BADANIA RYNKOWE - WZORY

1. Wpływ dochodów na kształtowanie się pojemności rynku.

Miernikiem służącym do określenia wpływu dochodów na popyt jest wskaźnik elastyczności dochodowej popytu, który wyraża się wzorem:

gdzie:

E - wskaźnik elastyczności dochodowej popytu,

q - wielkość popytu, Δ - przyrost (zmiana), m - wysokość dochodu,

Wskaźnik ten wyraża w procentach zmiany w popycie pod wpływem jednoprocentowych zmian w dochodzie. Jego wartość jest zwykle większa od zera, gdyż wzrostowi dochodu towarzyszy z reguły wzrost popytu. Ujemna wartość elastyczności dochodowej świadczy o spadku popytu przy wzroście dochodu i dotyczy raczej dóbr niższego rzędu, które przy wzroście dochodów zastępowane są przez dobra wyższego rzędu. (w przypadku dóbr podrzędnych dochodowa elastyczność popytu poprzedzona będzie znakiem "-", dla dóbr normalnych znakiem "+".)

Wyróżnia się kilka poziomów elastyczności dochodowej popytu:

E > 1 - popyt doskonale elastyczny - reagujący w stopniu więcej niż proporcjonalnym na zmiany dochodów; dotyczy artykułów luksusowych, głównie dóbr trwałego użytku,

E = 1 - popyt proporcjonalny reagujący na zmiany dochodów stopniu wprost proporcjonalnym; dotyczy artykułów o charakterze półluksusowym,

0 < E < 1 - popyt mało elastyczny reagujący na zmiany dochodów w stopniu mniej niż proporcjonalnym; dotyczy artykułów pierwszej potrzeby, głównie żywności,

E = 0 - popyt sztywny, nie reagujący na zmiany dochodów; dotyczy dóbr podstawowych niezbędnych w życiu codziennym,

E < 0 - popyt odwrotnie elastyczny reagujący w odwrotnym kierunku na zmiany dochodów; dotyczy dóbr niższego rzędu (efekt substytucyjny), stanowiących podstawę egzystencji uboższej ludności.

2. Wpływ cen na pojemność rynku.

A. Miernikiem służącym do uchwycenia wpływu cen na popyt jest wskaźnik elastyczności cenowej popytu wyrażający się wzorem:

gdzie:

e - wskaźnik elastyczności cenowej popytu,

q - wielkość popytu, p - cena, Δ - przyrost (zmiana)

Wskaźnik elastyczności cenowej popytu mówi w przybliżeniu o procentowych zmianach popytu przy jednoprocentowych zmianach ceny. Jego wartość jest zwykle mniejsza od zera, chociaż zdarzają się sytuacje, ze przyjmuje również wartości dodatnie. Są to pewne anomalie, które zyskały miano paradoksów. Wśród znanych rodzajów paradoksów można wymienić: paradoks Giffena (podstawowe artykuły), paradoks Veblena (dobra luksusowe), efekt spekulacyjny.

Wyróżnia się następujące przypadki elastyczności cenowej popytu:

e < -1 - popyt doskonale elastyczny - reagujący na zmianę cen w stopniu więcej niż proporcjonalnym; dotyczy artykułów luksusowych, głównie dóbr trwałego użytku,

e = -1 - popyt proporcjonalny reagujący na zmiany cen w stopniu wprost proporcjonalnym; dotyczy artykułów markowych (tytoń, papierosy, herbata);

-1 < e < 0 - popyt mało elastyczny reagujący na zmianę cen w stopniu mniej niż proporcjonalnym; dotyczy artykułów pierwszej potrzeby, głównie żywności;

e = 0 - popyt sztywny, nie reagujący na zmiany dochodów; dotyczy dóbr podstawowych niezbędnych w życiu codziennym (sól, mąka, chleb),

e > 0 - popyt odwrotnie elastyczny reagujący na zmianę cen w takim samych kierunku jak zmienia się cena.

B. Znajomość wartości liczbowych wskaźników elastyczności cenowej ma duże znaczenie praktyczne, gdyż pozwala określić zmiany w wielkości sprzedaży spowodowane zmianami cen.

Można je wyznaczyć przekształcając wzór na elastyczność cenową przy założeniu niewielkich przyrostów cen Δ p

C. Można również odwrócić zagadnienie i ustalić wielkość obniżki cen potrzebnej np. "do upłynnienia niechodliwych zapasów". Jeśli oznaczymy wielkość tych zapasów przez Z, a ilość dni potrzebna do upłynnienia zapasów przez d, to po niewielkiej modyfikacji wzoru na elastyczność cenowa popytu możemy napisać wzór na niezbędna wielkość przeceny:

3. Sposoby określania pojemności rynku

A. Istnieje kilka sposobów określania pojemności rynku w zależności potrzeb zgłaszanych przez poszczególne grupy jednostek konsumujących. Najprostszym sposobem jest przemnożenie liczby ludności przez wskaźnik spożycia na jednego mieszkańca zgodnie ze wzorem:

Q = Ns

gdzie: Q - pojemność rynku, N - liczba ludności, s- wskaźnik spożycia na 1 mieszkańca

Sposób ten może służyć do obliczania pojemności rynku na artykuły powszechnego spożycia, takie jak: mleko, mąka, cukier, chleb, ryż, kasze itp.

B. Dla artykułów służących do zaspokajania potrzeb określonych grup konsumentów (wózki dla dzieci, przybory do golenia, kosmetyki, okulary itd.) niezbędne jest operowanie odpowiednimi jednostkami konsumującymi. Wówczas wzór na obliczenie pojemności rynku przyjmuje postać:

Q = Kpq

gdzie: K - liczba jednostek konsumujących, p - proporcja (prawdopodobieństwo) zakupu,

q - liczba jednostek produktu.

C. W wypadku, gdy w grę wchodzi zróżnicowanie spożycia ze względu na wiek czy płeć, np. palenie tytoniu, stosowanie używek itd. niezbędne jest operowanie odpowiednimi wskaźnikami wagowymi jednostek konsumujących. Wówczas wzór na obliczenie pojemności rynku dla takiej grupy jednostek przyjmuje postać:

Q_i = K w_i p_i q_i

gdzie:

Q_i - pojemność rynku i-tej grupy jednostek konsumujących,

K- liczba jednostek konsumujących

w_i - wskaźnik udziału i-tej grupy j.k. w ogólnej liczbie jednostek

p_i - proporcja (prawdopodobieństwo) zakupu w i-tej grupie jednostek,

q_i - liczba jednostek produktu nabywanego przez i-tą grupę j.k.

---