NOWY:DZIAŁ motylkowate
10:Rośliny motylkowate drobnonasienne na użytki zielone
Uprawne: koniczyna łąkowa, białoróżowa, biała, lucerna nerkowata, komonica rożkowa, lucerna siewna, mieszańcowa.
Nieuprawne: wyki, groszki, przelot, nostrzyk.
Znaczenie roślin motylkowych w zbiorowiskach trawiastych: współżyją symbiotycznie z Rhizobium, które wiążą wolny azot z powietrza. Zasilają glebę w związki azotowe. Poprawiają strukturę gleby. Przyczyniają się do wytwarzania wartościowej próchnicy. Transportują związki mineralne z głębszych warstw gleby. Umożliwiają wykorzystanie trudnorozpuszczalnych związków przez inne rośliny. Poprawiają bilans wodny. Są światłolubne. Duże zastosowanie jako nawóz zielony. Powodują wzrost plonowania przy umiarkowanym nawożeniu azotem.
Znaczenie motylkowych dla jakości pasz: źródło białka o wysokiej wartości biologicznej. Zawierają dużo substancji popielnych (Ca, P, Mg). Są roślinami mlekopędnymi. Mają korzystny wpływ na smakowitość paszy. Zawierają związki czynne (alkaloidy, glikozydy, saponiny, garbniki, olejki lotne itd.)- w nadmiarze szkodliwe, w małych ilościach poprawiają kondycją zwierząt.
a)Koniczyna łąkowa- Trifolium pratense= koniczyna czerwona.
Liście złożone, trójlistkowe. Kwiatostanem jest główka. Owadopylne. Owocem jest strąk. Wybarwione na kolor czerwony. Głęboki palowy system korzeniowy. Łodygi wznoszą się, rozgałęzione, bogato ulistnione, wewnątrz wypełnione, wznoszące się do wysokości 50-80cm. Wieloletnia. W zasiewach 2-3 lata gdyż odmiany hodowlane są formą praecox (koniczyna czerwona wczesna). Szybko odrasta po skoszeniu, nie znosi udeptywania.
Wartość pastewna: b. dobra, wolno się starzeje. Optimum siedliskowe- gleby strukturalne żyzne, zasobne w wapń, umiarkowanie wilgotne, gleby mineralne. Wysiewana w mieszankach z trawami, na łąkach trwałych i użytkach przemiennych. Koniczyna+ tymotka. Nie przydatna na pastwiska.
b)Koniczyna biała- Trifolium repens
Trójlistki z plamką lub bez.
Typy użytkowe koniczyny białej: drobnolistny- na pastwiska, średniolistny- forma pośrednia, wielkolistny- na użytki przemienne.
Roślina niska 10-40cm. System korzeniowy płytki, silnie rozbudowany. Łodygi rozesłane, płożące się, wytwarzają korzenie przybyszowe. B. dobrze znosi częste spasanie i udeptywanie. Wrażliwa na niedobór światła. Odporna na niekorzystne warunki zimowania. Wrażliwa na posuchy letnie.
Wartość pastewna: b. dobra. Wysoka smakowitość. LWU=10. Optimum siedliskowe- gleby zasobne w wapń, próchniczne. Szerokie spektrum ekologiczne- gleby mineralne i organiczne. Nie znosi gleb zwięzłych, mało napowietrzonych. Typowa roślina pastwisk trwałych. Do mieszanek na pastwiska trwałe oraz na użytki przemienne w użytkowaniu kośnym i pastwiskowym.
c)Koniczyna białoróżowa (szwedzka)- Trifolium hybridum.
Trójlistki wyciągnięte u podstawy. Większa trwałość. Typowa na użytki zielone trwałe. Silny głęboki system korzeniowy. Łodygi wzniesione 30-50cm. Wcześnie rozpoczyna wegetację. Wytrzymała na niskie temperatury. Dobrze znosi użytkowanie pastwiskowe. Silna produktywność (6-7tsm/ha). B. dobra wartość pastewna. Gleby dobrze uwilgotnione, żyzne. Do mieszanek na TUZ na gleby organiczne oraz zwięzłe gliniaste.
d)Koniczyna krwistoczerwona (inkarnatka)- Trifolium incarnatum.
Na użytki przemienne. Szybkie tempo odrastania. Bogato ulistniona pędy do 70cm. Łatwo wymarza. Wrażliwa na zakwaszenie. Wysiewana w monokulturze lub w prostych mieszankach z trawami na GO.
e)Koniczyna perska- Trifolium resupinatum.
