Nauka o komunikowaniu

Tradycja socjopsychologiczna – komunikacja jako wpływ interpersonalny.

1. Zwolennicy tej tradycji prowadzą dokładne i systematyczne badania i obserwacje mające na celu zrozumienie praw komunikacyjnych. Poznanie przyczyn i skutków pomoże w przewidzeniu, które zachowania komunikacyjne kończą się powodzeniem i rozwiązaniu problemu: jak przekonać innych do swoich poglądów.

2. W badaniach Hovlanda uznano, że w komunikacji ważne są 3 elementy stanowiące przyczynę zróżnicowania perswazyjnego:

   • kto – źródło komunikatu (związane z pojęciem wiarygodności, która wynika z fachowości – sprawianiu wrażenia, że wiem, o czym mówię oraz rzetelności – odczytywanej szczerości wypowiedzi);

   • co – treść komunikatu (kolejność argumentów, odwoływanie do lęków etc.);

   • komu – cechy charakterystyczne odbiorców.

Efektem jest zmiana opinii przed i po otrzymaniu komunikatu.

3. Efekt śpiocha – zatarcie różnicy w odbiorze informacji pochodzących z wiarygodnych i mniej wiarygodnych źródeł z upływem czasu.

4. Wynika z tradycji, że:

·        komunikują tylko ludzie,

·        musi istnieć nadawca i odbiorca, nie wyklucza to rozmów z samym sobą,

·        interpersonalność oznacza wzajemność, interakcję,

·        wpływ oznacza zmianę postawy, emocji u odbiorcy

·        komunikacja ma raczej charakter intencjonalny, pytanie, co jest intencjonalne?

Tradycja cybernetyczna – komunikacja jako przetwarzanie informacji.

1. Cybernetyka ilustruje w jaki sposób sprzężenie zwrotne umożliwia przetwarzanie informacji w naszych mózgach lub komputerach. (Wiener)

2. Komunikacja to więź łącząca odrębne elementy jakiegoś systemu: komputerowego, medialnego etc.

3. Shannon: komunikacja to przetwarzanie informacji, celem jest osiągnięcie maksymalnej przepustowości linii przesyłowej przy minimalnym zniekształceniu sygnału. Oznacza to, że głównym celem jest zwiększenie ilości informacji, które może przenieść system.

4. Informacja to redukcja niepewności – im komunikat jest mniej przewidywalny, tym więcej informacji z sobą niesie.

5. Przepustowość składa się z informacji i zakłóceń.

6. Redundancja komunikacyjna to powtarzanie raz wypowiedzianych kwestii.

7. Komunikacja to nauka stosowana zajmująca się utrzymaniem optymalnej równowagi miedzy przewidywalnością, a niepewnością.

8. Model: Zródło – komunikat – nadajnik – sygnał – otrzymany sygnał – odbiornik – komunikat – miejsce przeznaczenia + zakłócenia.

9. Radykalnie uznajemy, że ludzie nie komunikują. Mniej radykalnie – komunikują jako systemy neurobiologiczne.

Tradycja retoryczna – komunikacja jako kunsztowna przemowa publiczna.

1. Skupienie na nadawcy – jednostronność komunikacji.

2. Korelacja między pozycją społeczna, a komunikacja – walka kobiet o miejsce na forum publicznym, wymagana jest nauka pięknego przemawiania, traktowanie mowy jak sztuki, ujęcie wartościujące.

3. Przemowa wygłoszona na forum demokratycznym jest bardziej efektywna niż wydawanie dekretów czy stosowanie przemocy.

4. Mowa odróżnia człowieka od zwierząt – komunikauja tylko ludzie.

Tradycja semiotyczna – komunikacja jako proces dzielenia się znaczeniem poprzez znaki.

1. Semiotyka to dyscyplina badająca znaki.

2. Znak – artefakt, który odnosi się do czegoś innego poza sobą samym.

3. Słowa to też znaki, ale innego rodzaju, są to symbole.

4. Symbol to znak, który nie łączy się w naturalny sposób z opisywanym zjawiskiem.

5. Słowa nie mają własnych sprecyzowanych definicji. Słowo samo w sobie nic nie znaczy. Przyjmuje znaczenie kontekstu, w którym występuje.

