Prawo rzymskie wykład, 24.05.2012

Delikty

Obligationes quasi ex delicto

Odpowiedzialność sędziego

Odpowiedzialność za szkody powstałe na skutek wyrzucenia lub wylania czegoś z budynku

Stworzenie zagrożenia w ruchu ulicznym poprzez wystawienie lub wywieszenie pewnych przedmiotów

Odpowiedzialność właścicieli statków, zajazdów i stajni zajezdnych za szkody wyrządzone przez personel

Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta.

Czasami odpowiedzialność noxalna

Iudex qui litem suam fecit

Skutkiem litus contestatio było powstanie zobowiązania sędziego do osądzenia sprawy oraz stron do brania udziału w procesie i do zastosowania się do wyroku

Sędzia powinien dołożyć odpowiedniej staranności, aby poprzez niestaranne osądzenie sprawy czy niewłaściwe prowadzenie przewodu sądowego nie narazić stron na szkodę majątkową

Celem wprowadzenia przez pretora odpowiedzialności była możliwość skierowanie sprawy przeciw sędziemu, który poprzez nieudolne prowadzenie procesu uniemożliwił stronie dochodzenie swych praw.

Gajus opiera odpowiedzialność sędziego na niestaranności, rażącym niedbalstwie

Nie zasądzić ani więcej ani mniej. Nie zasądzić ponad lub poniżej ograniczenia w zależności od jego charakteru.

Ulpian – uzależnia od podstępnego, czy nieuczciwego działania

Odpowiedzialność za nieświadomość dopiero za Justyniana. Jedynie błędne zastosowanie prawa, a nie zła ocena dowodów.

Litem suam facere – przyjaźń lub inne uczucia względem którejś ze stron.

Wobec braku odwołania i niemożności po litis contestatio ponownego rozpatrzenia pomiędzy stronami, jedynym sposobem ochrony poszkodowanego było skierowanie skargi przeciwko sędziemu

Zasądzenie opiewało na wartość straty wskutek niewłaściwego wyroku

Nie dotyczyła korupcji. Korupcja – przestępstwo prawa publicznego, zbrodnia, karana śmiercią od Ustawy XII Tablic.

Effusum vel deiectum – odpowiedzialność osoby zajmującej pomieszczenie za szkody spowodowane wyrzuceniem lub wylaniem czegoś na ulicę. Przyczyny: zapewnienie bezpieczeństwa na ulicach wobec wysokiej zabudowy, do 6 pięter (18 metrów), wąskich ulic, braku kanalizacji.

Odpowiedzialność wprowadzona edyktem De his qui effuderint vel deiecerint

Na podstawie edyktu skarga …

Trzy stany:

1)Zniszczenie lub uszkodzenie rzeczy – podwójna wartość (duplum), również spadkobiercy poszkodowanego, natomiast nie spdakobiercyt sprawcy, nie ma przedawnienia

2)Śmierć człowieka wolnego – 50000 sesterców, każdy może wnieść powództwo w ciągu roku

3)Uszkodzenie ciała człowieka wolnego – kara wg. uznania sędziego, tylko poszkodowanemu, nie przedawniała się

Actio de fusis vel deiectis. Odpowiedzialność za wyrzucenie i wylanie niezależnie od tego, kto tego dokonał, ważne było, kto tam mieszkał.

Również, gdy przedmiot sam wypadł. Niezależnie od winy. Odpowiedzialność obiektywna oparta na ryzyku.

Osoba poszkodowana nie musiała udowadniać winy. Istotne było to, że powstała szkoda.

Poszkodowany miał możliwość wyboru skargi, z której skorzysta:

Skargi z ustawy akwiliańskiej przeciwko sprawcy

Lub ze wspomianego edyktu zamieszkującą osobę

Nie można jedno i drugie

Habitator mógł skorzystać ze skargi regresowej przeciwko sprawcy. Musiał być w stanie wskazać sprawcę.

Edykt nie ograniczał zastosowania tylko do ruchu ulicznego za dnia i do wszystkich dróg, gdzie duże było ryzyko, również do wylania/wyrzucenia ze statków.

Positum aut suspensum

Edykt De positis aut suspensis

Przewidywał odpowiedzialność w wysokości 10000 sesterców osoby, która wystawiła/ wywiesiła przedmiot.

Odowiedzialność uzależnionaa od samego faktu powstania zagrożenia, tylko osoba wywieszająca, skarga karna.