Jednoroczna. Wiotkie i puste łodygi- skłonność do wylegania. Znaczne wymagania wodne. Szybko rośnie. 3-4 pokosów. Wysoka smakowitość i strawność. Do mieszanek z życicą westerwoldzka.
f)Lucerna siewa- Medicago sativa stanowi 80%.
Odmiany typowe i wielolistne. Listek środkowy na krótkim ogonku. Na końcu listków wyrostki. Kwiatostan- grono (fioletowe), owoc- strąk.
Lucerna mieszańcowa- Medicago media stanowi 20%.
Mieszaniec lucerny siewnej i sierpowatej. Listek środkowy na małym ogonku.
Lucerna siewna: mieszańcowa
Głęboki system korzeniowy. Duża odporność na niedobór wody. Wrażliwa na udeptywanie (szyjka korzeniowa). Bardzo dobra wartość pastewna. Białko 15-17%sm. Plon powyżej 10tsm/ha. Uprawiana w monokulturze lub w prostych mieszankach z trawami na GO. Pierwsze odmiany pastwiskowe.
g)Lucerna nerkowata- medicago lupulina
Na TUZ. Środkowy listek na ogonku. Grono mniejsze. Kwiaty żółte. Roślina 1-2 letnia utrzymuje się w darni przez samosiew. Odporna na niekorzystne warunki klimatyczne. Optimum siedliskowe- grądy właściwe, gleby mineralne zasobne w wapń, suche, średnio wilgotne. B. dobra wartość pastewna. Mniejsze znaczenie gospodarcze.
h)Komonica rożkowa- Lotus corniculatus.
Trójlistki z jednego miejsca, sercowaty kształt, duże przylistki. Kwiatostan- luźna główka. Strąki proste. Siny palowy system korzeniowy. Łodygi wzniesione. Średnia produktywność. Dobra wartość pastewna. Nie wywołuje wzdęć u zwierząt. Optimum siedliskowe- grady. Do mieszanek na TUZ.
11.Motylkowate nieuprawne:
a)Komonica błotna- Lotus uliginosus.
b)Groszek łąkowy- Lathyrus palustris
Liście z wąsami czepnymi. Kwiaty żółte. Strąki.
c)Nostrzyk żółty- Melilotus officinalis
Żółte kwiaty
d)Wyka ptasia- Vicia cracca
Duże grona fioletowo wybarwione.
12. Zioła łąkowe
Pożądany element runi pastwisk i łąk. Zawierają substancje regulujące trawienie. Wykazują właściwości dietetyczne i smakowe. Zawierają dużo makro i mikroelementów.
Udział ziół w runi nie może przekraczać 10%.
Krwawnik pospolity, brodawnik jesienny, mniszek pospolity, przewrotnik pasterski, krwiściąg lekarski, kminek zwyczajny, biedrzeniec mniejszy, marchew zwyczajna, babka lancetowata.
13.Chwasty łąkowe
Względne- przy nadmiernym udziale w runi stają się niepożądane.
Bezwzględne- wszystkie rośliny w obrębie gatunków trujących, uporczywych, grubołodygowych itp..
Podział wg Nowińskiego:
Pasożyty i półpasożyty- kanianka macierzankowa, szelężnik większy
Trujące- szalej jadowity, jaskier ostry, rozłogowy.
Silnie drewniejące o grubych łodygach- barszcz zwyczajny, ostrożeń błotny.
Obniżające wartość produktów zwierzęcych- czosnek, skrzyp polny, ostrożeń polny.
Zbyt niskie- stokrotka pospolita, jastrzębiec kosmaczek.
Chwasty segetalne: pojawiają się masowo w procesie renowacji UZ metodą pełnej uprawy po zasiewie mieszanki nasiennej. Występują w pustych miejscach w darni w następstwie jej uszkodzeń: gwiazdnica pospolita, komosa biała, jasnota purpurowa, tasznik pospolity.
„Trawy kwaśne”: w siedliskach podmokłych. Rośliny z rodziny ciborowatych: turzyca, cibora, wełnianka, sitowie, ponikło, przygiełka, ostrzew. Niewielka wartość paszowa. Niechętnie zjadane. Zewnętrzne ściany komórkowe są wysycane krzemionką- jest to przyczyna ich niskiej strawności, mimo korzystnego nieraz składu chemicznego.
Turzyce mają łodygi trójkątne, rozdzielnopłciowość.
13.Wycena plonu runi (metody):
-Pomiarowa- wycinanie runi, ważenie, stosujemy ramki kwadratowe.
