Łucja Kubrak Olsztyn 2015r.

Towaroznawstwo rok III, gr. I

Kontrola i sterowanie jakością w gospodarce żywnościowej

Wydział Nauki o Żywności

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Normalizacja

Rodzaje norm

Zadania PKN

Towaroznawstwo handlowo-celne

1. Plan pracy

1. Pojęcie normalizacji, normy

2. Rodzaje norm

3. Klasyfikacja norm - ICS

4. Numeracja Polskich Norm

5. Organizacje normalizacyjne

6. PKN – zadania

7. Działalność normalizacyjna w obrocie towarowym i handlu

żywnością

1. Przykłady norm handlowych, celnych

2. Literatura i inne źródła

1

1. Pojęcie normalizacji, normy

NORMALIZACJA - działalność zmierzająca do uzyskania optymalnego (w danych okolicznościach) stopnia uporządkowania w określonym zakresie poprzez ustalenie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących istniejących lub mogących wystąpić problemów technicznych. [Łatka, 2008]

NORMA - wynik działalności normalizacyjnej, czyli pewien zbiór informacji wyrażony w formie postanowień. [Łatka, 2008]

1. Rodzaje norm

Normy można podzielić z uwagi na różne kryteria. Jednym z nich jest treść i obszar stosowania i w ten sposób wyróżnia się normy:

1. terminologiczne

2. podstawowe

3. wyrobu

4. badań

5. procesu

6. usługi

7. danych

8. interfejsu

• Norma terminologiczna dotyczy terminów, zawiera definicje, w niektórych przypadkach odpowiednie objaśnienia, ilustracje, przykłady, itp.

• Norma podstawowa obejmuje szeroki zakres zagadnień lub zawiera ogólne postanowienia dotyczące jednej, określonej dziedziny.

• Norma wyrobu określa wymagania, które powinny być spełnione przez wyrób lub grupę wyrobów w celu zapewnienia ich funkcjonalności.

• Norma badań dotyczy metod badań, ich kolejności oraz zasad pobierania próbek.

• Norma procesu określa wymagania, które powinny być spełnione przez proces w celu zapewnienia jego funkcjonalności.

• Norma usługi określa wymagania, które powinny być spełnione przez usługę w celu zapewnienia jej funkcjonalności.

• Norma danych zawiera wykaz właściwości, dla których powinny być podane wartości lub inne dane w celu dokładnego określenia wyrobu, procesu lub usługi.

• Norma interfejsu określa wymagania dotyczące kompatybilności wyrobów lub systemów w miejscu ich łączenia.

2

Drugim kryterium podziału norm jest zasięg stosowania. W tym obszarze wyróżnia się normy:

1. zakładowe

2. branżowe

3. lokalne

4. krajowe

5. regionalne

6. międzynarodowe

• Norma zakładowa jest obowiązująca w danym zakładzie pracy, przedsiębiorstwie lub grupie powiązanych ze sobą przedsiębiorstw na mocy decyzji osoby zarządzającej lub właściciela.

• Norma branżowa jest opracowywana przez branżowe ośrodki normalizacyjne i adresowana do podmiotów danej branży czyli działu/ poddziału gospodarki krajowej.

• Norma lokalna jest obowiązująca na części terytorium danego kraju, np. w danej prowincji Chin.

• Norma krajowa jest ustanawiana przez krajową jednostkę normalizacyjną danego kraju z myślą o powszechnym dostępie i stosowaniu na całym terytorium tego kraju, np. w Polsce - Polska Norma.

• Norma regionalna jest ustanawiana przez jednostki normalizacyjne o zasięgu większym niż kraj i mniejszym niż świat, np. przez CEN

• Norma międzynarodowa jest ustanawiana przez międzynarodowe organizacje normalizacyjne, przede wszystkim przez ISO. [http://pl.wikipedia.org/wiki/Norma_(technika)]

Następnym i ostatnim kryterium podziału norm jest obligatoryjność stosowania. Ze względu na ten wskaźnik wyróżnia się normy:

1. techniczne

2. techniczno-prawne

• Norma techniczna to norma krajowa, branżowa i lokalna przeznaczona do dobrowolnego stosowania w gospodarce.

• Norma techniczno-prawna to norma krajowa, branżowa i lokalna, której stosowanie w gospodarce jest nakazane prawnie pod sankcją karną (do 1993 r. w Polsce, obecnie np. w Chinach).

Normy techniczno-prawne mogą uzyskiwać moc obowiązującą:

• jako rozporządzenia (tekst normy jest tekstem rozporządzenia),

• jako załączniki do rozporządzeń,

• przez wymienienie ich numerów i tytułów w załącznikach do rozporządzeń.

[http://pl.wikipedia.org/wiki/Norma_(technika)]

3

1. Klasyfikacja norm – ICS

ICS to Międzynarodowa Klasyfikacja Norm, która ułatwia zharmonizowanie informacji i narzędzi porządkujących, tj. katalogi, wykazy tematyczne, bibliografie i bazy danych.

Jest klasyfikacją hierarchiczną, trzypoziomową:

Poziom I składa się z 40 dziedzin działalności normalizacyjnej

Np. 13 Środowisko. Ochrona zdrowia. Bezpieczeństwo

Dziedziny podzielone są na 391 grup. Jest to poziom II

Np. 13.020 Ochrona środowiska

Z tych 391 grup, 134 są podzielone na 895 podgrup – poziom III.

