BÓL

• Ból jest wszechobecny w procesie leczenia i rehabilitacji jest problemem złożonym nie jest tylko zjawiskiem fizycznym czy fizjologicznym jest także złożony z elementów emocjonalnych.

• Ból to doświadczenie czuciowe i emocjonalne, odbierane w sposób subiektywny jako nieprzyjemne, a związane z rzeczywistym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek organizmu przez różne bodźce mechaniczne np. uderzenie w kant stołu, chemiczne np. ropnie, czy termiczne wywołane wysokimi temperaturami.

• ( jest to definicja Międzynarodowego Stowarzyszenia Badania Bólu).

• Pominę tu mechanizmy powstawania bólu natomiast pragnę podkreślić, że ból jest jednocześnie zjawiskiem zmysłowym i emocjonalnym, a więc każdy organizm może go przeżywać na różne sposoby

• Ból jest odczuciem subiektywnym zależnym od wielu czynników np. osobowości, jednak w procesie leczenia staramy się go obiektywizować używając do tego celu

• np. skali wzrokowo- analogowej VAS.

• Pacjent jest proszony o określenie bólu w skali od 0 do 10 przy czym 0 to brak bólu, a 10 jest to ból najsilniejszy jaki do tej pory odczuwał. Skalę tą można używać wielokrotnie.

• Ból jest uważany za najczęstszy, a jednocześnie za najbardziej ignorowany objaw chorobowy.

• Nie leczony może doprowadzić do pewnego rodzaju życiowego kalectwa. Ból wywołuje irytację i zniechęcenie. Ludzie cierpiący na długotrwały ból łatwo wpadają w gniew, reagują agresją na otoczenie, ograniczają kontakty towarzyskie, zamykają się w swoim świecie.

• Odczuwanie przewlekłego bólu zakłóca relacje partnerskie, rodzicielskie, towarzyskie, prowadzi do konfliktów, ból może stać się przyczyną absencji w pracy (renta).

• Chciałabym zwrócić teraz uwagę Państwa na pewnego rodzaju aspekty psychopatologiczne, a mianowicie ból może być traktowany jako kara. Dawniej wierzono, że bogowie zsyłają ból na człowieka, gdy chcą go za coś ukarać, psychoanaliza zna przypadki, gdy człowiek w nieświadomy sposób karze się bólem, z powodu nieświadomych konfliktów np. poczucia winy.

• Również przewlekły ból może spowodować depresję ,lecz także depresja może manifestować się zwiększeniem bądź pojawieniem się dolegliwości bólowych, szczególnym rodzajem depresji jest tzw. depresja maskowana objawiająca się tylko bólem fizycznym ( trudna do rozpoznania).

• Związek bólu i depresji był tematem przewodnim obchodów Ogólnopolskiego Dnia Walki z Depresją w lutym br(2009), a obchody zainaugurował wykład

• pt.” Depresja i ból”

• Istnieje pięć znanych hipotez dotyczących współwystępowania w czasie bólu i depresji:

• depresja poprzedza wystąpienie bólu

• depresja jest konsekwencją długotrwałego bólu i związanej z nim przewlekłej sytuacji stresowej

• epizody depresji występujące przed pojawieniem się bólu predysponują do pojawienia się depresji u osób z bólem przewlekłym

• czynniki psychologiczne pośredniczą w powstawaniu depresji u osób z bólem przewlekłym

• w depresji i bólu przewlekłym działają podobne mechanizmy patogenne na poziomie neurotransmiterów, ale oba te zaburzenia mogą wstępować niezależnie.

• W patogenezie depresji i bólu istotne znaczenie ma zmieniona równowaga w zakresie przekaźnictwa noradrenergicznego i serotoninergicznego, także w zakresie substancji neuropeptydowych.

• W wyniku działania leków przeciw depresyjnych dochodzi do przywrócenia równowagi w wymienionych układach przekaźnikowych.

• Stwierdzono także ,że leki przeciw depresyjne o podwójnym mechanizmie ( działające na układ serotoninergiczny i noradrenergiczny) wykazują silne działanie przeciw depresyjne, mają wpływ na wszystkie objawy depresji w tym i na ból.

