M. Winiarski „Od opieki do wsparcia społecznego”

[w:] Kawula „Pedagogika społeczna”

Stwierdzenie „od opieki do wsparcia społ.” należy rozumieć jako:

1. przestrzeń problemowo-badawczą (zjawiska społeczno-pedagogiczne takie jak: opieka międzyludzka, pomoc i wsparcie społ., ich funkcje, uwarunkowania, powiązania)

2. ukierunkowanie prakseologiczne (odchodzenie od opieki do bardziej humanitarnych form takich jak wsparcie społ.)

Opieka i pomoc odnoszą się do sytuacji życiowych odbiegających od normy, np.:

Jeśli chodzi o opiekę dotyczy ona niemowlęctwa, obłożnej i nieuleczalnej choroby, upośledzenia, starczej niedołężności. W takich przypadkach nie możemy uniknąć opieki

Czynniki warunkujące opiekę to:

• sieroctwo naturalne i społeczne

• niewydolność opiekuńczo-wychowawcza rodziny

• zubożenie materialne rodziny (w wyniku np. bezrobocia)

• długotrwałe trudne sytuacje życiowe

• nieporadność życiowa

• trwałe nastawienie na uzależnienie od innych

Czasem opieki nie można całkowicie uniknąć, ale można regulować jej zakres i stopień działalności opiekuńczej, np. poprzez:

• niedopuszczenie do powstania stanu niezdolności do samodzielnego funkcjonowania człowieka

• osłabienie takiej niedyspozycji

• skracanie czasu jej trwania

• łagodzenie sytuacji wejścia w stan niesamodzielności oraz wyjścia z niej

Ograniczenie opieki może mieć postać:

1. bezpośrednią (skierowane na daną osobę)

2. pośrednią (na rodzinę bądź środowisko)

Wtedy działalność sprowadza się do udzielania pomocy oraz wsparcia społecznego. W obu przypadkach łączy się z działaniem edukacyjnym:

1. usprawniającym (kształtowanie instrumentalnych cech osobowości, tj. wiedzy, zdolności, myślenia twórczego, umiejętności)

2. ukierunkowującym (rozwijanie predyspozycji kierunkowych, tj. przekonań, wartości, postaw)

Działalność wspomagająca i wspierająca może mieć charakter:

1. profilaktyczny

2. kompensacyjny

Formy profesjonalnej pomocy jednostce:

• dostarczanie informacji

• rozwijanie umiejętności i sprawności instrumentalnych

• doradztwo ni poradnictwo

• usuwanie przeszkód tkwiących w środowisku

• zabiegi pielęgnacyjno-lecznicze

• dostarczanie dóbr materialnych

• świadczenie różnych usług

• pośredniczenie

Podobnie jak w sytuacji opieki, istnieje możliwość zawężenia rozmiaru i stopnia natężenia pomocy na rzecz wsparcia.

Wsparcie społeczne (jako działanie profilaktyczne, zapobiegawcze oraz zastępcze) może przybierać różne formy, np.:

• świadczenia rzeczowe

• usługi (doradztwo, robienie zakupów)

• dostarczanie i przekazywanie niezbędnych informacji

• przejawianie uczuć, miłości braterskiej

• empatia

• dowartościowywanie i uspołecznianie

• nawiązywanie współpracy i współdziałania

Głównym środkiem redukcji (ograniczenia zakresu opieki poza szczególnymi przypadkami) jest układ pomocy i wsparcia społ., zaś w przypadku ograniczenia lub zastąpienia pomocy, jest to właśnie wsparcie społeczne.

Wsparcie społeczne jest jakby stymulatorem sił ludzkich do przezwyciężania sytuacji trudnych, rozwiązywania problemów. Jest bardziej ludzkie w sensie zapotrzebowania i dawania drugiemu człowiekowi. Kładzie się nacisk na pobudzanie jednostki do działania. Wsparcie jest postępowaniem naturalnym, spontanicznym, opartym na zasadzie dobrowolności.

Aby wsparcie społ. było w pełni aktem humanitarnym i skutecznym, musi spełniać następujące wymogi:

• pojawiać się we wczesnej fazie niedyspozycyjności człowieka albo wyprzedzać ten stan rzeczy

• formy działalności powinny być trafne i adekwatne do zapotrzebowania

• powinno być to wsparcie bezpośrednie (styczność z podmiotem)

• uwzględnianie zasady współdziałania i dialogu

• rozumienie drugiego człowieka jako kluczowa sprawa

• empatia

• kierowanie się altruistycznymi normami etycznymi

• spontaniczność, dobrowolność

• charakter nieformalny