Czytanie, lektura, czytelnictwo, publiczność czytelnicza, publiczność literacka i biblioteczna - wyznaczniki kulturowe, socjologiczne i psychologiczne

1. CZYTANIE:

• zachowanie wskazujące na wyższe aspiracje, świadczące o zainteresowaniach danego człowieka

• można rozumieć czytanie z 3 punktów widzenia:

a) czytanie w sensie psychofizycznym (technicznym) jako łączenie liter w wyrazy, lub większe jednostki znaczeniowe, znając przy tym ich sens

b) w znaczeniu psychologicznym odnosi się to do zapoznawania się z treścią pisma oraz rozumienia myśli zawartych w czytanym tekście

c) czytanie ujmowane w sensie socjalno-kulturowym , dotyczący twórczego uczestnictwa w pisemnej postaci komunikacji społecznej

• czytanie można pojmować jako zdolność rozumienia mowy ludzkiej ujętej w graficznej formie jakiegokolwiek pisma

• E. Malmquist- czytanie można określić jako działalność wieloczynnościową, na którą składa się : wrażenia wzrokowe (przekazywane do mózgu), percepcja, funkcje mięśni oczu, zapamiętywanie przekazywanego tekstu, działalność asocjacyjna i przetwarzająca przeczytany tekst.

• M. Tinker- czytanie jest rozumiane jako rozpoznawanie pisanych, drukowanych symboli służących jako bodźce do przywołania znaczeń nagromadzonych dzięki wcześniejszym doświadczeniom życiowym

• M. Tinker - na proces czytania składa się: trzy podstawowe elementy: wzrokowy, słuchowo- dźwiękowy (jako odpowiednik fonetyczny spostrzeganych znaków graficznych) oraz znaczeniowy (wnikanie w treść tekstu wraz ze zrozumieniem wyrazów i zdań)

• J. Dunin- czytanie nazywa zdolnością, za pomocą której zrozumieć można mowę ludzką zakodowaną w formie graficznej pisma

• A. Wajda- czytanie jako niezbędny czynnik przystosowania się do warunków życia współczesnego

• H. Radlińska- czytanie jest sztuką polegającą na rozumieniu treści wyrażonej za pomocą znaków

• S. Siekierski- czytanie jest zaspokojeniem potrzeb psychokulturowych dzięki bardzo różnorodnym dziełom także pod względem ich wartości literackich

2. LEKTURA:

• korzenie czerpie z języka łacińskiego, gdzie oznacza „pismo”, bądź „pisanie”; w ogólnym znaczeniu określa się nim literaturę piękną lub wszelakie przejawy piśmiennictwa

• lekturę można ujmować jako układ znaków (inaczej mówiąc- to co będzie lub było uprzednio czytane)

• spis zawierający teksty do przeczytania

• odczytywanie zapisanych tekstów, które po pewnym czasie staje się procesem ciągłym powodującym pewne nawyki kształtujące osobowość czytającego

• Na lekturę składają się dwie fazy: faza wstępna (konsultowanie celu czytania oraz nastawienie wobec tekstu) oraz faza końcowa (ocena tekstu)

• lekturę jako wszelką czynność czytania; jest ona pochodną faktu, iż dzieło jest skonstruowane w sposób zakładający czytelność

• sposób odczytywania tekstów charakterystyczny danemu okresowi, grupie społecznej, porządkowi kulturalnemu

• funkcje lektury dzieli się na dwie kategorie: te, które oddziaływają na czytelnika w sferze intelektu (funkcję informacyjną, kształcącą, filozoficzno-społeczną) , oraz takie, które mają wpływ na sferę uczuciową odbiorcy (estetyczna, emocjonalna, kompensacyjna, identyfikacyjna, partycypacyjna, prestiżowa, terapeutyczna, relaksowa, ewazyjna, hedonistyczna)

3. CZYTELNICTWO:

• wg EWOKa: za czytelnictwo uważa czytanie zarówno książek, jak i gazet, czasopism oraz innych materiałów bibliotecznych będące zjawiskiem społecznym; jest to zespół zagadnień związanych ze stosunkiem czytelnika do książki

• zjawisko kulturalne, społeczne gdzie przedmiotem zainteresowania oraz narzędziem kształcenia można uznać książkę

• J.Dunin- suma indywidualnych czytań tworzących ten proces

• M. Skwarnicki- czytelnictwo jest procesem społecznym, podlegającym na zaspokojeniu estetycznych, intelektualnych, naukowych, informacyjnych i rozrywkowych potrzeb ludzi, poprzez przyswajanie przekazywanego pisemnie dorobku ludzkich myśli, uczuć i wiedzy

