Biologia komórki, Audytoria, 01.12.2011 r.
Endocytoza – jeden ze sposobów transportowania większych cząsteczek (np. cholesterolu) do wnętrza komórki. Cząsteczki te są zbyt duże, żeby mogły być transportowane za pomocą przenośników białkowych. Dlatego przenikają do komórki w wyniku tworzenia się wakuol. Przedostają się do komórki wraz z fragmentami błony komórkowej. Przez endocytozę odbywa się transport cieczy i cząsteczek. Endocytoza dzieli się na pinocytozę, fagocytozę, potocytozę oraz transcytozę (transcytoza jest także zaliczana do egzocytoz).
Egzocytoza, inaczej cytopempsja (z gr.: egzo- + kýtos [komórka]) - proces uwalniania metabolitów powstających wewnątrz komórki (np. hormonów, neurotransmiterów, enzymów), ale także i produktów ubocznych metabolizmu i wydalin do przestrzeni pozakomórkowej. Proces ten zachodzi na drodze fuzji pęcherzyków transportujących metabolity z błoną komórkową od wewnątrz, co skutkuje wyrzuceniem ich zawartości do środowiska pozakomórkowego. Za przebieg tego procesu oraz za wyznaczanie miejsc egzocytozy odpowiedzialne są kompleksy egzocystu.
Procesem odwrotnym do egzocytozy jest endocytoza - wchłanianie substancji z zewnątrz do wnętrza komórki, poprzez wypuklenia błony komórkowej, dające początek pęcherzykom transportującym w komórce. Zamieniane są następnie w energię, potrzebną do podziału komórkowego.
Zarówno endo- jak i egzocytoza zachodzą jedynie w komórkach eukariotycznych.
Rodzajem egzocytozy jest transport anterogradowy.
Pinocytoza jest sposobem odżywiania się organizmów jednokomórkowych lub wielokomórkowych (np. gąbek). Podczas tego procesu pobierane są drobiny białek lub inne wielkocząsteczkowe substancje, które są rozpuszczalne w wodzie. Ten sposób odzywiania polega na tworzeniu kanalików zakończonych banieczkami, w których znajduje się pobierana substancja. Pęcherzyki takie, nazwane są pęcherzykami pinocytarnymi lub wodniczkami pokarmowymi. Odrywają się one od błony komórkowej i poruszają się w cytoplazmie. Pęcherzyki zostają wtedy w całości rozłożone enzymatycznie, przy udziale lizosomów, a następnie rozproszone w cytoplazmie. Podczas pinocytozy transportowane są substancje płynne. W fagocytozie substancje takie nie są przemieszczane.
Fagocytoza (gr. phagein – jeść, kytos – komórka) – rodzaj endocytozy spotykany u komórek i organizmów jednokomórkowych. Polega na pobraniu ze środowiska pokarmów stałych, odizolowaniu od cytozolu poprzez utworzenie wodniczki pokarmowej (lub innego tworu o podobnym przeznaczeniu, np. heterofagocyty) i trawieniu z udziałem lizosomów. W tym procesie nie następuje utrata błony komórkowej. Ewentualne niestrawione resztki są usuwane przez włączenie się wodniczki z powrotem w błonę komórkową (jest to egzocytoza). Fagocytoza jest powszechnym zjawiskiem u pierwotniaków, ale występuje też u organizmów wielokomórkowych: makrofagi człowieka niszczą codziennie miliardy starych erytrocytów. Fagocytoza jest skuteczną metodą obrony przed organizmami chorobotwórczymi, stanowiąc ważny element odporności nieswoistej. Zjawisko fagocytozy odkrył w 1882 roku Ilja Miecznikow. Za badania z zakresu odporności organizmu otrzymał w 1908 Nagrodę Nobla.
W drodze fagocytozy komórka pochłania duże cząstki pokarmowe np. bakterie. Fagocytozie nie towarzyszy ubytek błony komórkowej. Gdy receptory błonowe wykryją obecność cząstki pokarmowej na powierzchni błony tworzy się wgłębienie, do którego wciągana jest cząstka pokarmowa. Wgłębienie przybiera postać pęcherzyka, który oddziela się od błony i zaczyna wędrować razem z cytoplazmą. Dołączają się do niego lizosomy i przelewają swoją zawartość, czyli enzymy trawienne. Od tej pory mówi się o wodniczce pokarmowej. Cząstka pokarmu zostaje strawiona i wchłonięta do cytoplazmy, a niestrawione resztki są wyrzucane na zewnątrz, gdy wodniczka z powrotem łączy się z błoną komórkową.
Etapy fagocytozy
Wchłanianie
Trawienie
Przebieg fagocytozy
a. nibynóżki obejmują patogen, powstaje fagosom
b. połączenie fagosomu z lizosomem
c. produkty trawienia są usuwane (lub przyswajane)
1. patogeny
2. fagosom
3. lizosomy
4. produkty trawienia
5. cytoplazma
6. błona komórkowa
Wyszukiwarka