Filozofia Współczesna - 22.05.2011.r.
Neotomistyczna teoria bytu - byt stanowi całość, realnie istnieją tylko rzeczy jednostkowe złożone z istoty i istnienia. W każdym bycie neotomiści wyróżniają bierną możliwość (potencja) stania się takim, a nie innym. Natomiast urzeczywistnienie tej możliwości nazywają aktem. Wszelkie przechodzenie możliwości w urzeczywistnienie to ruch (zmiana). Podstawowe pojęcia metafizyki neotomistycznej: możność, akt, ruch. Ciała składają się z materii (możności) i formy (aktu). Forma była elementem aktywnym tworzącym byty jednostkowe. Po to, aby niekształtna i niezdolna do samoruchu materia mogła przejść z możliwości w akt musi istnieć pierwszy poruszycie (akt czysty), czyli Bóg. Wszystkie inne byty są zależne od Boga, należą do stworzeń Boga Stwórcy. Byty stworzone tworzą ściśle określony szereg. Najwyższe miejsce w tym szeregu przypada bytom najbardziej doskonałym (czystym duchom, czystym inteligencjom, aniołom). Neotomiści wyróżniają wśród nich 9 uszeregowanych hierarchicznie chórów anielskich. Na samym dole szeregu znajdują się kamienie, minerały. Wyżej - rośliny, które według neotomizmu posiadają dusze wegetatywne. Wyżej - dusze zwierząt (animalne) mające pewien stopień poznania. Między aniołami a zwierzętami jest człowiek. Dusza ludzka jest nieśmiertelna i zdolna do czasowego oderwania się od ciała. Dusza aktywizuje życie ludzkie, jest doskonalsza od ciała, zależna od Boga i czyni wszystko z mocy użyczonej przez Boga. Duszę i ciało uważa się za dwie zasady tego samego bytu (człowieka). Twierdzą, że nie można ich rozpatrywać oddzielnie (są substancjami niekompletnymi). Neotomiści nie traktują pogardliwie spraw ciała.
Jacques Maritain
Poglądy Maritaina (filozofia kultury) - na początku nie był tomistą, a zwolennikiem Bergsona (do początku lat 20-tych XX wieku). Zgodnie z jego sugestiami tomizm miał wnikać we współczesność. Maritain nieustannie odwoływał się do średniowiecza, nie mając jednak złudzeń, że średniowiecze to już bezpowrotna przeszłość. Nie formułował on postulatu powrotu do tamtej epoki. Jego praca - „Humanizm integralny”. Pisał w niej, że bieg czasu jest nieodwracalny. Duchowe kreacje średniowiecza uważał za piękne i wielkie. Wiązał je z pełną sakralizacją wszelkich przejawów życia ówczesnych ludzi. Pisał - „Kultura w średniowieczu chciała wzbogacać człowieka i wznosić go wokół tego, co ponadczasowe”. Średniowieczny heroizm chrześcijański był jedną z najpełniejszych manifestacji humanizmu. Z końcem średniowiecza i początkiem renesansu nastąpił proces apostazji (historycznie długotrwałego i pogłębiającego się ruchu likwidacji świata chrześcijańskiego w imię wartości nowego rodzaju uosobionych przez humanizm antropocentryczny). Humanizm przestał być humanizmem. Opisując różne fazy duchowego życia ludzi posługiwał się Maritain pojęciem konkretnego ideału historycznego (typ cywilizacji, do którego zmierza pewien okres historii). Maritain kładł nacisk na konkretność tego ideału - nie może być abstrakcyjny, oderwany od istnienia w czasie. Ideał ten był przeciwieństwem utopii - idealną esencją możliwą do zrealizowania w danych konkretnych warunkach.
Ewolucjonizm chrześcijański (Pierre Teilhard de Chardin).
De Chardin stworzył styl filozofowania, który nie zrywając z Chrześcijaństwem przetwarzał przez pryzmat myśli naukowej. Głównym problemem jest zagadnienie narodzin, ewolucji i miejsca człowieka we wszechświecie. Zajmował się procesem ewolucji kosmicznej. Na jej początku jest punkt ALFA, który można utożsamić z Bogiem. Punkt ten porządkuje rozproszoną materię. Ewolucja kosmiczna przechodzi przez progi ewolucji:
- prewitalizacja (przedżycie)
- witalizacja (rodzą się formy życia)
- cefalizacja (rodzą się systemy nerwowe)
- hominizacja (wydzielenie się gatunku ludzkiego)
- totalizacja (uspołecznienie człowieka)
Na początku istniała materia prosta, nie dająca się ująć w żadnej postaci; następnie przybrała ona kształt wielkiej ilości cząstek elementarnych; potem utworzył się szereg pierwiastków; ogromna różnorodność ciał materii; w materii zaczęły dokonywać się procesy życiotwórcze (bo w każdej cząstce materii w stanie rozproszonym istnieje wartość psychiczna --- postawa ta nazywana jest panpsychizmem); wielkim skokiem w tej ewolucji były narodziny komórki, powstały prymitywne systemy nerwowe, które się powiększały i koncentrowały się w głowie; na etapie hominizacji wydziela się gatunek ludzki, który charakteryzuje potęga ekspresji, szybkość różnicowania się, stałość rozwoju oraz zdolność łączenia się; ewolucja kończy się punktem OMEGA. Postawy ludzi wobec życia:
- postawa ludzi zmęczonych
- postawa hedonistów
- postawa ludzi żarliwych
Personalizm (Emmanuel Mounier) - protest przeciw totalizacji życia społecznego i cywilizacji pieniądza. Podstawowe pojęcie - osoba ludzka [3 wymiary: zewnętrzny (eksterioryzacja), wewnętrzny (interioryzacja) i nadnaturalny (transcendentalny)]. Osoba ludzka napotyka na dwa niebezpieczeństwa (alienacje): alienację narcyza (subiektywizacja życia ludzkiego) i alienację Herkulesa (pogoń za materialną doczesnością). Mounier był krytykiem ustroju kapitalistycznego.