ZABÓR PRUSKI

1. Dążenia Germanizacyjne na Śląsku:

• 1763 przyłączenie Śląska do Prus.

• 1763 ustawa szkolna General-Schul-Reglement (obowiązek szkolny (po raz pierwszy) dla wszystkich dzieci 6-13 lat; koszty budowy szkół i ich utrzymanie na gminy i właścicieli folwarków; pensja nauczycieli wypłacana przez gminy)

• Szkoła o charakterze dwujęzycznym, represje nauczycieli za nieznajomość niemieckiego;

• Kolonizacja: sprowadzono na Śląsk około 62tys. kolonistów niemieckich zakładając 150 czysto niemieckich wsi;

• Wolna Prus z Napoleonem przyczyniła się do zelżenia nacisku germanizacyjnego;

2. Losy szkolnictwa polskiego na ziemiach zaboru pruskiego:

• 1797 Południowopruska Komisja Edukacyjna wzorowana na KEN (dzięki niej szkolnictwo polskie uzyskało całkowitą niezależność od pruskich władz centralnych)

• Działalność ministra Vossa:
  - nacisk na szkolnictwo ludowe;
  - główny oręż w walce o germanizację ludności polskiej;
  - szkoły miejskie - kierunek przemysłowy;
  - dążył do uwolnienia wszystkich szkół spod wpływów kleru i całkowitemu podporządkowania ich państwu;
  - popierał działalność szkół symultalnych;

• Liceum Warszawskie:
  - 1800 Warszawskie Towarzystwo Nauk (prezesi: S. Staszic J.U. Niemcewicz)
  - 1804 Urządzenie Królestwa Liceum Warszawskiego

* 3 poziomy (kurs przygotowawczy, szkoła literacka i kursy poboczne)
* najniższe 2 klasy poziom szkoły elementarnej
* uczono aż 9 języków
* wprowadzono naukę umiejętności: geografia, historia, matematyka, wiadomości przyrodnicze, technologia, fizyka, chemia, estetyka, filozofia, nauka moralna, religia
* każdy mógł uczęszczać na lekcje muzyki, jazdy konnej, tańców
* dyrektor szkoły Samuel Linde
* eforat: wizytowanie lekcji, rozpatrywanie zażaleń dyrektora nauczycieli i rodziców, kierowanie egzaminem dojrzałości, zatwierdzanie publikacji liceum, wydawanie nowych podręczników
* członkowie eforatu: Stanisław i Aleksander Potoccy, Onufry Kopczyński, Linde, przedstawiciele kleru: Prażmowski, Diehl

3. Organizacja szkolnictwa w Księstwie Warszawskim

• 1807 Izba Edukacyjna

• 1812 Dyrekcja Edukacji Publicznej

• Działalność Izby Edukacyjnej na polu oświaty i ludu:
  *1808 urządzenie szkół miejskich i wiejskich elementarnych;
  * zezwolenie na zakładanie zbiorowych szkół elementarnych;
  * Towarzystwo Szkolne;
  * dozory szkolne: elementarne, powiatowe, departamentowe
  * wprowadzenie egzaminów dla kandydatów dla nauczycieli
  * Poznań i Łowicz - dwa seminaria nauczycielskie

• Nauka początkowego czytania, pisania i rachowania Konstanty Wolski 1811 nowy elementarz, dodane Przepisy dla nauczycieli dających naukę początkowego czytania

• Szkolnictwo średnie:
  * szkoły podwydziałowe różnica między wydziałowymi a podwydziałowymi polegała na różnicach w ilości klas i programach nauczania.

4. Polityka oświatowa Prus w Poznańskiem

• 1815 utworzenie Księstwa Poznańskiego

• Minister oświaty Altenstein - przeciwko próbom germanizacji Polaków i dowodził, że każdy człowiek powinien zdobywać wiedzę tylko w swoim języku ojczystym.

