PRAWO FINANSOWE - WYKŁADY.
Wykład z dnia 25.03.2012 r.
Źródła prawa finansowego.
Co to jest źródło ?
Są dwa sposoby rozumienia źródeł prawa:
Źródła poznania
to są tego typu źródła które informują nas o tzw. prawach które obowiązywały w jakimś konkretnym momencie historycznym, np.: Kodeks Hammurabiego, Ustawa Dwunastu Tablic, Kodeks Napoleona, Prawo Franków Salickich,
Źródła powstania
Jest ono źródłem tego typu z którego wypływają prawa i obowiązki
Źródłem prawa w Polsce jest Konstytucja. Mówi o źródłach prawa a konkretnie art.87 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 02.04.1997 r.
Ten artykuł zawiera tzw. katalog źródeł prawa, jest to katalog zamknięty stąd też mówi się o tzw. katalog zamkniętych źródeł praw Rzeczpospolitej Polski tzn. tylko te źródła które wymienia art. 87 są źródłami prawa powszechnie obowiązującego i żadne inne które w tym katalogu się nie mieści źródłem prawa nie jest.
Ten katalog odnosi się także do źródeł prawa finansowego.
Te źródła prawa w tym katalogu można podzielić na dwie kategorie:
Źródła prawa wewnętrzne,
Źródła prawa zewnętrzne.
Źródła prawa:
Konstytucja
Zaliczane jest także do źródeł prawa finansowego. Należy ono do tego typu źródeł prawa, które jest źródłem prawa wewnętrznego.
Akt prawny najwyższej rangi . Ustawa zasadnicza tzn. że każdy inny akt prawny szczególnie ustawa powinien być zgodny z konstytucją.
Jako źródło prawa konstytucja reguluje przede wszystkim ustrój polityczny i społeczno - gospodarczy państwa, prawa i obowiązki obywateli , kompetencje władzy ustawodawczej (Sejmu i Senatu) , wykonawczej i sądowniczej , ale także zawiera przepisy dotyczące zmian konstytucji.
Konstytucja jest tego typu źródłem prawa które zmienia się najrzadziej .
Cały dział 10 Konstytucji poświęcony jest finansom publicznym.
Konstytucja jest źródłem prawa finansowego w tym sensie że zawiera przepisy dotyczące bezpośrednio finansów publicznych w rozdziale 10, ponadto wszelkie inne przepisy Konstytucji na poziomie badań ogólnych a nawet czasem abstrakcyjnych także reguluje funkcjonowanie finansowe.
Ustawy
Akt prawny powszechnie obowiązujący i ma charakter normatywny co znaczy że tworzy prawa i obowiązki, tzn. zawiera normy. Wydawany przez organy władzy ustawodawczej w szczególnym trybie trzech czytań.
Przeważająca większość aktów prawnych w Polsce ma formę ustawową. Ustawowy tzn. nic innego jak to że są to akty prawne które przeszły tą specyficzną procedurę legislacyjną która składa się m.in. : z przygotowania projektów ustawy, z przegłosowania tego projektu w kontekście trzech czytań i podpisania ustawy przez prezydenta RP.
Umowy międzynarodowe
To są źródła prawa zewnętrznego. I oczywiście w konkretnych przypadkach umowy międzynarodowe jako źródła prawa, szczególnie umowy ratyfikowane czyli to są tego typu umowy które wymagają wcześniejszej zgody wyrażonej w formie ustawy one też mogą być źródłem prawa finansowego.
Rozporządzenia
Źródło prawa powszechnie obowiązującego , powszechnie tzn. każdego .
Akt prawny powszechnie obowiązujący , wydawany przez organy władzy wykonawczej na mocy ustawy w celu jej wykonania .
Akty prawa miejscowego.
Także źródłem prawa finansowego, ale wyłącznie na obszarze działania tych organów które te akty ustanowiły np.: uchwały rady gminy co do kwestii opodatkowania.
Wszystkie te niższe źródła prawa (ustawy, umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego) muszą być z Konstytucją zgodne, tzn. nie mogą zawierać przepisów sprzecznych z przepisami Konstytucji.
Na straży zgodności tego typu przepisów z Konstytucją stoi Trybunał Konstytucyjny, które bada konstytucyjność ustaw.
Podstawowym źródłem prawa finansowego obok Konstytucji jest ustawa o finansach publicznych .
Ustawa z 30.06.2005 r. stanowi podstawę prawną prowadzenia publicznej gospodarki finansowej państwa, czyli stanowi podstawę prawną finansów publicznych i obejmuje kwestie zarówno o charakterze ogólnym i podstawowym jak i różne rozwiązania prawne o charakterze finansowym.
Ona operuje pewnymi podstawowymi pojęciami :
Sektor finansów publicznych
Środki publiczne
Wydatki publiczne
Rozchody publiczne
Deficyt sektora finansów publicznych
To ujemna różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi.
Nadwyżka sektora finansów publicznych
Dodatnia różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi.
Państwowy Dług Publiczny
Nominalne zadłużenie jednostek sektora finansów publicznych po wyeliminowaniu przepływów finansowych między tymi jednostkami.
Państwowy dług publiczny obejmuje różnego rodzaju zobowiązania sektora finansów publicznych i tego typu zobowiązania które mogą wynikać z różnych tytułów, są nimi :
Wyemitowane papiery wartościowe (w znaczeniu prawnym),
Zaciągnięte kredyty i pożyczki,
Z tytułu przejętych depozytów,
Z tytułu wymagalnych zobowiązań które są uznane przez jednostki sektora finansów publicznych
Z tzw. innych tytułów, którymi mogą być prawomocne orzeczenia sądowe czy ostateczne decyzje administracyjne.
Dług Skarbu Państwa.
Nominalne zadłużenie Skarbu Państwa. Każdy dług Skarbu Państwa jest państwowym długiem publicznym ale nie każdy państwowy dług publiczny jest długiem Skarbu Państwa.
Zarówno pojęcie deficytu jak i nadwyżki sektora finansów publicznych są związane z prowadzeniem gospodarki finansowej w sposób prawidłowy, racjonalny tzn. że gospodarka publiczna powinna w ramach procesu racjonalizacji tej gospodarki dążyć do zrównoważenia wielkości dochodów i wydatków publicznych.
Konsekwencją tego jest bądź nadwyżka bądź deficyt sektora finansów publicznych