• Z badań wynika, że współwystępowanie depresji i bólu znacznie wydłuża czas rozpoznania obydwu schorzeń i obniża skuteczność ich leczenia

• Zdaniem prof. Araszkiewicza z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy przyczynia się do tego fakt, że lekarze lekceważą związek depresji i bólu, a także przyczyniają się do tego przykłady postaw samych pacjentów, którzy niechętnie szukają podłoża psychicznego swoich dolegliwości, koncentrując się na objawach fizycznych

• Wg WHO depresja stanowi czwarty najpoważniejszy problem zdrowotny na świecie, w roku 2020 może się znaleźć na drugim miejscu po chorobach układu krążenia.

• Ból psychogenny jest bardzo trudnym zagadnieniem. Ból chroniczny chociaż zwykle odnosi się do uszkodzonego organizmu, to może mieć swoje źródło w” głowie pacjenta).

• Osoby, które znajdują się w trudnej sytuacji życiowej, mogą odkryć, że demonstrowanie dolegliwości bólowych powoduje zmniejszenie wymagań społecznych jakie stawia im otoczenie.

• Jednak odróżnienie bólu chronicznego o podłożu organicznym od bólu psychogennego nie jest zadaniem łatwym.

• „ Czasem lekarz nie umie znaleźć przyczyny bólu i mówi, że ból jest psychogenny. Jednak w przypadku niespecyficznych bólów kręgosłupa, ból psychogenny zdarza się raz na trzy tysiące przypadków”( Medical Tribune, nr1/2008, Uwolnić od cierpienia).

• Typowe objawy depresji:

• - depresyjny, drażliwy lub lękowy nastrój

• - brak apetytu, spadek wagi ciała lub przeciwnie - wzmożony apetyt i przyrost masy ciała

• - zaburzenia snu: bezsenność lub nadmierna senność w nieregularnych cyklach

• - brak energii: nadmierna męczliwość, wyczerpanie

• - zmiana poziomu aktywności: wzrost lub spadek

• - zmniejszony popęd seksualny

• - dolegliwości fizyczne (włącznie z bólami głowy, żołądka, dolnej części kręgosłupa)

• - zmniejszona zdolność myślenia i koncentracji

• - poczucie bezwartościowości lub winy, osiągające często nieracjonalne, urojeniowe wymiary

• - inne rodzaje myślenia psychotycznego, poczucie ruiny materialnej, klęski życiowej

• - powracające myśli o śmierci i samookaleczaniu, pragnienie śmierci lub rozważanie czy próby samobójstwa.

Mięśnie i uczucia

• Od momentu narodzin, szczególnie wtedy gdy nie jesteśmy jeszcze w stanie werbalizować naszych uczuć, wyrażamy nasze emocje poprzez ruch i specyficzne napięcie mięśni mu towarzyszące np. jeśli dziecko się cieszy, to reaguje uśmiechem i ruchem wszystkich kończyn, podobnie jeśli się złościmy wykonujemy różne ruchy całym ciałem.

• Stopniowo ruchy mięśni zostają skojarzone z radością, dumą itp. ale także z bezradnością, lękiem, smutkiem, lub gniewem.

• W procesie wychowania uczymy się opanowywać emocje również poprzez zablokowanie ruchu mięśni i przepony, a więc zamiast bić i kopać uczymy się panować nad muskulaturą rąk i nóg, opanowując inne emocje blokujemy mięśnie przepony, karku, pleców lub ramion.

• Oddychanie ma dla wszystkich żywotne znaczenie, takie emocje jak lęk i strach hamują oddech. który staje się krótszy i bardziej powierzchowny. Oddech odgrywa pierwszoplanową rolę we wszystkich przejawach uczuć.

• Wielu z nas ma napięte mięśnie karku, niekiedy do tego stopnia, iż prowadzi to do deformacji płytek chrzęstnych w kręgach szyjnych u większości osób po 40 roku życia.

• Wielu pacjentów cierpiących na bóle głowy, ma napięte mięśnie karku i szczęki. Mięśnie te pomagają tłumić uczucia gniewu i sprzeciwu.

• Dlatego też w rehabilitacji są stosowane wszelkie formy masażu, ciepłe kąpiele, ćwiczenia gimnastyczne i relaksacja, także zwracająca uwagę na umiejętne rozładowywanie emocji i zyskiwanie dystansu.

• W procesie rehabilitacji nigdy nie należy zapominać, że człowiek jest jednością psychofizyczną, zużywa się biologicznie jednak nigdy nie należy zapominać o jego psychice.