RIFAMYCYNY

RIFAMPICYNA

RIFAPENTYNA

RIFABUTYNA

• antybiotyki makrocykliczne

• szeroki zakres działania: bakterie G(+) i G(-), prątki kwasoodporne

• mechanizm działania: bakteriobójczo – hamują biosyntezę białek poprzez hamowanie polimerazy RNA zależnej od DNA

• mogą barwić mocz na czerwono (należy o tym uprzedzić pacjenta)

RIFAMPICYNA

• dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego

• dobrze rozmieszcza się w tkankach i płynie mózgowo-rdzeniowym

• mało działań niepożądanych:

• może upośledzać czynność wątroby

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe

• u zwierząt działanie teratogenne

• zastosowanie:

• gruźlica (w leczeniu skojarzonym)

• trądzik (razem z dapsonem)

• sporadycznie w leczeniu zakażeń gronkowcowych (nie kojarzyć z β-laktamami!)

• metabolizowana w wątrobie - może indukować enzymy mikrosomalne

RiFAPENTYNA

• ten sam zakres działania

• działa 10 razy silniej na Mycobacterium tuberculosis

• indukuje enzymy mikrosomalne

RIFABUTYNA

• ten sam zakres działania

• skuteczniejsza przeciwko prątkom atypowym, zwłaszcza u chorych z HIV

• lipofilna (stężenie w tkankach >>> stężenie w surowicy)

• działania niepożądane:

• upośledza czynność wąrtroby

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe

• przy większych dawkach dobowych może dawać zapalenie błony maziowej, stawów, zaburzenia widzenia

• indukuje enzymy mikrosomalne

RIFAKSYMINA

• zakres działania: bardzo silnie na Salmonella, Shigella, Yersinia, E. coli (nieco słabiej)

• zastosowanie: do wyjaławiania przewodu pokarmowego

RIFALAZIL

• II generacja

• zastosowanie: w zakażeniach dróg moczowych przede wszystkim chlamydią oporną na makrolidy

• podawany 1 raz dziennie

KWAS FUSYDOWY

• jako nieliczny posiada budowę sterydową

• zakres działania: G(+) – zwłaszcza gronkowce, dwoinki G(-)

• mechanizm działania: bakteriostatycznie poprzez hamowanie biosyntezy białek

• rzadko występuje oporność pierwotna, zwykle szybko rozwija się podczas leczenia oporność wtórna dlatego łączymy z antybiotykami z innych grup

• podawany doustnie, wchłania się powoli, dobrze przenika do tkanek, nie przenika do płynu mózgowo-rdzeniowego

• zastosowanie:

• ciężkie zakażenia gronkowcowe (lek rezerwowy)

• zapalenia płuc

• zapalenia szpiku

• posocznice

• działania niepożądane:

  • przy podaniu doustnym – około 10% leczonych objawy ze strony układu p. pokarmowego

  • przy podaniu pozajelitowym – może dawać odczyny miejscowe

• powinno się go kojarzyć z antybiotykami z innych grup ze względu na rozwijającą się szybko oporność

POCHODNE OKSAZOLIDYNONU

EPEREZOLID

LINEZOLID

• mechanizm działania: bakteriostatycznie poprzez hamowanie inicjacji syntezy białek

• zakres działania: bakterie G(+) - gronkowce (w tym szczepy MRSA), paciorkowce (w tym Streptococcus pneumoniae opornego na inne antybiotyki), enterokoki (w tym szczepy VRE)

• powinno się go stosować tylko w wyjątkowych sytuacjach, jako antybiotyk ostatniego rzutu, ponieważ jest jeszcze skuteczny na szczepy oporne

• może hamować aktywność MAO – interakcje z lekami przeciwdepresyjnymi i dopaminergicznymi

• podany doustnie lub dożylnie (w ciężkich przypadkach)

• działania niepożądane:

  • ze strony przewodu pokarmowego

  • objawy OUN: bóle, zawroty głowy, zaburzenia snu

  • zmiany skórne

  • zmiany w obrazie krwi

NOWOBIOCYNA

• mechanizm działania: bakteriostatycznie poprzez hamowanie podjednostki B gyrazy DNA

• zakres działania: G(+) i niektóre G(-) np. H. influenze, Proteus vulgaris

MUPIROCYNA (kwas pseudomonowy A)

• stosowana wyłącznie zewnętrznie, w organizmie ulega przemianom metabolicznym do nieczynnego kwasu moczowego

• mechanizm działania: hamowanie syntezy DNA i białek bakteryjnych

• zakres działania: gronkowiec złocisty i paciorkowce (ogólnie szeroki zakres działania oprócz beztlenowych bakterii, ale inne drobnoustroje (np. H. influenzae, N. meningitidis) rzadko wywołują zakażenia skóry)

• mocno nadużywana (w maści Bactroban)