Exercitores navis aut cauponae aut stabuli de damno uat furto

Odpowiedzialność właścicieli stajni, statków, zajazdów, stajni za kradzieże I szkody dokonane przez personel.

Dwie skargi karne in duplum:

Actio de damno adversus nautas caupones stabularios szkoda

Actio furi adversus nautas caupones stabularios kradzież

Armator odpowiadał za marynarzy zarówno wolnych jak I niewolników, ale tylko na statku.

Ważne, gdyż ożywiony handel, a usługami zajmowali się ludzie nie cieszący się wysoką reputacją.

Powód obowiązany był udowodnić jedynie związek sprawcy z właścicielem. Nie musiał udowodnić winy sprawcy, odpowiedzialność obiektywna.

W prawie poklasycznym – subiektywna – wina polegała na niewłaściwym doborze pracowników.

Odpowiedzialnośc typowo noksalna, można było wydać daną osobę poszkodowanemu.

Również odpowiedzialność za osoby stale zamieszkujące zajazd. Nie było odpowiedzialności za osoby pojawiające się czasami.

Inna forma ochrony – receptum nautarum, cauponum et stabulariorum

Actio de recepto

Pierwotnie odpowiedzialność za vis maior, potem za casus fortuitus

Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta

Actio de pauperie

Można było wydać zwierzę – noksalna

Edylowie kurulnie dbali o porządek. Wprowadzili edictum de feris. Osoby posiadające zwierzęta niebezpieczne – szczególna staranność.

Nie można było prowadzić zwierząt w miejscach, gdzie stwarzały zagrożenie.

W przypadku śmierci 200 solidów, w przypadku rany sędzia oceniał.

W razie zniszczenia rzeczy – duplum

Była to odpowiedzialność obiektywna, niezależna od winy.

Skarga za działanie zwierzęcia wbrew naturze.

Osoba nie musiała być właścicielem – wystarczy, że dzierżyła.

Quasi kontrakty.

Po raz pierwszy cechy wyodrębnił Teofil, autor greckiej parafrazy Instytucji

Określenie pochodzi od średniowiecznych glosatorów.

Bezpodstawne wzbogacenie, prowadzenie spraw bez zlecenia, opieka, legaty

Bezpodstawne wzbogacenie

Condictio intebiti – nienależne świadczenie

Jeżeli ktoś świadczył wiedząc, że nie musi, skarga nie działała

Condictio ob. Rem dati

Condictio causa data causa non secuta

Stosowane przy kontraktach nienazwanych.

Condictio ob turpem causam

W przypadku przyjęcia przysporzenia w celu powstrzymania się od działania haniebnego lub wykonywania obowiązku prawnego

Dający tego rodzaju świadczenie mógł żądać jego zwrotu, chyba że i jego działania byłyby haniebne.

Condictio furtiva – przeciwko złodziejowi, który powiększył swój majątek o wartość uzyskaną ze sprzedaży rzeczy skradzionej.

Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia

Osoba nieobecna lub zmarła

Strony: dominus negotii

Osoby w której interesie działano

Gestor – prowadził sprawę

Zobowiązywał się przez rozpoczęcie działania do załatwienia sprawy. Gdy uzyskał potwierdzenie, dominus nie mógł już kwestionować jego działania. W innym przypadku mógł on nie uznać pewnych kosztów.

Zobowiązanie dwustronne nierównoczesne, dobrej wiary

Ochrona:

Dominus negotii – actio negotiorum gestorum directa

Gestor analogicznie contraria

Opieka (tutela)

Podstawą odpowiedzialności jest podjęcie się przez opiekuna prowadzenmia spraw majątkowych pulila

Zobowiązanie dwustronne nierównoczesne, dobrej wiary

Ochrona:

Pupil: actio tutelae directa (infamująca) w celu uzyskania odszkodowania

Tutor – contraria

Legatum – zobowiązanie spadkobiercy wobec legatariusza

Zobowiązanie jednostronne, ścisłego prawa

Dwie formy legatu:

Legatum per damnationem

Legatum sinendi…

Damnacyjny.

Spadkobierca zobowiązany do wydania komuś danej rzeczy.

Quasi kontrakt

Actio ex testamento

Przedmiot – rzeczy własne, cudze, a nawet mające dopiero powstać.

Sinendi modo

Zobowiązany zezwolić na zabranie rzeczy

Actio ex testamento

Tylko rzeczy należące do spadkodawcy lub spadkobiercy

W pracy nie może być trzech dwójek!!! Maksymalnie dwie. Wtedy decyduje średnia. Dokładnie pytania z listy.