• 1824 reforma gimnazjum poznańskiego (podzielono uczniów pierwszych trzech klas na dwa oddziały: jeden z polskim językiem nauczania, drugi z niemieckim)

• Wzrost dążeń germanizacyjnych w Poznańskiem po 1931:
  * zmienienie nazwy na Prowincję Poznańską
  * realizatorem nowej polityki był Edward Flottwell, który w 1834 przeprowadził reformę gimnazjum poznańskiego na gimnazjum polskie im. Marii Magdaleny i gimnazjum niemieckie im. Fryderyka Wilhelma.

• Szkoły żeńskie: 1830 Szkoła Ludwiki, 1840 Julia Molińska-Wojkowska założyła szkołę polską.

• Zelżenie nacisku germanizacyjnego po odwołaniu Flottwella

• 1842 w wiejskich szkołach elementarnych, o przeważającej liczbie dzieci polskich językiem nauczania miał być j. polski

• Idea pracy organicznej - Karol Marcinkowski

• 1845 Pismo dla Nauczycieli Ludu i Ludu Polskiego

• 1841 Towarzystwo Naukowej Pomocy z inicjatywy Libelta

5. Znacznie Wiosny Ludów

• Spolszczenie wszystkich szkół elementarnych na Śląsku w miejscowościach zamieszkałych przez Polaków, przystąpiono do zakładania w każdej szkole biblioteki polskiej

• Walka o zeświecczenie szkoły i poprawienie sytuacji materialnej nauczycieli na Warmii i Mazurach

6. Szkolnictwo polskie u schyłku XIX i początkach XX:

• Kulturkampf

• 1862 Otto von Bismarck premierem

• 1872 ustawa szkolna usunęła z nadzoru szkolnego kler katolicki

• Walka z j. polskim, usunięcie z administracji i sądownictwa urzędników Polaków

• 1887 usunięcie z programu j. polskiego przez władze pruskie

7. Strajki szkolne:

• 1883 Jarocin - dzieci odmówiły odpowiadania w języku niemieckim

• 1890 zarządzenie wprowadzające naukę religii w j. niemieckim w szkole w Osiecznej

• 1901 strajki we Wrześni

• 1901 demonstracje uliczne we Lwowie i Warszawie

• Powszechny strajk szkolny 1906-1907 (wilcze bilety)

STANISŁAW STASZIC:

• Ród ludzki; Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego

• Źródłem poznania człowieka są doświadczenia zmysłowe, nie ma wiedzy wrodzonej

• Szczęście jednostki powiązane ze szczęściem społecznym

• Rodzina jako jedyna instytucja wychowania młodzieży w duchu narodowym i patriotycznym

• Dążenie do włączenia do zajęć szkolnych przysposobienia wojskowego

• Szkoła podzielona na 5 stopni:

• I - szkoła elementarna w każdej gminie
  * II - szkoła elementarna wyższa w każdym mieście, obejmowała naukę praktyczną,
  * III - szkoły praktyczne rozmaitych rzemiosł, fabryki rękodzielni
  * IV - szkoła publiczna przynajmniej jedna w województwie
  * V - szkoła główna przyjemna jedna na wszystkie województwa

AUGUST CIESZKOWSKI:

• Ochronki wiejskie

• Założył Wyższą Szkołę Rolnicza w Żabikowie

• Radził powołać centralne towarzystwo ochron, którego celem było by: wypracowanie jednolitych form działania dla wszystkich placówek, wydawanie pisma pedagogicznego, założenie specjalnego zakładu kształcenia wychowawczyń przedszkolnych

KAROL LIBELT:

• 1840 prywatny pensjonat dla chłopców

• Wprowadzenie przedmiotów przyrodniczych do nauczania w szkole elementarnej

• Oświecenie ludu ma za zadanie podnieść ich poziom moralny

• Krytyka gimnazjum klasycznego(wiedza jednostronna, mało praktyczn)

EDWARD ESTKOWSKI

• Nauczanie powinno mieć charakter praktyczny

• Należy szerzyć wśród ludu znajomość własnego narodu i historii

• Przyczynił się do powstania towarzystwa Pedagogicznego(1848)

• Odegrał główną role w redagowaniu Szkoły Polskiej

• Uważał, że należy otoczyć opieką dzieci które ukończyły szkołę powszechną

• Podkreślał znaczenie szkoły realnej i nie krytykowała gimnazjum klasycznego