6. Znaczenia znajdują się nie w słowach czy innych znakach, ale w umysłach komunikujących.

7. Przedmiotem zainteresowania jest to, w jaki sposób znaki przekazują znaczenia oraz jak można je wykorzystać, aby nie popełniać błędów w komunikacji / unikać nieporozumień.

8. Wieloznaczność jest cechą języka.

Tradycja socjokulturowa – komunikacja jako tworzenie i odgrywanie rzeczywistości społecznej.

1. Ludzie, komunikując tworzą i odgrywają kulturę.

2. Istnieje silna korelacja między językiem, a interpretacją świata. (Sapir-Whorf) Język wpływa na percepcję rzeczywistości. Nasza wizja świata jest warunkowana przez język, którym posługujemy się od najmłodszych lat. Struktura języka danej kultury określa kształt ludzkich myśli i działań.

3. Współcześnie poprzez proces komunikacji tworzy się rzeczywistość, naprawia, podtrzymuje lub przekształca. 

4. Granica mego języka jest granicą mojego świata – cyt. L. Wittgenstein

Tradycja krytyczna – komunikacja jako refleksyjne wyzwanie rzucone niesprawiedliwemu dyskursowi

1. Zwolennicy teorii są krytykują współczesne cywilizacje i są przeciwni: kontroli języka w celu nierównowagi władzy, zobojętnieniu na to, co podają media oraz bezkrytycznemu przyjmowaniu obserwacji empirycznych i ślepej wierze w badania naukowe.

2. język niesie wartościowanie, dyskryminuje wbrew czyjejś woli, np. żydzić, kategoria dyskryminacji symbolicznej, przemoc symboliczna (P. Bourdieu)

3.  podział nierówności we współczesnych demokracjach zachodnich,

4. wyzysk ekonomiczny został zastąpiony dyskryminacją symboliczną,

Tradycja fenomenologiczna – komunikacja jako proces doświadczania siebie i drugiego człowieka poprzez dialog.

1. Ujęcie wartościujące: im bliżej komunikacji dialogu tym jest tona lepsza.

2. Wywodzi się z filozofii.

3. Warunki porozumienia: stosowność – dopasowanie wewnętrznych emocji do ich zewnętrznych przejawów, pełne empatii zrozumienie, bezwarunkowa akceptacja – pozytywny stosunek.

4. Habernas: teoria działania komunikacyjnego: komunikacja jest wtedy, kiedy zmierza do konsensusu. Nie jest więc komunikacją kłótnia, reklama czy propaganda.

Paradygmat – zbiór znaków, z którego wybieramy ten, który chcemy użyć. Poszczególne elementy paradygmatu muszą mieć wspólną cechę, funkcję lub znaczenie, ale jednocześnie muszą się od siebie różnić, np. paradygmat krzeseł.

Syntagma – komunikat, na który składają się znaki wybrane z paradygmatów. Syntagmę tworzą dwa (lub więcej) elementy, które są ze soba powiązane zgodnie z zasadami i konwencjami uwarunkowanymi kulturowo. Syntagmą może być np. wystrój wnętrza.

Warunkiem funkcjonowania znaku jest kod. Kod to znaki i reguły ich łączenia. Tekst powstaje ze znaków przy pomocy kodu. Teksty tworzą kulturę. Nie możemy badać znaków w oderwaniu od kontekstu, w którym występują. Rzeczywistość generuje kod. Znaki wyznaczają granice świata.

Denotacja – odpowiada na pytanie „co to jest”, jest to pierwszy poziom sygnifikacji, zbiór desygnatów, czyli obiektów, o których powiedzenie „to jest N” jest prawdziwe.

Konotacja – drugi poziom sygnifikacji, uwarunkowane kulturowo dopisanie znaczenia, odpowiedź na pytanie „kot jest...?”, życie znaków w kulturze, stereotyp

Mit – dobudowana narracja, opowieść, wynika z konotacji

Pierce dzieli znaki na: indeksy - wynikające z zależności przyczyna - skutek; ikoniczne - formalne podobieństwo do reprezentowanego zjawiska, np. fotografie - najwyższy stopień umotywowania; symbole - arbitralne znaki, nie mające nic wspólnego z opisywanym zjawiskiem, są najbardziej konwencjonalne.

