Scharakteryzuj szczegółowo jeden z materialnych czynników środowiska pracy
Warunki mikroklimatyczne bardzo wpływają na samopoczucie i efektywność pracownika. Dlatego tak ważne jest utrzymywanie właściwego mikroklimatu w środowisku pracy. Stałe przebywanie, a niekiedy nawet tylko dłuższy pobyt w złym mikroklimacie może powodować również choroby. Tegoroczne upalne lato wyraźnie uświadamia, jak duży jest wpływ warunków mikroklimatu na funkcjonowanie organizmu człowieka.
Czynniki kształtujące mikroklimat
Obecnie wiemy, że mikroklimat występujący w danym pomieszczeniu zależy od właściwości powietrza, a przede wszystkim od jego: temperatury, wilgotności względnej oraz intensywności (prędkości) przepływu. Oprócz tego ważny jest skład powietrza, a szczególnie występowanie zanieczyszczeń, takich jak szkodliwe gazy (w praktyce biurowej najczęściej mamy do czynienia z tlenkiem i dwutlenkiem węgla, amoniakiem, nitrozwiązkami i formaldehydami i dymem tytoniowym) oraz zapylenie. Istotnym czynnikiem kształtującym mikroklimat pomieszczeń jest również jonizacja powietrza spowodowana pracą np. komputerów i kserokopiarek.
Innym ważnym czynnikiem wpływającym na komfort cieplny (stan, w którym zachowana jest równowaga cieplna organizmu ludzkiego przy minimalnym obciążeniu jego układu termoregulacyjnego) jest również promieniowanie cieplne otaczających przegród i przedmiotów (np. ścian, okien, wyposażenia pomieszczenia).
W pomieszczeniach wyposażonych w klimatyzację, można pokusić się o zapewnienie mikroklimatu dobrego do pracy. Aby zrobić to właściwie, należy pamiętać, że wpływ na samopoczucie pracownika mają nie tylko warunki zewnętrzne - w tym cechy powietrza, ale również takie czynniki, jak:
rodzaj wykonywanej pracy (wielkość wysiłku fizycznego, pozycja);
organizacja pomieszczeń pracy (wyposażenie i sposób ustawienia mebli, urządzeń, ewentualnie roślin itp.);
zastosowane materiały budowlane (m.in. powodujące jonizację);
oświetlenie (powinno być oświetlenie naturalne, przy sztucznym ważna jest barwa i intensywność);
wiek i płeć pracownika;
cechy wewnętrzne człowieka (zdolność do samoregulacji temperatury organizmu poprzez oddawanie ciepła w wyniku promieniowania, konwekcji, przewodzenia i odparowywania wilgoci);
cechy izolacyjne używanej odzieży oraz pora roku.
Właściwy mikroklimat w pomieszczeniach biurowych
Pracownik biurowy zużywa w ciągu każdej minuty przeciętnie ok. 20 litrów powietrza. Aby zapewnić optymalne warunki funkcjonowania organizmu, zalecana jest minimum jednokrotna wymiana powietrza w pomieszczeniach w ciągu godziny (taką wielkość przyjmuje się dla mieszkań). W niektórych przypadkach (pracujące maszyny i urządzenie, większa liczba osób, czy zbyt mała, do prowadzonej działalności kubatura pomieszczeń), wymiana powietrza powinna być większa, nawet czterdziestokrotna (np. jeśli z pomiarów wynika, że mogą być przekroczone wartości Najwyższego Dopuszczalnego Stężenia czynników chemicznych), tak aby zapewnić bezpieczeństwo i higienę pracy na wszystkich stanowiskach (liczba wymian powietrza jest określana w normach dotyczących konkretnych zastosowanych technologii i przepisach bhp). W pomieszczeniach biurowych na każdą pracująca osobę należy dostarczyć od 20 m3 do 50 m3 powietrza, a jeśli dopuszcza się możliwość palenia tytoniu, minimalna wartość to 30 m3. Dostarczane powietrze powinno mieć parametry określone w tabeli poniżej.
Temperatura powietrza
Na komfort cieplny największy wpływ ma temperatura powietrza. W zależności od pory roku i intensywności pracy, powinna ona oscylować w granicach od 15°C do 22°C w zimie i 18°C- 26°C latem. Należy przy tym pamiętać, że zmiany temperatury w zakresie 1°C-2°C są dla organizmu człowieka w zasadzie nierozróżnialne. W warunkach biurowych najlepiej czujemy się (i najefektywniej pracujemy) w temperaturach z zakresu od 18°C do 20°C zimą, w pomieszczeniach ogrzewanych grzejnikami i promiennikami, i 22°C-23°C w przypadku ogrzewania powietrznego (brak gorących powierzchni). Latem temperatura w pomieszczeniu nie powinna być niższa od panującej na dworze więcej niż o 5°C- 7°C. Większe różnice mogą powodować szok termiczny i być przyczyną przeziębień. Jednak temperatura w pomieszczeniach nie powinna być wyższa od 25°C do 27°C. Temperatury poniżej 14°C odczuwane są jako uciążliwe. Natomiast w przypadku temperatur wyższych od średniej sprawność psychofizyczna u człowieka maleje. Pierwsze oznaki zmęczenia, obserwujemy już po przekroczeniu 25°C. Większość osób jest wtedy bardziej drażliwa i wykazuje mniejsze zaangażowanie w wykonywane czynności. Pracownicy zaczynają popełniać pierwsze błędy. Jeśli temperatura w pomieszczeniu biurowym wzrasta dalej, zaczynają się problemy z koncentracją, intensywność pracy maleje i wyraźnie wzrasta liczba popełnianych błędów.
