Substancje zakłócające funkcje układu endokrynnego – dr. Luks-Betlej

WWF – wytwarzane przez człowieka substancje chemiczne w coraz większych ilościach zatruwają środowisko naturalne i ludzi

W latach 30’ produkowano 1mln ton środków chemicznych a teraz 400mln

Powody do niepokoju:

- na samym rynku jest około 100tyś różnych chemikaliów

- informacja o wpływie na środowisko naturalne towarzyszy jednak bardzo niewielkiej części wykorzystywanych około 14%

Chemikalia wysokiego ryzyka:

- związki muta i kancerogenne

- uciążliwe substancje o właściwościach bioakumulacyjnych

- upośledzające rozmnażanie

- zaburzające równowagę hormonalną

Układ hormonalny = system bezkablowy komunikacyjny

W porównaniu z układem nerwowym :

- dłuższy czas rozwinięcia wpływu

- efekty trwają dłużej (nawet po zniknięciu bodźca)

Hormony – przekaźnik w układzie hormonalnym – białka, steroidy, peptydy (bardzo niskie stężenie czy=nne 1x10-8)

ED, EDC, HAA – chemiczne zanieczyszczenia środowiska, które zmieniają funkcjonowanie układu endokrynnego interferując z działaniem endogennych hormonów u kręgowców poprzez integrację z ich receptorami

Mechanizmy za pośrednictwem których ED ingerują w funkcjonowanie ukl hormonalnego:

- zaburzanie syntezy, modyfikowanie, naśladowanie działania, antagonistycznie działanie do ich odpowiedników

TYPY ED:

- blokery – blokują sygnał – łącza się z receptorem zajmując miejsce hormonów

- mimetki – naśladują sygnał hormon – nadmierna aktywacja lub za mała na komórki

- wyzwalacze – wyzwalają nietypowy sygnał – przez receptory indukują reakcję w komórce które nie byłyby indukowane normalnie

„WIELKA WERYFIKACJA”

• Dawka progowa – stężenie substancji które nie wywołuje reakcji toksycznej na organizm

• Substancje HAA zakłócają działanie systemu hormonalnego daleko poniżej dawki progowej!

- Teraz jest że dawka tworzy truciznę ale jak widać nie zawsze.

W badaniach wykazano niekorzystny wpływ takich związków na ilość plemników w ejakulacie na przestrzeni lat.

Floryda – aligatory mają małe fiuty, a samice nienormalne jajniki – okazało się że wcześniej na tym terenie był wyciek pestycydów i DDT – w jajach aligatorów też były, mimo że woda była czysta!!!

DDT – jest ksenoestrogenem! – zmniejsza możliwości rozrodcze i produkcje testosteronu

ED – o działaniu estrogenicznym

Interferują one ze szlakiem sygnalizacji estrogenowej (dojrzewanie i rozmnażanie)

Oddziałują na receptory estrogenów w całym ciele, mogą działać jak estrogeny, antyestrogeny, lub blokują działanie naturalnych hormonów (mimo innej budowy!)

ED:

1933 – 1-keto-1:2:3:4 – tetrahydrofenantren

1936 – bisfenol

1938 – DES

DES – był stosowany jako lek antykocepcyjny, hormonalna terapia zastępcza, supresja laktacji, postkoidalna antykoncepcja, podtrzymania ciąży, terapii raka prostaty

DES – u córek kobiet zażywających DES pojawiały się rzadkie nowotwory pochwy (za młodu), potem wady jajników macicy i upośledzenie układu immunologicznego.

DES – nie ulega tak szybko biodegradacji w środowisku, weterynarze używali jako hormon wzrostu i rozmnażasz dla zwierząt (w żarciu), resorbuje się on w jelitach

Wnioski:

- łożysko nie stanowi nieprzenikliwej bariery dla tego związku

- narażenie matki i potomstwa

- zły wpływ kancerogenne, i rozwojowy

Chemikalia estrogeniczne: naturalne i syntetyczne hormony, fitoestrogeny, mykotoksyny, pestycydy chloroorganiczne (DDT), polichlorowane bifenyle (farby, lakiery, plastryfikatory, płyny elektroziolacyne , smar), alkilofenole (niejonowe środki powierzchniowo czynne,), polietoksylaty (reduktor rozpadu pestycydów, tworzyw sztucznych, aktyfenol i nanyfenol), ftalany (opakowanie, tusze, kosmetyki)

Wpływ estrogenizacji środowiskowej na organizmy żywe może również zależeć od okresu ekspozycji organizmu (rozwojowy – organizacyjna – nieodwracalne upośledzenie) lub (dojrzałości – aktywacyjna - odwracalna)

Estrogenizacja środowiskowa:

• Feminizacja samców ryb

• Zaburzenia reprodukcji schorzenia wątroby u gepardów

• Zespół starego zboża u drobiu i bydła i trzody chlewnej

• Przykłady hyperestrogenizacji śroowiskowej u człowieka

Drogi narażenia na ksenoestrogeny:

- endogenne – zmiana w diecie (uboga w pektyny – one zwiększają recykling toksyn – oraz dieta bogata w węglowodany)

- Farmakologiczne – środki antykoncepcyjne, sterydy anaboliczne (zabronione w UE)

- roślinne – suplementacja soi i jego białek – dostarczamy w ten sposób słabe estrogeny

- inne źródła pokarmowe – zwiększenie produktów nabiałowych – ciężarne krowy mają mnóstwo estrogenów w mleczku :P

- środowiskowe – lata 30’-50’ – pestycydy, herbicydy, plastyfikatory

PROBLEMY ZDROWOTNE:

- niepłodność u mężczyzn

- wnętrostwo i spodziectwo

- szybsze dojrzewanie kobiet, wielotorbielowatość jajników, endometrioza, zaburzenia behawioralne

- zaburzenia odporności , rak prostaty

Badania epidemiologiczne : są trudne bo dotyczą chorób rzadkich o długim przebiegu, trudne jest ocenienie ekspozycji, bardzo niskie stężenia w środowisku – mimo to oddziałują na organizm, a wpływ może się ujawnić dopiero w kolejnych pokoleniach i mały efekt na organizm eksponowany

Ftalany – są wszędzie i wycofuje się z produkcji

- obniżają one produkcje testosteronu i innych hormonów płciowych

- powoduje demaskukinizację płodu – zmieniona odległość między odbytem a genitaliami (częstsze o chłopców)

- w dalszym rozwoju – mały fiut, wnętrostwo częstsze

- w dorosłości – oligospermie i podatność na raka jąder