Np. 13.020.10 Odpady stałe

[Łatka 2008]

1. Numeracja Polskich Norm

Oznaczenia wszystkich norm własnych (tylko polskich) rozpoczynają się od symbolu PN.

Zapis PN-ISO oznacza, że jest to Polska Norma bazująca na normie międzynarodowej

Zapis PN-EN ISO oznacza, że jest to Polska Norma bazująca na normie europejskiej, które są spójne z normami międzynarodowymi

System numeracji polskich norm składa się z części literowej oraz z części cyfrowej

Polska Norma powinna mieć indywidualne oznaczenie w postaci:

• numeru;

• numeru referencyjnego.

Numer Polskiej Normy składa się z: np. PN-EN 12345:2013-03

• symbolu PN;

• łącznika

• bloku identyfikacyjnego

- literowy symbol dziedziny normalizacji;

- łącznik;

- pięciocyfrowy blok wskazujący klasę tematyki normalizacyjnej (pierwsze dwie cyfry)

oraz jej dalszy podział (następne trzy cyfry).

Numer referencyjny Polskiej Normy zatwierdzonej po 1 stycznia 2013 r. składa się z:

• numeru PN;

• dwukropka;

• czterech cyfr roku publikacji normy;

• łącznika;

• dwóch cyfr miesiąca publikacji normy. [http://www.pkn.pl/]

4

1. Organizacje normalizacyjne

Na całym świecie istnieje bardzo wiele organizacji zajmujących się szeroko pojętą działalnością normalizacyjną. Najważniejsze z nich to:

• PKN – Polski Komitet Normalizacyjny

• ISO – Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna

• CEN – Europejski Komitet Normalizacyjny

• CENELEC – Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki

• ETSI – Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych

• FAO – Międzynarodowa Organizacja do spraw Wyżywienia i Rolnictwa

• WHO – Światowa Organizacja Zdrowia

• BIMP – Międzynarodowe Biuro Miar i Wag

• IEC – Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna

• IDF – Międzynarodowa Federacja Mleczarska

• WTO – Światowa Organizacja Handlu

• WSSN – Światowa Sieć Usług Normalizacyjnych

• [Łatka 2008]

Spośród nich największe znaczenie dla Polski mają PKN, ISO oraz CEN.

1. Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) – zadania

PKN ustanawia Polskie Normy i oznacza je symbolem PN na zasadzie wyłączności.

Jest członkiem Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej – ISO.

Do zadań PKN należy organizowanie i prowadzenie normalizacji krajowej, zgodnie z potrzebami kraju, w tym:

• określenie stanu i kierunków rozwoju normalizacji

• organizowanie i nadzorowanie działań związanych z opracowywaniem i rozpowszechnianiem PN i innych dokumentów normalizacyjnych, w szczególności przez ankietę powszechną projektów norm

• zatwierdzanie i wycofywanie PN oraz innych dokumentów normalizacyjnych

• inicjowanie i organizowanie pracy Komitetów Technicznych do realizacji zadań związanych z opracowywaniem dokumentów normalizacyjnych

• organizowanie i prowadzenie działalności szkoleniowej, wydawniczej, promocyjnej i informacyjnej dotyczącej normalizacji

• opiniowanie projektów aktów prawnych związanych z normalizacją

• reprezentowanie RP w międzynarodowych organizacjach normalizacyjnych. [Łatka, 2008]

5

1. Działalność normalizacyjna w obrocie towarowym i handlu żywnością

• stanowi podstawę odbioru jakościowego towarów lub kontroli jakości

• ustala jednolite warunki dostawy, odbioru towarów i metody badań

• jest czynnikiem określającym przeznaczenie, wymagania jakościowe i użytkowe

• zajmuje się ustalaniem reguł dotyczących opakowań i transportu

• ujednolica oznakowanie towarów, a także kształtuje wpływ jakości na cenę towaru

• ułatwia rozstrzyganie sporów w zakresie jakości

• umożliwia uporządkowanie i uproszczenie właściwych pojęć. [Dłużewski, 2000]

1. Przykłady norm handlowych, celnych

• Rozporządzenie Rady (WE) NR 1186/2009 z dnia 16 listopada 2009 r. ustanawiające wspólnotowy system zwolnień celnych (wersja ujednolicona).

• Rozporządzenie Rady (WE) nr 1234/2007 z dnia 22 października 2007 roku ustanawiające wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych („rozporządzenie o jednolitej wspólnej organizacji rynku”)

• Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych

• Ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych

• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 listopada 2014 r. w sprawie wpisu na listę agentów celnych

• Ustawa z dnia 11 października 2013 r. o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych

6

1. Literatura i inne źródła

1. Łatka U. „Technologia i towaroznawstwo”, WSiP , Warszawa 2008r., str. 31-41

2. Dłużewski M. „Technologia żywności”, WSiP, Warszawa 2000r., str. 51-77

3. http://www.pkn.pl/

4. https://granica.gov.pl/przepisy.php?v=pl

5. http://www.pkn.pl/

6. http://www.ijhar-s.gov.pl/index.php/owoce-i-warzywa.html

7. http://www.finanse.mf.gov.pl/akcyza/akty-prawne

8. http://www.mf.gov.pl/sluzba-celna/dzialalnosc/akty-prawne

9. http://pl.wikipedia.org/wiki/Norma_(technika)

10. http://isap.sejm.gov.pl

7