Wilgotność
Kolejnym ważnym czynnikiem wpływającym na warunki mikroklimatu jest wilgotność względna. Na jakim poziomie należy utrzymywać ten parametr, aby organizm ludzki najlepiej funkcjonował, zależy w dużej mierze od temperatury powietrza. Generalna zasada mówi, że im wyższa temperatura tym wilgotność względna powinna być niższa. Ustalono, że w zakresie wilgotności od 10% do 75% człowiek nie odczuwa większej różnicy w jej zmianach. Jednak najlepiej się czujemy, jeśli:
przy 12°C wilgotność względna powietrza wynosi 50-70%;
przy 20°C osiąga 40-50%;
przy 25°C jest na poziomie 35-40%.
Wpływ wilgotności względnej powietrza na odczuwane warunki komfortu jest tym większy im wyższa jest jego temperatura. Przy wysokiej temperaturze duża wilgotność względna sprawia, że trudno jest nam oddychać, a powietrze sprawia wrażenie lepkiego i ciężkiego.
Prędkość przepływu powietrza
Ostatnim z zasadniczych czynników wpływających na mikroklimat panujący w pomieszczeniach jest prędkość przepływu powietrza. Intensywność ruchu powietrza wpływa na funkcjonowanie organizmu w różny sposób, w zależności od panującej wokół temperatury. Jeśli otacza nas powietrze zimne, to jego ruch powoduje, że odczuwamy większy chłód niż jest w rzeczywistości. W zakresie temperatur umiarkowanych ruch powietrza przynosi ulgę powodując lekkie ochłodzenie. Przy temperaturach przekraczających 35°C większa prędkość powietrza powoduje uczucie gorąca. Zalecane prędkości maksymalne powietrza wynoszą:
w lecie od 0,3 do 0,6 m/s;
zimą od 0,2 do 0,3 m/s.
W budynkach bez klimatyzacji podstawowymi sposobami poprawiającymi mikroklimat pomieszczeń jest stosowanie wentylacji - mechanicznej lub grawitacyjnej, czy po prostu wietrzenie. Należy przy tym pamiętać, że:
jeśli głębokość pomieszczenia jest większa niż 8 m, wietrzenie jednostronne nie jest wystarczające,
okna powinny mieć lufciki albo w górnej części albo w jednym z dolnych rogów (lufcik w środku okna powoduje napływ zimnego powietrza bezpośrednio do pomieszczenia);
zbyt szybki ruch powietrza powoduje powstawanie przeciągów.
Aktywność fizyczna
mała- aktywność powodująca całkowitą stratę energii do 200 W;
średnia- aktywność powodująca całkowitą stratę energii od 200 do 300 W,
duża- aktywność powodująca całkowitą stratę energii powyżej 300 W.
Wartości strat energii w zależności od rodzaju czynności fizycznych
Lekka praca przy użyciu dłoni to strata energii 30W
Średnia praca przy użyciu dłoni to strata energii 50W
Ciężka praca przy użyciu dłoni to strata energii 60W
Lekka praca przy użyciu jednej dłoni to strata energii 60W
Średnia praca przy użyciu jednej dłoni to strata energii 90W
Ciężka praca przy użyciu jednej dłoni to strata energii 120W
Lekka praca przy użyciu obydwu rąk to strata energii 120W
Średnia praca przy użyciu obydwu rąk to strata energii 150W
Ciężka Praca przy użyciu obydwu rąk to strata energii 180W
Wartości strat energii w zależności od pozycji ciała
Pozycja siedząca całkowita strata energii to 120W
Pozycja stojąca całkowita strata energii to 140W
Pozycja ciała w ruchu całkowita strata energii 240W
Aby zaliczyć daną pracę do konkretnej kategorii należy wydatki energetyczne poszczególnych wykonywanych czynności zsumować (tabela 1+2).
Parametry powietrza wewnątrz pomieszczeń
| Aktywność fizyczna | Zima | Lato |
|---|---|---|
| Temp. °C | Optym. wilgot. względ na (%) | |
| Mała | 20-22 | 40-60 |
| Średnia | 18-20 | |
| Duża | 15-18 |
Agnieszka Łachwa
Gr11 semI