Procesualny model perswazji:

1) obserwacja

2) zrozumienie komunikatu

3) zmiana postawy - akceptacja argumentów, uleganie przekazowi

4) utrzymanie zmienionej postawy mimo kontrpropagandy

Teoria strzykawki/magicznego pocisku Laswella:

Medium jako siła i potęga wstzrykuje informacje odbiorcy, odbiorca poddaje się medium, odbiorcy są bierni i ogłupieni

Opozycja do teorii Laswella: teoria dekodowania przeciwstawnego S.Halla: odbiorca na trzy sposoby może dekodować przekaz: zgodnie, opozycyjnie i negocjacyjnie.

Umotywowanie znaku to stopień do jakiego element znaczący determinuje element znaczony.

Umberto Eco: Semiotyka to nauka o znakach i sposobach ich działania. Dolna granica semiotyki - nie interesują semiotyka bodźce, reakcje. Dolna granicę wyznaczają więc symptomy, będące znakami konwencjonalnie powiązanymi z określonym zjawiskiem (przyczyna-skutek). Górna granica - czy wszystko co kulturowe jest semiotyczne?

S-kod nie jest znaczący, np. wskaźnik paliwa, który podnosi się po dolaniu benzyny.

Kod jest znaczący, np. paląca się kontrolka przy braku paliwa. Kod łączy sobie elementy z dwóch różnych płaszczyzn.

S-kod przechodzi w kod kiedy podlega interpretacji. 

Kultura popularna:

1. dominująca - tworzy stereotypy, narzuca interpretację znaczeń, symbolicznie dyskryminuje;

2. komercyjna

3. teksty polisemiczne szybciej będą popularne, bo nie ma dolnej granicy zdekodowania

4. cechuje ją przyjemność

5. istnieje możliwość względnej ucieczki

6. intertekstualna, cechuje ją wolność interpretacji

7. polisemiczna - można odczytać ja opozycyjnie

8. i jednocześnie patriarchalna

Założenie dekonstruktywistyczne - konotacja, odnajdywanie ukrytego znaczenia w tekście

Madonna niesie za sobą znaczenia, jest więc tekstem kultury popularnej. Jest intertekstualna bohaterką: american dream, dziwka, bad girl, komercyjny produkt, zły smak - kulturowa afirmacja, negacja. Jest źródłem emancypacji, walczy z patriarchatem. Jest bohaterką konsumpcji - każde image wzmacnia cykl produkcja-sprzedaż. 

Koncepcja Max Weber:

Typy ludzkich zachowań:

a)Działanie-takie zachowanie,w którym osoba działająca wiąże pewien subiektywny sens (nie bierze pod uwagę innych osób-robienie kawy dla siebie)

b)Działanie społeczne-takie zachowanie, które zgodnie z sensem nadanym przez osobę działającą odnosi się do zachowań innych ludzi jest na nie nakierowane(robienie kawy dla rodziny)

Interakcja-synionim działania społecznego

Proces komunikowania-wzajemne przekazywanie znaczeń przez partnerów komunikowania

Komunikowanie-zachowanie, które z punktu widzenia komunikującego ma na celu przekazanie przy użyciu symboli wiadomości jednej lub wielu osobom

Cechy procesu komunikowania się:

• ma charakter społeczny, wymaga udziału przynajmniej dwóch uczestników

• zakłada wzajemność, dwustronność; zaangażowanie dwóch stron

• nie opiera się jedynie na słowach; komunikatem jest nie tylko to co chcemy przekazać, ale i to co przekazujemy mimowolnie (grymasy twarzy)

• oznacza wzajemne odnoszenie i wzajemne oddziaływanie.

Formy komunikowania się:

1. komunikowanie informacyjne (nauczające) – proces dzielenia się przez ludzi wiedzą o świecie, w którym żyją i funkcjonują. B. ważna część ludzkiego życia.

2. komunikowanie emocjonalne – wyrażanie przez ludzi ich pozytywnych lub negatywnych uczuć i opinii; empatia

Podstawowe paradygmaty w nauce o komunikowaniu :

Paradygmat dominujący – model ograniczonego wpływu oddziaływania mediów

( Co myśleć albo co robić); powstał na podstawie badań Paula Lazarsfelda w latach 40. i 50.

Paradygmat instytucjonalny (polityczny lub poznawczy) – kładzie nacisk na proces przekazywania

informacji przez środki masowego przekazu w ramach systemu politycznego (O czym myśleć).

