat i reguł
Brak głębszych zainteresowań problemami i nauczanymi przedmiotami
Niska aktywność myślowa, postawa bierności i rezygnacji
Uczeń zdolny to taki, który:
Ma możliwości dojścia do wybitnych osiągnięć w danej dziedzinie
Przejawia wysoki poziom zdolności ogólnej (inteligencja)
Posiada jakąś zdolność specjalną w sferze działalności umysłowej, np. matematyki
Ma wysoki lub wybitny poziom inteligencji
Kim jest uczeń zdolny:
Duża szybkość i efektywność uczenia się
Oryginalność w myśleniu i działaniu
Łatwość rozumienia pojęć abstrakcyjnych
Zdolność do koncentracji uwagi
Duże nasilenie dążeń i zainteresowań poznawczych
Bogate słownictwo i duży zasób informacji
Czym są specyficzne trudności w nauce?
Specyficzne trudność w uczeniu się dotyczą:
Dysleksja- specyficzne trudności w czytaniu
Dysortografia- trudności w opanowaniu poprawnej pisowni m.in. ortograficznej, mimo znajomości zasad
Dysgrafia- zniekształcenie strony graficznej pisma
Dyskalkulia- zaburzenia w nauce liczenia u dziecka o normalnym rozwoju umysłowym
Jak pomagać uczniom z trudnościami uczeniu się?
Dlaczego uczniowie zdolni mają trudności w uczeniu się?
W jaki sposób motywować uczniów do nauki?
Warunki skutecznego i efektywnego nauczania, uczenia się
Organizacja pracy dydaktycznej