BOTANIKA – WYKŁAD 3 -20.10.2009

Systematyka roślin (inaczej taksonomia) zajmuje się:

• Opisywaniem

• Nadawaniem nazw

• Klasyfikowaniem roślin na grupy systematyczne

Różne kryteria w klasyfikacji roślin

• Budowa kwiatów

• Budowa anatomiczna i morfologiczna organów roślinnych

• Morfologia ziarn pyłku

• Kryteria fizjologiczne, biochemiczne

• Porównywanie garnituru chromosomów (czyli genomów rośliny)

Podstawowe jednostki systematyczne (taksony)

• Gromada (Divisio)

• Klasa (Classis)

• Rząd (Ordo)

• Rodzina (Familia)

• Rodzaj (Genus)

• Gatunek (Species)

• Odmiana (Varietas)

Ujednolicone końcówki w nazewnictwie taksonomicznym

Ranga taksonu	Końcówka
	łacińska
Podklasa Rząd Rodzina	-idae -ales -aceae

Podgromada: Okrytozalążkowe (okrytonasienne)

• Najwyższy stopień rozwoju, różnorodność budowy

• Nowe organy – słupek i owoc

• Ziarna pyłku nie osiadają bezpośrednio na zalążkach, lecz na znamionach słupka

• Owadopylność i różnorodne sposoby rozsiewania nasion i owoców

Okrytonasienne
Jedoliścienne
¼ roślinności kuli ziemskiej spośród okrytozalążkowych.
Jednoliścienne mają kwiaty trójkrotne. Okwiat niezróżnicowany na kielich i koronę.
Blaszki są pojedyncze, brak jakichkolwiek wcięć na brzegach (żadnych ząbków, karbowań).
Zarodek ma jeden liścień.

Rodziny
Jednoliścienne (Magnoliopsida)
jaskrowate, różowate, motylkowate, baldaszkowate, krzyżowe, psiankowate, wargowe, astrowate, szorstkolistne, wrzosowate, cykoriowate,

Rodzina: Ranunculaceae – jaskrowate

*K5C5AnGn

• Przeważnie rośliny zielne, wyjątkowe krzewiaste pnącza (powojnik)

• Wiele roślin trujących

• Ulistnienie skrętoległe

• Liście bez przylistków, najczęściej głęboko wcinane

• Kwiatostan – grono, rzadziej wierzchotki lub kwiaty pojedyncze

• Kwiaty obupłciowe, często miododajne:

• Dno kwiatowe od silnie wypukłego przez płaskie do wklęsłego

• Kwiaty o symetrii promienistej lub grzbiecistej

• Okwiat często niezróżnicowany na kielich i koronę

• Pręcików wiele

• Słupkowie apokarpiczne, rzadziej synkarpiczne

• Owoc: mieszek lub orzeszek oraz wyjątkowo jagoda i torebka

Rodzina: Rosaceae – różowate

Podrodzina:

Prunoideae – śliwowe

Pomoideae – jabłkowe

Rosoideae – różowe

Spiraceoideae – tawułowe

Podrodzina: Prunoideae - śliwowe

• Drzewa i krzewy

• Ulistnienie skrętoległe

• Liście pojedyncze, całe

• Kwiatostan – baldach, baldachogrono lub grono

• Kwiaty obupłciowe

*K₅C₅A_nG₁

• Dno kwiatowe wklęsłe

• Liczne pręciki ustawione w okółkach po 10

• Słupek jednokrotny, górny

• Owoc: pestkowiec

• Przedstawiciele: śliwa, czereśnia, wiśnia, czeremcha, migdał, brzoskwinia, morela

Podrodzina: Pomoideae – jabłkowe

• Drzewa i krzewy

• Liście przeważnie pojedyncze i całe (klapowane - głóg, pierzastozłożone - jarzębina)

• Przylistki wcześnie odpadają

• Kwiatostan – baldachogrono

• Słupek dolny, wielokrotny, szyjki słupka wolne

*K₅C₅A_nG_(5-2)