SULFONAMIDY

• jedne z pierwszych chemioterapeutyków syntetycznych

• dziś nie odgrywają wielkiej roli

• mechanizm działania: bakteriostatycznie poprzez hamowanie syntezy kwasu foliowego niezbędnego do syntezy nukleotydów purynowych, antagoniści kwasu p-aminobenzoesowego (PABA)

• zakres działania:

• ziarenkowce G(+) i G(-) – paciorkowce, pneumokoki, gonokoki, meningokoki

• pałeczki G(-) – Enterobacteriaceae, Pseudomonas

• przecinkowiec cholery

• niektóre Chlamydie

• nokardie (grzyby atakujące płuca, owłosioną skórę, stopy, dłonie)

• niektóre pierwotniaki

• słabo wchłaniane z p. pokarmowego:

SUKCYNYLOSULFATIAZOL

SULFAGUANIDYNA – wycofana
SULFASALAZYNA (salazosulfapirydyna) – stosowana w RZS i we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego

• dobrze wchłaniane z p. pokarmowego:

• krótko działające – biologiczny okres półtrwania do 8 godzin

SULFAKARBAMID

• o średnio długim działaniu – okres półtrwania 8 – 20 godzin

SULFADIAZYNA

• o długim działaniu – okres półtrwania powyżej 30 godzin

SULFADIMETOKSYNA

• mogą się dobrze wiązać z białkami 40-50% (stąd interakcje z lekami, które silnie wiążą się z białkami np. salicylany, doustne leki przeciwcukrzycowe; stąd też przeciwwskazanie do stosowania u noworodków – chemioterapeutyki te wypierają bilirubinę z połączeń z białkami, bilirubina może odkładać się w mózgu, powodować żółtaczkę)

• dobrze rozmieszczone w całym organizmie, najlepiej przenikają do tkanek zmienionych zapalnie, ale źle do ognisk martwiczych, ich działanie znosi ropa

• metabolizm zachodzi głównie w wątrobie i przebiega w postaci acetylacji, utlenienia i sprzężenia z kwasem glukuronowym

• wydalanie z organizmu zachodzi głównie z moczem (gorzej rozpuszczalne produkty acetylacji mogą krystalizować w drogach moczowych i uszkadzać kanaliki nerkowe – dlatego należy alkalizować mocz i odpowiednio go rozrzedzać)

• działania niepożądane:

• nudności, biegunki, wymioty

• uszkodzenie nerek (krwiomocz, białkomocz, kolka nerkowa) – działanie metabolitów

• objawy uczuleniowe, najczęściej skórne: zaczerwienienie, wysypka, obrzęki błon śluzowych, stawów, węzłów chłonnych, nadwrażliwość na światło słoneczne, podwyższenie temp. ciała

• objawy ze strony narządów wewnętrznych – stany zapalne nerek, wątroby, serca

• zaburzenia układu krwiotwórczego: niewydolność hemolityczna, trombocytopenia, granulocytopenia

• zaburzenia układu nerwowego: bóle i zawroty głowy, po dużych dawkach bezsenność

• niepożądane objawy uczuleniowe mogą poważny charakter np. Zespół Stevensa-Johnsona (wysiękowe zapalenie skóry, występuje rzadko, zwykle u dzieci poniżej 15 roku życia, charakteryzuje się dużą śmiertelnością)

• przeciwwskazania:

• uszkodzenie nerek, wątroby

• niewydolność krążenia pochodzenia sercowego

• u noworodków

• u kobiet w ostatnim miesiącu ciąży

• u kobiet karmiących

• zastosowanie:

  • nie są wskazane jeśli można stosować inne antybiotyki

  • leki z wyboru w nokardiozie i wrzodzie miękkim

  • ostatecznie w ostrym zakażeniu dróg moczowych (E. coli, Klebsiellą)

TRIMETOPRIM

• silne działanie przeciwbakteryjne

• mechanizm działania: blokuje przemianę kwasu dihydrofoliowego (foliowego) w kwas tetrahydrofoliowy (folinowy) wskutek hamowania odpowiedniej reduktazy dihydrofilanowej

• zakres działania: ten sam jaki u sulfonamidów

• działania niepożądane: takie same jak u sulfonamidów + dodatkowo upośledzenie hematopoezy (odwracalne)

• zastosowania i przeciwwskazania: takie same jak u sulfonamidów (przeciwwskazany w całym okresie ciąży)

• skojarzenia z sulfonamidami:

• kotrimoksazol (TMP + sulfametoksazol) – wskazany w zakażeniu dróg moczowych, w leczeniu duru brzusznego (Bactrim)

• kotrimaksyna

TERTROKSOPRIM – podobna budowa i działanie p-bakteryjne do TMP, ale krótszy czas działania

IKLAPRIM – nowy inhibitor reduktazy dihydrofilanowej (w badaniach), działa nawet na MRSA, VRSA