-Pomiarowo-szacunkowa- herbometr- przyrząd do mierzenia wysokości runi.
-Szacunkowa- na oko.
14. użytkowanie (systemy) wypasu
- wolny, pasterski, ciągły (ekstensywny- bezplanowy n pastwiskach ogrodzonych, intensywnych), rotacyjny (kwaterowy, dawkowany)
15.Zasady rotacyjnego użytkowania pastwisk w wypasach rotacyjnych: krótki okres spasania (ok. 3dni) wyznaczonego miejsca np. kwatery. Odpowiednio długi okres spoczynku runi. Zmienne użytkowanie runi.
15.Okres (sezon) pastwiskowy- czas liczony w dniach od rozpoczęcia wypasu wiosną do jego zakończenia w jesieni (w rejonach nizinnych 150-180 dni, rejony górskie 90-110dni).
16. rotacja pastwiskowa
- jednorazowa kolejne spadanie wszystkich kwater, z wyjątkiem kwater przeznaczonych do skoszenia. Długość rotacji obejmuje czas jaki upłynął od dnia rozpoczęcia wypasu danej kwatery do dnia ponownego rozpoczęcia jej wypasu
17. dojrzałość pastwiskowa runi w wypasach rotacyjnych
- stan runi, której wysokość wynosi 18-23 cm, a plon zielonki waha się w granicach 7-9 t/ha
18. obsada pastwiska( siła obsady lub nośność pastwiska)
Obsada stada= ciężar stada/ powierzchnia pastwiska.
*klasyfikacja jakości pastwisk wg obsady (t/ha(
- bardzo dobre 1,5-2,0
- dobre i średnie 1,0- 1m4
- słabe 0,5-0,9
- złe <0,5
19. obciążenie pastwiska (natężenie obsady) ciężar stada przypadającego na 1 ha kwatery, na której wypasana się zwierzęta
Obciążenie pastwiska= ciężar stada/ powierzchnia* liczba grup.
*klasyfikacja jakości pastwisk wg obciążenia (t/ha)
- bardzo dobre >20
- dobre 15-20
- średnie 10-15
- słabe 5-10
20. Intensywność spasania- ciężar stada przypadający na 1 ha kwatery i 1 dzień wypasu Intensywność spasania= ciężar stada* okres spasania kwatery.
NOWY:DZIAŁ motylkowate
10:Rośliny motylkowate drobnonasienne na użytki zielone
Uprawne: koniczyna łąkowa, białoróżowa, biała, lucerna nerkowata, komonica rożkowa, lucerna siewna, mieszańcowa.
Nieuprawne: wyki, groszki, przelot, nostrzyk.
Znaczenie roślin motylkowych w zbiorowiskach trawiastych: współżyją symbiotycznie z Rhizobium, które wiążą wolny azot z powietrza. Zasilają glebę w związki azotowe. Poprawiają strukturę gleby. Przyczyniają się do wytwarzania wartościowej próchnicy. Transportują związki mineralne z głębszych warstw gleby. Umożliwiają wykorzystanie trudnorozpuszczalnych związków przez inne rośliny. Poprawiają bilans wodny. Są światłolubne. Duże zastosowanie jako nawóz zielony. Powodują wzrost plonowania przy umiarkowanym nawożeniu azotem.
Znaczenie motylkowych dla jakości pasz: źródło białka o wysokiej wartości biologicznej. Zawierają dużo substancji popielnych (Ca, P, Mg). Są roślinami mlekopędnymi. Mają korzystny wpływ na smakowitość paszy. Zawierają związki czynne (alkaloidy, glikozydy, saponiny, garbniki, olejki lotne itd.)- w nadmiarze szkodliwe, w małych ilościach poprawiają kondycją zwierząt.
a)Koniczyna łąkowa- Trifolium pratense= koniczyna czerwona.
Liście złożone, trójlistkowe. Kwiatostanem jest główka. Owadopylne. Owocem jest strąk. Wybarwione na kolor czerwony. Głęboki palowy system korzeniowy. Łodygi wznoszą się, rozgałęzione, bogato ulistnione, wewnątrz wypełnione, wznoszące się do wysokości 50-80cm. Wieloletnia. W zasiewach 2-3 lata gdyż odmiany hodowlane są formą praecox (koniczyna czerwona wczesna). Szybko odrasta po skoszeniu, nie znosi udeptywania.