• Owoc rzekomy – szupinkowy

• Przedstawiciele: jabłoń, grusza, pigwa, pigwowiec, głóg, irga, jarzębina, jarząb brekinia

Podrodzina: Rosoideae – różowe

• Krzewy i rośliny zielne

• Liście złożone lub pojedyncze z przylistkami

• Kwiatostan – wierzchotkowy lub kwiaty pojedyncze

*K₅₊₅C₅A_nG_n

• Dno kwiatowe wklęsłe lub wypukłe

• Dodatkowy okółek kielicha tzw. Kieliszek

• Owoc zbiorowy – wieloorzeszek, wielopestkowiec, wieloniełupka

• Przedstawiciele: truskawka, malina, jeżyna, poziomka, róża, kuklik pospolity, kuklik zwisły, pięciornik gęsi, przywrotnik

Podrodzina: Spiraeoideae – tawułowe

• Niewiele rodzajów, głównie krzewy ozdobne

• Liście pojedyncze lub złożone

• Kwiatostan – przeważnie baldachogrono, czasem wiecha

• 5 wolnych słupków

*K₅C₅A_nG₍₅₎

• Owoce – mieszki

• Przedstawiciele: tawuła, parzydło leśne

Rodzina: Fabaceae – motylkowate (bobowate)

↓K₍₅₎C₍₅₎A_{(9)+1 lub (10)}G₁

• Rośliny zielne, drzewa lub krzewy

• Liście – z przylistkami, pierzasto – (robinia, cieciorka, wyka) lub dłoniasto złożone (łubin), niekiedy trójlistkowe (koniczyna, lucerna, komonica, żarnowiec)

• Czasami wsytępuje modyfikacja liści w postaci wąsów (groch, wyka, groszek)

• Kwiatostan – grono lub główka

• Charakterystyczna budowa kwiatu

• Kielich – przeważnie zrosło działkowy

• Korona składa się z dużego płatka górnego – żagielek, dwu płatków bocznych – skrzydełka, dwu zrośniętych płatków dolnych, otaczających słupek i pręciki łódeczka

• Pręciki – 10. Wszystkie zrośnięte nitkami (dolna część nitek zrośnięta) w rurkę albo 9 zrośniętych i 1 wolny

• Słupek – jednokrotny i jednokomorowy

• Owoc – strąk, zwykle wielonasienny

• Nasiona bezbielmowe

• Przedstawiciele: groch, bób, soja, soczewica, orzech ziemny, łubin trwały, koniczyna, lucerna, wyka, komonica, groszek wiosenny, cieciorka pstra, nostrzyk biały, janowiec barwierski, żarnowiec miotlasty, karagana syberyjska, robinia akacjowa, złotokap zwyczajny

Rodzina: Apiaceae – baldaszkowate (selerowate)

*K₅C₅A₅G₍₂₎

• Byliny, rośliny dwuletnie i jednoroczne

• Łodygi zwykle puste

• W łodygach, liściach i owocach przewody z olejkami lotnymi, nadającymi roślinom silny zapach

• Ulistnienie skrętoległe, liście bez przylistków, z rozdętą pochwą liściową

• Drobne kwiaty zebrane w baldachy, zwykle złożone

• Działki kielicha zredukowane do małych ząbków

• Dwukrotny słupek z wolnymi szyjkami

• Zalążnia dolna z dwoma zalążkami

• Krążek miodnikowy (nektarnik) znajdujący się nad zalążnią

• Owoc – rozłupnia rozpadająca się na 2 rozłupki (niełupki)

• Przedstawiciele: biedrzeniec anyż, marchew jadalna, marchew pastewna, pietruszka zwyczajna, selery zwyczajne, koper ogrodowy, koper włoski, , kolendra siewna, lubczyk ogrodowy, kminek zwyczajny, pasternak zwyczajny, trybula leśna, podagrycznik pospolity, szczwół plamisty, szalej jadowity, blekot pospolity, barszcz sosnowskiego, mikołajek nadmorski, arcydziegiel litwor.