POCHODNE 4–CHINOLONU

KWAS NALIDYKSOWY i jego analogi:

KWAS PIPEMIDOWY – najważniejszy, jedyny zarejestrowany w Polsce

KWAS OKSOLINOWY

KWAS PIWOMIDOWY

ENOKSACYNA

CINOKSACYNA
ROZOKSACYNA

• tzw. oksacyny o bardzo szerokim zastosowaniu klinicznym

• mechanizm działania: są inhibitorami podjednostki A gyrazy DNA (prowadzi do zniesienia replikacji DNA – nukleotydy nie są wbudowywane

• zakres działania:

• bakterie G(-), zwłaszcza Klebsiella, większość szczepów Proteus

• tylko kwas pipemidowy działa na P.aeruginosa

• dobrze i szybko wchłaniają się z p.pokarmowego

• ulegają przemianom w wątrobie (oprócz kwasu pipemidowego, który jest metabolizowany w niewielkim stopniu)

• wydalają się głównie w postaci nieczynnych metabolitów (oprócz kwasu pipemidowego, który wydala się w postaci czynnej, nie osiąga stężeń p-bakteryjnych we krwi i tkankach)

• działania niepożądane:

• nudności, wymioty, biegunki, bolesne skurcze jelit

• nadwrażliwość na promienie UV

• objawy uczuleniowe

• uszkodzenie szpiku

• różnego typu objawy ze strony OUN

• przeciwwskazania:

• uszkodzenie nerek, wątroby

• u noworodków i u kobiet w ciąży

• zastosowanie: ostre i przewlekłe stany zapalne dróg moczowych (we krwi i tkankach nie osiągają stężeń maksymalnych)

POCHODNE FLUOROCHINOLONU

• nie są zaliczane do antybiotyków → recepta ważna 30 dni a nie 7

• „oksacyny” I generacji (stare, wszystkie zarejestrowane)

NORFLOKSACYNA

CIPROFLOKSACYNA

PEFLOKSACYNA – prolek

OFLOKSACYNA

• II generacji → zwiększona aktywność przeciwko bakteriom G(+), dłuższy czas półtrwania w porównaniu z I gen. (mogą być stosowane raz na dobę)

MOKSIFLOKSACYNA (zarejestrowana)

FLEROKSACYNA

SPARFLOKSACYNA

TROWAFLOKSACYNA

GATIFLOKSACYNA

GARENOKSACYNA

• Zakres działania:

• bakterie G(-), również P.aeruginosa (szczególnie ciprofloksacyna)

• gronkowce (z wyjątkiem MRSA)

• paciorkowce grupy A, B, C, D

• Streptococcus pneumoniae (szczególnie II generacja)

• Legionella, Moraxella

• Chlamydie i mikoplazmy

• M. tuberculosis, prątki atypowe (ciprofloksacyna)

• Laseczka wąglika

• nie działają na beztlenowce → możliwy rozwój Clostridium difficile i rozwój rzekomobłoniastego jelita grubego

• farmakokinetyka:

  • dobrze wchłaniają się z p.pokarmowego (leki zobojętniające oraz pokarm zwalniają wchłanianie)

  • przenikają do tkanek, kości, OUN (stężenia terapeutyczne uzyskiwane we wszystkich płynach ustrojowych z wyjątkiem norfloksacyny, którą stosuje się tylko w zakażeniach dróg moczowych)

• zastosowanie:

• zakażenia dróg moczowych

• dur brzuszny (zwalczanie nosicielstwa)

• rzeżączka oporna na inne chemioterapeutyki

• zapalenie opon mózgowych wywołane przez meningokoki i H.influenze

• zakażenia górnych dróg oddechowych, zapalenia tkanek miękkich, zakażenia dróg rodnych oporne na inne chemioterapeutyki

• gruźlica

• działają synergicznie z:

• aminoglikozydami

• β-laktamami

• tetracyklinami

• działania niepożądane: liczne i mogą być niebezpieczne dla życia

• utrata łaknienia, zaburzenia smaku, nudności, wymioty, biegunka

• odczyny uczuleniowe

• fotodermatozy

• rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego

• uszkodzenia chrząstek i ścięgien → przeciwwskazane < 16 roku życia (po pefloksacynie nawet przypadki pęknięcia ścięgna Achillesa)

• zaburzenia ośrodkowe: bóle i zawroty głowy, zaburzenia snu, obniżenie progu drgawkowego, splątanie

• wydłużają odcinek QT w EKG i zwiększają zagrożenie zaburzeniami rytmu

• interakcje: pochodne fluorochinolonu hamują metabolizm i nasilają toksyczność:

• teofiliny (nasilenie toksyczności aż do drgawek)

• digoksyny

• leków przeciwzakrzepowych z grupy kumaryn

OGÓLNIE BARDZO DOBRE