Wartość pastewna: b. dobra, wolno się starzeje. Optimum siedliskowe- gleby strukturalne żyzne, zasobne w wapń, umiarkowanie wilgotne, gleby mineralne. Wysiewana w mieszankach z trawami, na łąkach trwałych i użytkach przemiennych. Koniczyna+ tymotka. Nie przydatna na pastwiska.
b)Koniczyna biała- Trifolium repens
Trójlistki z plamką lub bez.
Typy użytkowe koniczyny białej: drobnolistny- na pastwiska, średniolistny- forma pośrednia, wielkolistny- na użytki przemienne.
Roślina niska 10-40cm. System korzeniowy płytki, silnie rozbudowany. Łodygi rozesłane, płożące się, wytwarzają korzenie przybyszowe. B. dobrze znosi częste spasanie i udeptywanie. Wrażliwa na niedobór światła. Odporna na niekorzystne warunki zimowania. Wrażliwa na posuchy letnie.
Wartość pastewna: b. dobra. Wysoka smakowitość. LWU=10. Optimum siedliskowe- gleby zasobne w wapń, próchniczne. Szerokie spektrum ekologiczne- gleby mineralne i organiczne. Nie znosi gleb zwięzłych, mało napowietrzonych. Typowa roślina pastwisk trwałych. Do mieszanek na pastwiska trwałe oraz na użytki przemienne w użytkowaniu kośnym i pastwiskowym.
c)Koniczyna białoróżowa (szwedzka)- Trifolium hybridum.
Trójlistki wyciągnięte u podstawy. Większa trwałość. Typowa na użytki zielone trwałe. Silny głęboki system korzeniowy. Łodygi wzniesione 30-50cm. Wcześnie rozpoczyna wegetację. Wytrzymała na niskie temperatury. Dobrze znosi użytkowanie pastwiskowe. Silna produktywność (6-7tsm/ha). B. dobra wartość pastewna. Gleby dobrze uwilgotnione, żyzne. Do mieszanek na TUZ na gleby organiczne oraz zwięzłe gliniaste.
d)Koniczyna krwistoczerwona (inkarnatka)- Trifolium incarnatum.
Na użytki przemienne. Szybkie tempo odrastania. Bogato ulistniona pędy do 70cm. Łatwo wymarza. Wrażliwa na zakwaszenie. Wysiewana w monokulturze lub w prostych mieszankach z trawami na GO.
e)Koniczyna perska- Trifolium resupinatum.
Jednoroczna. Wiotkie i puste łodygi- skłonność do wylegania. Znaczne wymagania wodne. Szybko rośnie. 3-4 pokosów. Wysoka smakowitość i strawność. Do mieszanek z życicą westerwoldzka.
f)Lucerna siewa- Medicago sativa stanowi 80%.
Odmiany typowe i wielolistne. Listek środkowy na krótkim ogonku. Na końcu listków wyrostki. Kwiatostan- grono (fioletowe), owoc- strąk.
Lucerna mieszańcowa- Medicago media stanowi 20%.
Mieszaniec lucerny siewnej i sierpowatej. Listek środkowy na małym ogonku.
Lucerna siewna: mieszańcowa
Głęboki system korzeniowy. Duża odporność na niedobór wody. Wrażliwa na udeptywanie (szyjka korzeniowa). Bardzo dobra wartość pastewna. Białko 15-17%sm. Plon powyżej 10tsm/ha. Uprawiana w monokulturze lub w prostych mieszankach z trawami na GO. Pierwsze odmiany pastwiskowe.
g)Lucerna nerkowata- medicago lupulina
Na TUZ. Środkowy listek na ogonku. Grono mniejsze. Kwiaty żółte. Roślina 1-2 letnia utrzymuje się w darni przez samosiew. Odporna na niekorzystne warunki klimatyczne. Optimum siedliskowe- grądy właściwe, gleby mineralne zasobne w wapń, suche, średnio wilgotne. B. dobra wartość pastewna. Mniejsze znaczenie gospodarcze.
h)Komonica rożkowa- Lotus corniculatus.
Trójlistki z jednego miejsca, sercowaty kształt, duże przylistki. Kwiatostan- luźna główka. Strąki proste. Siny palowy system korzeniowy. Łodygi wzniesione. Średnia produktywność. Dobra wartość pastewna. Nie wywołuje wzdęć u zwierząt. Optimum siedliskowe- grady. Do mieszanek na TUZ.
11.Motylkowate nieuprawne:
a)Komonica błotna- Lotus uliginosus.
b)Groszek łąkowy- Lathyrus palustris
Liście z wąsami czepnymi. Kwiaty żółte. Strąki.
c)Nostrzyk żółty- Melilotus officinalis
Żółte kwiaty
d)Wyka ptasia- Vicia cracca
Duże grona fioletowo wybarwione.