• A. Wajda- czytelnictwo dotyczy podobnych zjawisk w zakresie kontaktów związanych z książką. Proces czytelnictwa przebiega od nadawcy do odbiorcy dzięki książce, będącej pośrednictwem fizycznego kontaktu, w zrozumiałym kodzie (system znaków zrozumiały dla nadawcy i odbiorcy), w danym kontekście (określona sytuacja społeczno-historyczna)

• J. Pieter- zjawisko dostępu do lektury, jej rozpowszechniania i korzystania z niej, a to w sensie: wypożyczania (lub kupowania) książek bądź czasopism i ich czytania

• W. Goriszowski- czytelnictwo ujmuje z punktu widzenia procesu: psychicznego (nastawienie do lektury, zaciekawienie, zainteresowanie, zamiłowanie do czytania oraz zrozumienie treści zawartej w lekturze wraz z jej subiektywno-obiektywnym odzwierciedleniem), pedagogicznego (umiejętny dobór lektury) oraz społecznego

4. PUBLICZNOŚĆ LITERACKA:

• jest ona informowaną w obrębie danego społeczeństwa zbiorowością odbiorców dzieł literackich

• podstawowym czynnikiem, który określa ową zbiorowość są wzory i standardy kultury literackiej

• warunkiem rozwoju publiczności literackiej jest dysponowanie czasem wolnym, który umożliwia aktywność kulturową

• J. Wojciechowski- jest to publiczność czytelnicza (czyli populacja czytająca teksty drukowane), której zainteresowania skupiają się wokół literatury pięknej

• S. Bystroń poprzez publiczność literacką rozumiał nie tylko czytających lecz również twórców oraz odbiorców literatury

• publiczność literacka jest częścią publiczności czytającej, gdzie kontakt z książką podyktowany jest mocnymi wewnętrznymi motywacjami nieuchronnie prowadzącymi do komunikacji literackiej

• na kulturę literacką składają się wzory, procesy, instytucje społeczne komunikacji literackiej, składają się wzory zachowań i zachowania pisarskie twórców oraz czytelnicze odbiorców

• A. Żbikowska- Migoń: główny sprawca sukcesu literackiego; kryteria podziału: czas i przestrzeń (czytelnicy bliscy autorowi i dalsi); stosunek emocjonalny do autora (czytelnicy życzliwi, obojętni, wrodzy) ; sposób reakcji na dzieło literackie (czytelnicy zamknięci, czytelnicy otwarci)

• S. Żółkiewski wyróżnia 5 obiegów społecznych, jako kryterium podziału: wysoki (zbiorowość oczytana), popularny (czytelnicy konwencjonalni), brukowy (czytelnicy przedgazetowi), odpustowo- jarmarczny (czytelnictwo ukształtowało się w kontekście wiejskiej tradycyjnej lokalnej kultury ludowej)

5. PUBLICZNOŚĆ CZYTELNICZA:

• publiczność czytająca; termin wprowadzony przez M. Rubakina w końcu XIX wieku dla określenia kręgu odbiorców kultury symbolicznej za pośrednictwem druku

• kształtuje gusty i normy odbioru, mając wpływ na popularność tekstów i przebieg procesów odbiorczych

• publiczność czytająca- obejmuje wszystkich odbiorców treści drukowanych, traktując ich jako jednolitą organiczną całość

• kryteria klasyfikacji publiczności czytającej:

a) psycholodzy- typy motywacji czytelniczej, sposób reakcji na treść lektury, wrażliwość psychiczna czytającego

b) socjolodzy- wprowadzają kryteria społeczno- demograficzne np. miasto -wieś, dorośli- młodzież

c) pracownicy kultury- funkcjonowanie książki w ramach drugiego układu kultury; ustala się kategorie publiczności zinstytucjonalizowanej

d) pedagodzy- poziom kultury czytelniczej (czytelnik dojrzały, niedojrzały)

• Typologia Pietera: czytelnicy nawykowi, uniwersalni, naukowi, konsumenci beletrystyki, czytelnicy-specjaliści, bibliofile

• Typologia D. Plaja: czytelnicy z wrodzonym zamiłowaniem do czytania; czytelnicy bezwolni; ci którzy nie czytają

6. PUBLICZNOŚĆ BIBLIOTECZNA: (bardzo o niej mało:/ )- zbiorowość użytkowników bibliotek