Upośledzenie w stopniu znacznym i głębokim

Charakterystyka:

• Upośledzenie nie dotyczy jedynie funkcjonowania intelektualnego osoby ale także wszystkich innych sfer rozwoju (emocji, uspołecznienia, sprawności psychomotorycznej)

• Jest stanem, który można (dzięki różnym zabiegom) poprawić, lecz nie można go wyeliminować -> osoby z upośledzeniem muszę nauczyć się z nim żyć

• Powstaje w okresie rozwojowym (do 18 roku życia) i spowodowane jest wieloma czynnikami -> im głębsze tym bardziej odpowiedzialne są czynniki biologiczne (prowadzące do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego)

• To istotne obniżenie sprawności intelektualnej i możliwości zachowania przystosowawczego

Upośledzenie określa się na postawie badania psychologicznego poziomu inteligencji (iloraz inteligencji I.I.), mierzonej za pomocą specjalnych testów.

Etiologia upośledzenia

• Czynniki genetyczne - postać kliniczna upośledzenia dotyczy zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego

• Zespoły spowodowane przez nieprawidłowości genowe (stwardnienie guzowate, fenyloketonuria, zwyrodnienie mózgowo-plamkowe, maszkaronizm, matołectwo itd.)

• Aberracje chromosomalne (zespół Downa - trisomia chromosomu 21, zespół Turnera, zespół Klinefeltera, zespół kociego krzyku, zespół Pataua - trisomia chromosomu 13, i inne)

• Czynniki egzogenne

• Urazy, infekcje, zatrucia

• Uszkadzają OUN dziecka w rozwoju płodowym, okresie okołoporodowym lub po urodzeniu

Osoby z głębszym i głębokim upośledzeniem są grupą, u której można zaobserwować sprzężone obciążenia kliniczne i zaburzenia zachowania.

Pierwsze próby wychowania i usprawniania upośledzonych umysłowo - XIX w. - J. M. Itard i Wiktor.

Kościelska uważa, że upośledzenie to stan względnie trwały, powstały wskutek nieprawidłowo przebiegającego rozwoju, głównie organizowania się osobowości (wiodąca struktura JA). Wyróżnia stadium wstępne i 3 fazy:

Stadium wstępne - okres przed poczęciem dziecka, zbiór biologicznych, psychologicznych, społecznych czynników, związany z rodzicami i środowiskiem ich życia, które może już na wstępie źle rokować z punktu widzenia rozwoju dziecka.

Faza 1 -

• zaistnienie bezpośrednich biologicznych, psychologicznych lub społecznych zagrożeń w czasie życia płodowego lub po urodzeniu dziecka

• reakcje psychofizyczne dziecka i otoczenia na przezwyciężenie skutków uszkodzenia. Skuteczne -> normalny rozwój, nieskuteczne -> faza 2. Dlatego w fazie 1 konieczna jest wczesna interwencja i zapobieganie szkodliwym czynnikom rozwoju dziecka (oddział dla noworodków, wspomaganie rodzin w wychowaniu i rehabilitacji „dziecka ryzyka”)

Faza 2

• patologizacja rozwoju - zaburzone funkcjonowanie biologiczno-psychiczne dziecka -> widoczne opóźnienie tempa rozwoju i objawy psychopatologiczne, a także zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny. Konieczna specjalistyczna interwencja terapeutyczna w celu zahamowania procesu patologizacji.

Faza 3

• strukturalizacja defektu - powstanie układów biologicznych, psychicznych i społecznych, podtrzymujących patologię funkcjonowania osoby z upośledzeniem. Nie rokuje wyleczenia, lecz wymaga akceptacji stanu rzeczy i pomocy terapeutycznej tym osobom.

Pomocy wymaga nie tylko dziecko, ale i jego rodzice.

Proces kształcenia osób upośledzonych musi być dostosowany do ich indywidualnych uwarunkowań i być najbardziej komfortowych, jak to tylko możliwe. Pedagog powinien kierować się zasadami w swojej pracy

1. Zasada akceptacji dziecka

2. Zasada podmiotowości i indywidualności

3. Zasada refleksyjności

4. Zasada systematyczności i konsekwencji

5. Zasada komfortu psychicznego

6. Zasada liczenia się z innymi osobami uczestniczącymi w realizacji programu wychowawczego.