ZASADY TRÓJPODZIAŁU WŁADZY W POLSCE.
Ustrój RP opiera się na podziale i równowadze:
-władza ustawodawcza
-władza wykonawcza
-władza sądownicza
Każda władza ma własne kompetencje i organy, by wzajemnie na siebie nie naciskać
Sejm: składa się z 460 posłów
Senat: składa się ze 100 senatorów
raz na 4 lata wybiera się Sejm i Senat
wybory zarządza prezydent RP, nie później niż 90 dni przed upływem kadencji Sejmu i Senatu
do Sejmu może być wybrana osoba powyżej 21 roku życia
do Senatu- powyżej 35 lat
osoba nie może jednocześnie kandydować do Sejmu i Senatu
Marszałek Sejmu i Marszałek Senatu-przewodniczy obradom( reprezentuje izbę na zewnątrz)
Prezydium Sejmu i Prezydium Senatu-tworzą: Marszałek izby i Wicemarszałek( Prezydia ustalają plany prac izb, organizują współpracę między komisjami w każdej z izb)
Konwent Seniorów w Sejmie i Senacie( organ o charakterze opiniodawczym)
Komisje Sejmowe i Komisje Senatu( rozpatrują i przygotowują sprawy będące podmiotem prac izb, przygotowują projekty aktów prawnych i uzgadniają zmiany)
Funkcja ustawodawcza- uchwalanie ustaw
funkcja kontrolna nad działalnością Rady Ministrów( m.in. rozpatrywanie sprawozdań RM z wykonania ustawy budżetowej)
Sejm współdziała z Prezydentem, uczestniczy w powoływaniu RM udzielając jej wotum zaufania
decyduje o wojnie i pokoju( Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie: -zbrojnej napaści na terytorium RP, -gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej agresji do agresora)
połączenie obu izb: Sejmu i Senatu pod przewodnictwem Marszałka Sejmu
Zgromadzenie powoływane jest gdy:
ma miejsce przysięga nowo wybranego Prezydenta RP
uznanie trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia
postawienie Prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu
reprezentuje państwo na zewnątrz
ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe
najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych
nadaje obywatelstwo polskie
nadaje ordery i odznaczenia
stosuje prawo łaski
wydaje rozporządzenia i zarządzenia (akty urzędowe)
zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu
skracanie kadencji Sejmu
inicjatywa ustawodawcza
zarządzanie referendum ogólnokrajowego
podpisanie/odmowa podpisania ustawy
Większość aktów urzędowych Prezydenta wymaga dla swojej ważności podpisu Prezesa RM. Instytucja kontrasygnaty nie obejmuje określonych w Konstytucji aktów urzędowych zwanych
prowadzi politykę wewnętrzną i zewnętrzną RP
kieruje administracją rządową
zapewnia wykonywanie ustaw
wydaje rozporządzenia
uchwala projekt budżetu państwa
zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji
Sąd Najwyższy
Sądy powszechne
Sądy administracyjne
Sądy wojskowe
Trybunał Konstytucyjny
Trybunał Stanu
Wymiar sprawiedliwości- działalność państwa polegająca na wiążących rozstrzygnięciach sporów o prawo, w których co najmniej jedną ze stron jest osoba fizyczna lub prawna; wyrok jest wiążący( musi być wykonany)
sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i sądów wojskowych w zakresie orzekania. Wykonuje swoje funkcje w dwóch podstawowych formach:
Rozpatruje kasacje oraz inne środki odwoławcze od orzeczeń sądowych
Podejmuje uchwały rozstrzygające zagadnienia prawne
nie sprawuje nadzoru tylko nad sądami administracyjnymi
Pierwszy Prezes SN- powoływany przez Prezydenta RP na sześciu letnią kadencje spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenia Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego
Prezesi SN
Sędziowie SN –powoływani przez Prezydenta na wniosek krajowej Rady Sądownictwa
Sąd Najwyższy dzieli się na 4 izby
Izba Cywilna
Izba Karna
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Izba Wojskowa
Dzielą się na:
Sądy rejonowe
Sądy okręgowe
Sądy apelacyjne
sądy pierwszej instancji rozpoznają wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona została właściwość sądów okręgowych
sądy drugiej instancji rozpoznające apelacje od sądów pierwszej instancji (od sądów rejonowych)
czasami działają jako sądy pierwszej instancji (np. w sprawach w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 75 tys.)
sądy drugiej instancji rozpoznające apelacje od sądów okręgowych( gdy sąd okręgowy jest pierwszej instancji)
W sądach wyróżniamy 4 wydziały:
Wydział Cywilny
Wydział Karny
Wydział Gospodarczy
Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
Sędziowie powoływani są przez Prezydenta RP na czas nieoznaczony i są nieusuwalni
Sędziemu przysługuje immunitet-nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez zgody sądu
Naczelny Sąd Administracyjny – rozpoznaje środki odwoławcze( skargi kasacyjne) od rozstrzygnięć sądów wojewódzkich oraz zagadnienia prawne
Wojewódzkie Sądy Administracyjne – rozpoznają sprawy należące do właściwości sądów administracyjnych pierwszej instancji
Sądy garnizonowe(pierwszej instancji)
Wojskowe sądy okręgowe( drugiej instancji)
Są to sądy karne, właściwe w sprawach o przestępstwo popełnione przez żołnierzy pozostających w zasadniczej służbie wojskowej.
Bada zgodność z Konstytucją aktów prawnych i umów międzynarodowych
Rozpoznawanie skarg konstytucyjnych
Rozpoznawanie pytań prawnych skierowanych przez sąd
15 sędziów
sędziego TK wybiera Sejm na 9 lat
sędziowie TK są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji
Badanie zgodności z Konstytucją aktów prawnych
Postępowanie przed TK kończy się wydaniem wyroku w którym TK stwierdza:
zgodność przepisu z Konstytucją
niezgodność przepisu z Konstytucją
wyrok interpretacyjny- TK stwierdza, że przepis jest zgodny z Konstytucją pod warunkiem, że będzie rozumiany w określony sposób
Po stwierdzeniu prze Trybunał Konstytucyjny niekonstytucyjności danego przepisu prawnego:
przepis taki po upływie określonego czasu (przez TK) przestaje obowiązywać
najczęściej ustawodawca zmienia taki przepis w taki sposób, aby był on zgodny z Konstytucją
Skarga przysługuje w sytuacji gdy skarżący (obywatel) uznaje że:
jego prawa (zagwarantowane w Konstytucji) zostały naruszone przepisem, na podstawie którego sąd lub organ administracji orzekł ostatecznie
skarga konstytucyjna może być wniesiona do TK po wyczerpaniu drogi prawnej w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku lub decyzji ostatecznej
nie wywiera bezpośrednich skutków na sytuacje prawną skarżącego
stwierdzenie niekonstytucyjności przepisu stanowi dopiero podstawę do wznowienia postępowania w indywidualnej sprawie i wydania nowego rozstrzygnięcia