22. Demokratyzacja władzy w Europie XX w.

Demokratyzacja to proces o charakterze rozwojowym, zmierzający do przekształcenia dotychczasowej formy rządów w ustrój demokratyczny. Teoria demokracji narodziła się w XVIII w. we Francji w dobie rewolucji. Najważniejszymi postulatami dla demokratów są: wolność oraz równość praw (praw człowieka i praw obywatela).

Angielski model demokracji:

Nie w każdym systemie może być wprowadzana demokratyzacja na wzór angielskiej. Zmiana ustroju trwała w latach 1832 - 1928. Najpierw rozwija się praktyka, idea, dopiero potem są one wdrażane w życie - odwrotnie do modelu francuskiego. Wyrosła z idei liberalnych.

Elementy ustroju demokratycznego:

a) reformy prawa wyborczego (1832 - 1928) - bardzo powolna ewolucja systemu

- odebrano prawa wyborcze „zgniłym miastom” i przekazano je tym z określoną liczbą mieszkańców

- obniżono cenzus majątkowy, do 5% zwiększono liczbę wyborców

- reforma z 1867 r. ponownie obniża cenzus majątkowy

- reforma z 1884/85 r. znacząco obniża cenzus majątkowy, wprowadza okręgi jednomandatowe, odbiera prawa hrabstwom i miastom

- w 1918 r. wprowadzono wybory demokratyczne czteroprzymiotnikowe (brak wyborów równych, które wprowadzono dopiero w 1938 r.)

- w 1928 r. zrównano prawa kobiet i mężczyzn

b) ograniczenie niedemokratycznej Izby Lordów (1911 r.)

- przestaje być równorzędną izbą ustawodawczą

- uzyskuje prawo veta zawieszającego

- zmieniono jej skład:

1958 r. - powołanie dożywotnich lordów obok dziedzicznych, dopuszczenie kobiet do Izby Lordów

1963 r. - możliwość zrzeczenia się godności lorda, dzięki czemu mogą kandydować do Izby Gmin

1999 r. - likwidacja godności lorda dziedzicznego, pozostają tylko dożywotni

c) rozwój partii politycznych

- tylko dwie partie mają możliwość uzyskania odpowiedniej liczby mandatów

System demokratyczny w Polsce:

Wprowadzanie demokracji w Polsce (1921 - 1926) związane jest ze zmianami ustrojowymi państwa, jakie wprowadzała Konstytucja marcowa (17 marca 1921 r.).

Zasady ustroju politycznego:

- ciągłość państwa polskiego - mówi ona, że II RP jest kontynuatorką I RP - odwołanie się do

systemu przedrozbiorowego było niemożliwe

- republikańskiej formy ustroju politycznego - Polska jest republiką

- zwierzchnictwa narodu

- demokracji reprezentacyjnej

- podział władzy - klasyczny trójpodział władzy, z przewagą władzy ustawodawczej - władza

wykonawcza jedynie realizuje to, co ustaliła władza ustawodawcza.

- system rządów parlamentarnych

- państwa liberalnego

- jedności państwa - żadne z terytoriów II RP nie wykazuje cech odrębnej państwowości. Na całym terytorium był ten sam system prawny. Wyjątkiem był Śląsk, który posiadał własną konstytucję oraz sejm.

Sejm i Senat:

- kompetencje:

a) ustawodawcze - sejm ma większy zakres kompetencji, do jego zadań należy stanowienie praw

b) ustrojodawcze

c) elekcyjne - wybór prezydenta

d) kontrolne - prawo pociągania ministrów do odpowiedzialności politycznej

Prezydent:

- wybierany na 7 lat przez Zgromadzenie Narodowe

- pełni rolę głowy państwa

- zawiera traktaty międzynarodowe

- reprezentuje kraj na arenie międzynarodowej

- pełni funkcję zwierzchniczą nad armią

- nie ponosi odpowiedzialności politycznej, tylko prawną

Rada Ministrów (Rząd):

- powoływana przez prezydenta

- może ją odwołać prezydent lub sejm

- wąskie kompetencje - decyduje o ogólnym kierunku polityki zagranicznej i wewnętrznej, inicjatywa ustawodawcza

- ponosi odpowiedzialność konstytucyjną oraz polityczną za cały rząd i prezydenta

---