Pojęcie kompetencji pedagogicznych według trzech autorów

Według słownika języka polskiego kompetencja to zakres czyjejś wiedzy, umiejętności i doświadczenia.¹ Opierając się na tej definicji, należy wnioskować, iż współczesny nauczyciel staje się kompetentny nie tyle w momencie ukończenia studiów wyższych otrzymując dany tytuł naukowy, ale wówczas, gdy poprzez dalszą praktykę nabierze doświadczenia oraz dzięki ciągłemu dokształcaniu się w uprawianej przez siebie dziedzinie. Wincenty Okoń w Nowym słowniku pedagogicznym podaje następującą definicję kompetencji: zdolność do osobistej samorealizacji, jest podstawowym warunkiem wychowania.²

Profesor Stanisław Dylak w swojej pracy mówiąc o kompetencjach zawodowych nauczyciela, definiuje je w sposób następujący: zbiór wiedzy, umiejętności, dyspozycji oraz postaw i wartości, niezbędnych dla skutecznej realizacji nałożonych zadań³. S. Dylak na podstawie dostępnej literatury i własnej obserwacji wyróżnia trzy podstawowe grupy kompetencji nauczyciela:

1. kompetencja bazowe- np. działanie zmysłów pozwalających na doskonalenie się intelektualnie i moralnie nauczyciela, zdolność do przyswajania powszechnie panujących zasad etycznych lub społecznych.

2. kompetencje konieczne- czyli te najważniejsze i konieczne w pracy nauczyciela jak np. wypełnianie ustalonych w danej placówce oświatowej zadań edukacyjnych.

3. kompetencje pożądane- są ważne, ale ich brak nie dyskryminuje daną osobę jako nauczyciela. Posiadanie ich pozwala zarówno zwiększać swój warsztat pracy, jak i ułatwić sobie rozwój kariery zawodowej.⁴

Wedle założeń Kazimierza Denka kompetencje pedagogiczne to wyposażenie w (…) bogaty zasób wiadomości i umiejętności oraz otwartość na nową wiedzę w toku samokształcenia.⁵ K. Denek wyróżnia kilka najważniejszych grup kompetencji, którymi powinien się wykazywać:

1. Kompetencja prakseologiczne: można je zaobserwować wówczas, gdy nauczyciel zaplanować działania edukacyjne dla danej klasy lub indywidualnego przypadku, podjąć skuteczną i owocną współpracę z rodzicami, określić cele i treści nauczania, motywować uczniów do działań mających na celu ich rozwój oraz potrafi w sposób sprawiedliwy i prawidłowy ocenić osiągnięcia edukacyjne uczniów.

2. Kompetencje komunikacyjne: charakteryzuje się nimi nauczyciel, który potrafi w sposób zrozumiały nadawać i odbierać konkretne komunikaty, potrafi wykorzystać dyskusję jako jedną z metod nauczania, sprawnie posługuje się językiem niewerbalnym w kwestiach edukacyjnych, odkrywać przed uczniami piękno ojczystej mowy jako jedno z dziedzictw kulturowych.

3. Kompetencje współdziałania: pojawiają się gdy nauczyciel potrafi zrozumieć, opowiadać się i rozwiązać sytuacje konfliktowe poprzez użycie kompromisu oraz za pomocą negocjacji, korzysta z samodzielnej inicjatywy w swoich uczniów z korzyścią dla ich własnego rozwoju, preferuje nauczanie zintegrowane oraz modeluje postępowania uczniów w społeczeństwie.

4. Kompetencje kreatywne: nauczyciel jest kreatywny, pomysłowy i innowacyjny, nie kieruje się tylko wyznaczonymi standardami, przekłada rozwój ucznia nad czynności edukacyjne, uwalnia w uczniu wolność i swobodę myślenia oraz innowacyjność zachowań, prężnie działa w kwestii autonomii zawodowej podmiotów edukacyjnych.

5. Kompetencje informatyczne: pedagog potrafi łatwo obchodzić się z nowoczesnymi technologiami, korzystać z nich podczas zajęć, a także sam tworzyć programy edukacyjne.

6. Kompetencje molarne: nauczyciel zna dobrze etyczne aspekty swojego zawodu, którymi kieruje się w pracy z uczniami oraz podczas ich oceniania, myśli i działa dla dobra swoich wychowanków oraz zna granice swoich kompetencji w różnych aspektach, głównie w relacjach z uczniami.⁶

---

1. Nowy Słownik Języka Polskiego PWN, red. E. Sobol, Warszawa 2002, s.↩

2. W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa, 2001, s. 176↩

3. S. Dylak, Wizualizacja w kształceniu nauczycieli, Poznań, 1995, s.37↩

4. Ibidem, s. 37↩

5. K. Denek, O nowy kształt edukacji, Toruń, 1998, s. 214-215↩

6. Ibidem, s. 215-217↩