Paradygmat krytyczny (alternatywny) – powstał jako reakcja na paradygmat dominujący; opiera

się na trzech fundamentach: marksizmie, psychoanalizie i komunikowaniu (Czego nie myśleć).

Paradygmat techniczny – koncentracja wokół podstawowych cech dominującego w danej epoce

środka masowego przekazu i pokazanie, w jaki sposób wpływa on na ład społeczny (Jak myśleć albo gdzie należeć).

1.Zakres i treść pojęcia komunikacja.

Komunikowanie, porozumienie się międzyludzkie. Komunikowanie jest procesem złożonym - przekazywaniem wiadomości pomiędzy ludźmi i wśród ludzi - za pośrednictwem symboli, którymi są słowa, sygnały pozawerbalne (np. wyraz twarzy, pozawerbalne dźwięki mowy, ruchy ciała, gesty) Celem tej komunikacji jest kształtowanie , modyfikacja lub zmiana wiedzy postaw , zachowań zgodnie z interesami , wartościami oddziałujących na siebie odbiorców i nadawców.

2.Znak  – obserwowalny element rzeczywistości, który nie jest istotny ze względu na swoje własne cechy, ale na swoją relację do innego elementu rzeczywistości do którego się odnosi.

Semiotyka – nauka o znakach

semantyczny – relacje znaku i znaczenia

sentaktyczny – relacja pomiędzy znakami

pragmatyczny – relacja między znakami a użytkownikami

3.Typy komunikowania (informacyjne, estetyczne, perswazyjne)

Fundamentalnym celem komunikowania informacyjnego jest stworzenie porozumienia i zrozumienia pomiędzy uczestnikami procesu, przy założeniu, że nadawca nie ma żadnych intencji wpływania na postawy i zachowania odbiorców. Ten typ komunikowania ma spełniać funkcję ściśle informacyjną, czyli zawarte w nim dane, wiedza, fakty, opinie, są zaprezentowane w sposób neutralny, rzeczowy i obiektywny.

Komunikowanie perswazyjne wykorzystuje perswazję jako podstawową technikę wpływania, nakłaniania, namawiania, zachęcania, tłumaczenia, łagodzenia, oczarowywania itd.. Obiektem perswazji są ludzie, przedmioty, idee, wartości, słowem wszystko co można wartościować na płaszczyźnie intelektualnej, emocjonalnej i moralnej. Komunikowanie perswazyjne tym różni się od komunikowania informacyjnego, że przedmiotem wymiany nie jest obiektywna informacja, a celem ustalenie prawdy. Istotną właściwością komunikowania perswazyjnego jest takie oddziaływanie nadawcy na odbiorcę, aby nakłonić go do akceptacji nowych zachowań i postaw zgodnych z intencją nadawcy

4.Komunikacja niewerbalna – zespół niewerbalnych komunikatów nadawanych i odbieranych przez ludzi na wszystkich niewerbalnych kanałach jednocześnie. Informują one o podstawowych stanach emocjonalnych, intencjach, oczekiwaniach wobec rozmówcy, pozycji społecznej, pochodzeniu, wykształceniu, samoocenie, cechach temperamentu itd.

5.Kinetyka czyli komunikacja ciałem jest w dużej mierze wyuczona i zależna od kultury, w której występuje. Pozycja ciała, spojrzenia i kontakt wzrokowy, mimika i wyraz twarzy, ręce i ramiona, dłonie, nogi, ogólny wygląd,

6.proksemika – wzajemny wpływ relacji przestrzennych między osobami.

Dystans intymny – do 45 cm

Dystans osobisty – od45 do 120 cm

Dystans społeczny – 120-360 cm

Dystans publiczny – powyżej 360 cm

7.Teorie organizacyjne:

-mechanistyczna- jednostka jako tryby w maszynie

-polityczna – walka o władze

-zorientowana na relacje międzyludzkie

-kulturowa – działa w oparciu o kulturę

-systemowa – hierarchiczna struktura systemowa

8.funkcje masowego komunikowania

- informacyjna

-korelacyjna(łączenie różnych elementów życia społecznego

-kontynuacyjna – podtrzymywanie więzi i kultury

-mobilizacyjna – aktywizowanie społeczeństwa

-rozrywkowa

-emotywna

9.mediatyzacja polityki

Najogólniej rzecz biorąc, proces ten sprowadza się do transformacji zachowania uczestników komunikowania politycznego pod wpływem mediów