Agendy, techniki i skutki procesu socjalizacji.
Rodzaje czynników kształtujących osobowość człowieka - bioanatomicznych, psychicznych i społecznych.
Za Arnoldem Rosem można określić osobowość jednostki:
jako strukturę czynników biogennych, -wywodzą się psychogennych właściwości bioanatomicznych organizmu jednostki i są określane różnie przez poszczególnych przedstawicieli teorii psychologicznych (jako odruchy, popędy, właściwości fizyczne budowy ciała, | jako potrzeby biologiczne,)
psychogennych - obejmują uczucia, wzruszenia, afekty, nienawiść, zazdrość itp.
socjogennych pochodzące z wpływów społeczeństwa i kultury. Obejmują one zinternalizowane przez jednostkę wartości, normy, wzory zachowań, a w tym wzory ról społecznych. Są to więc elementy czy czynniki, które kształtują się pod wpływem życia jednostki w różnych grupach społecznych.
wpływających na zachowanie jednostki.
Socjologowie interesują się socjogennymi czynnikami osobowości. Wyjaśniają wpływy życia społecznego i kultury na osobowość jednostki. Procesy tego oddziaływania określa się pojęciem socjalizacji. Socjalizacja obejmuje procesy internalizacji, tj. nabywania czy przyjmowania przez jednostkę wartości i norm z nich wynikających, następnie procesy uczenia się i tworzenia wzorów zachowań, a wśród nich wzorów ról społecznych.
Procesy socjalizacji jednostki zachodźi w drodze spontanicznego naśladownictwa, identyfikacji, wychowywania czy też świadomych osobistych decyzji samowychowawczych, dokonują się zaś dzięki interakcjom z innymi ludźmi, tj. w wyniku wzajemnych działań między jednostkami jako podmiotami życia społecznego (dziecko - matka, uczeń - nauczyciel, kolega - kolega). Warunkiem interakcji jest wzajemna komunikacja za pomocą języka i znaków.
W analizach procesów socjalizacji wyróżnia się dwie fazy: socjalizacje pierwotna i socjalizację wtórna.
Socjalizacja pierwotna obejmuje okres dzieciństwa. Dziecko startuje jako organizm z wrodzonymi możliwościami rozwoju psychicznego i społecznego. Pod wpływem interakcji ze swymi opiekunami, a następnie innymi kręgami osób
Socjalizacja wtórna dokonuje się w wieku dorosłym przez samą jednostkę i jej własne akty, ale pod wpływem tzw. uogólnionego innego. Musi bowiem dokonywać się ona w drodze interakcji, oddziaływania ze strony innych podmiotów życia społecznego.
W wyniku procesu socjalizacji, czyli społecznego rozwijania swej osobowości, jednostka rozwija nie tylko jaźń, czyli samoświadomość siebie jako podmiotu swych działań, ale również poczucie tożsamości.
W polskiej literaturze socjologicznej Adam Podgórecki wprowadził koncepcję czterech rodzajów jaźni:
1 pierwiastkową, odpowiada pojęciu jaźni subiektywnej w ujęciu Georga Meada. Jaźń jako samoświadomość siebie która polega na tym, że jednostka może być sama dla siebie obiektem.
2 odzwierciedlona, pokrywa się z koncepcja Cooley jest obrazem siebie, jakim jednostka się posługuje, a który uzyskuje w drodze własnej interpretacji percepcji siebie przez innych.
3 fasadową natomiast jest pojęciem określającym zjawisko prezentowania przez jednostkę różnych swych właściwości czy cech, często nic posiadanych, ale które mogłyby być pozytywnie odbierane przez innych.
4zobiektypizowana jest samowiedzą jednostki o sobie, oparta na długotrwałym procesie socjalizacji i wielu aktach samokontroli,
Tożsamość, określając ją lapidarnie, oznacza układ autodefinicji jednostki jako aktora społecznego. Jeszcze wyraźniej określa tym pojęciem „koncepcję siebie”, jaką jednostka ma o sobie. Tożsamość może być osobowa i społeczna.
1) Tożsamość osobowa oznacza poczucie ciągłości jaźni, ciągłości własnego istnienia, mimo upływu czasu,
2) tożsamość społeczna natomiast oznacza poczucie zajmowania przez jednostkę określonego miejsca w świecie społecznym, pełnienie określonych ról społecznych.
Określenie osobowosi str.37
Pojęcie postawy str.44
Piotr Sztompka:, (w:) P. Sztompka: Socjologia. Analiza społeczeństwa s 257 -287