Ćwiczenia 3 7.11.2008

Źródła prawa karnego

Źródła prawa karnego wyznaczają zakres odpowiedzialności karnej.

Ustawa

Źródłem prawa karnego wg. ustawy może być tylko ustawa.

Praktycznie wszystkie ustawy - w każdej niemal znajdują się przepisy karne.

• kodeks karny

• prawo bankowe

• …

Judykatura

Judykatura (orzecznictwo) nie jest źródłem prawa karnego ze względu na zasadę nullum crimen sine lege. Źródłem prawa może być tylko ustawa.

Judykatura, doktryna i zwyczaj wpływają na zakres odpowiedzialności karnej, wyznaczają granice prawno-karnej oceny czynu.

Zwyczaj

Zwyczaj nie jest źródłem prawa karnego ale ma rolę prawotwórczą.

Przykłady prawotwórczej roli zwyczaju:

• art. 207 - znęca się

• art. 212 - pomawia

• art. 216 - znieważa

To poszkodowany „decyduje” czy miało miejsce przestępstwo bo to on decyduje, czy ktoś się nad nim znęca, pomawia go itd.

W jednym środowisku znieważanie jest inaczej postrzegane niż w innych (np. rynek i uniwersytet - ta sama „wiązanka” rodzi zupełnie inne konsekwencje - na rynku żadnych, na uniwersytecie dyscyplinarne i karne).

Prawotwórcza rola zwyczaju najczęściej pojawia się w sprawach prywatno-skarbowych gdzie od poszkodowanego zależy wniesienie sprawy.

Kontratyp „lanego poniedziałku” - symboliczne oblanie policjanta wodą nie pociągnie za sobą konsekwencji, natomiast w każdy inny dzień doszłoby przynajmniej do sprawy o wykroczenie.

Kontratyp karcenia małoletnich -

Przesłanki uznania za karcenie:

• dokonują go rodzice bądź opiekunowie

• nie może być nadmiernie intensywne (musi być współmierne do przewinienia)

• musi temu przyświecać cel wychowawczy

Orzecznictwo

Orzecznictwo nie jest źródłem prawa karnego ma jednak walor prawotwórczy (sąd apelacyjny kieruje do ponownego rozpatrzenia sprawę, Sąd Najwyższy wydaje orzeczenie i siłą autorytetu sprawia, że sądy powszechne orzekają w duchu tego orzeczenia).

Doktryna

Doktryna nie jest źródłem prawa karnego jednak to autorytety doktryny tworzyły kodeks karny więc ciężko mówić o braku wpływu doktryny na prawo karne.

1932 - prof. Makarewicz

1969 - prof. Buchała - Andrejew

1997 - prof. Zoll

Budowa przepisu prawno-karnego

Prof. Dębski: Przepis prawno-karny jest dwuelementowy i składa się z dyspozycji sankcji.

dyspozycja - zespół znamion czynu zabronionego = cechy czynu = ustawowy stan faktyczny = istota czynu

sankcja - prawno-karne konsekwencje zgodnego z dyspozycją zachowania

P.D.

adresat normy (podział przestępstw ze względu na podmiot)

dyspozycje, rodzaje dyspozycji

rodzaje sankcji

2