12. Zioła łąkowe
Pożądany element runi pastwisk i łąk. Zawierają substancje regulujące trawienie. Wykazują właściwości dietetyczne i smakowe. Zawierają dużo makro i mikroelementów.
Udział ziół w runi nie może przekraczać 10%.
Krwawnik pospolity, brodawnik jesienny, mniszek pospolity, przewrotnik pasterski, krwiściąg lekarski, kminek zwyczajny, biedrzeniec mniejszy, marchew zwyczajna, babka lancetowata.
13.Chwasty łąkowe
Względne- przy nadmiernym udziale w runi stają się niepożądane.
Bezwzględne- wszystkie rośliny w obrębie gatunków trujących, uporczywych, grubołodygowych itp..
Podział wg Nowińskiego:
Pasożyty i półpasożyty- kanianka macierzankowa, szelężnik większy
Trujące- szalej jadowity, jaskier ostry, rozłogowy.
Silnie drewniejące o grubych łodygach- barszcz zwyczajny, ostrożeń błotny.
Obniżające wartość produktów zwierzęcych- czosnek, skrzyp polny, ostrożeń polny.
Zbyt niskie- stokrotka pospolita, jastrzębiec kosmaczek.
Chwasty segetalne: pojawiają się masowo w procesie renowacji UZ metodą pełnej uprawy po zasiewie mieszanki nasiennej. Występują w pustych miejscach w darni w następstwie jej uszkodzeń: gwiazdnica pospolita, komosa biała, jasnota purpurowa, tasznik pospolity.
„Trawy kwaśne”: w siedliskach podmokłych. Rośliny z rodziny ciborowatych: turzyca, cibora, wełnianka, sitowie, ponikło, przygiełka, ostrzew. Niewielka wartość paszowa. Niechętnie zjadane. Zewnętrzne ściany komórkowe są wysycane krzemionką- jest to przyczyna ich niskiej strawności, mimo korzystnego nieraz składu chemicznego.
Turzyce mają łodygi trójkątne, rozdzielnopłciowość.
13.Wycena plonu runi (metody):
-Pomiarowa- wycinanie runi, ważenie, stosujemy ramki kwadratowe.
-Pomiarowo-szacunkowa- herbometr- przyrząd do mierzenia wysokości runi.
-Szacunkowa- na oko.
14. użytkowanie (systemy) wypasu
- wolny, pasterski, ciągły (ekstensywny- bezplanowy n pastwiskach ogrodzonych, intensywnych), rotacyjny (kwaterowy, dawkowany)
15.Zasady rotacyjnego użytkowania pastwisk w wypasach rotacyjnych: krótki okres spasania (ok. 3dni) wyznaczonego miejsca np. kwatery. Odpowiednio długi okres spoczynku runi. Zmienne użytkowanie runi.
15.Okres (sezon) pastwiskowy- czas liczony w dniach od rozpoczęcia wypasu wiosną do jego zakończenia w jesieni (w rejonach nizinnych 150-180 dni, rejony górskie 90-110dni).
16. rotacja pastwiskowa
- jednorazowa kolejne spadanie wszystkich kwater, z wyjątkiem kwater przeznaczonych do skoszenia. Długość rotacji obejmuje czas jaki upłynął od dnia rozpoczęcia wypasu danej kwatery do dnia ponownego rozpoczęcia jej wypasu
17. dojrzałość pastwiskowa runi w wypasach rotacyjnych
- stan runi, której wysokość wynosi 18-23 cm, a plon zielonki waha się w granicach 7-9 t/ha
18. obsada pastwiska( siła obsady lub nośność pastwiska)
Obsada stada= ciężar stada/ powierzchnia pastwiska.
*klasyfikacja jakości pastwisk wg obsady (t/ha(
- bardzo dobre 1,5-2,0
- dobre i średnie 1,0- 1m4
- słabe 0,5-0,9
- złe <0,5
19. obciążenie pastwiska (natężenie obsady) ciężar stada przypadającego na 1 ha kwatery, na której wypasana się zwierzęta
Obciążenie pastwiska= ciężar stada/ powierzchnia* liczba grup.
*klasyfikacja jakości pastwisk wg obciążenia (t/ha)
- bardzo dobre >20
- dobre 15-20
- średnie 10-15
- słabe 5-10
20. Intensywność spasania- ciężar stada przypadający na 1 ha kwatery i 1 dzień wypasu Intensywność spasania= ciężar stada* okres spasania kwatery.